کشور چین از طریق کریدور ترانزیت بین‌المللی شرق- غرب به کشورهای آسیای میانه، منطقه قفقاز و کشورهای اروپای شرقی و مرکزی متصل می‌شود که این کریدور دارای سه شاخه شمالی و مرکزی و جنوبی است و کشور ایران در شاخه جنوبی این کریدور ترانزیتی واقع شده است.
کریدور یا دالان اقتصادی ایران-قزاقستان-چین، قسمتی از طرح سرمایه‌گذاری در زیربناهای اقتصادی راه ابریشم جدید است که «سین‌کیانگ» چین را از قزاقستان، قرقیزستان، ازبکستان و ترکمنستان به ایران و در امتداد آن به اروپا متصل خواهد کرد. در همین راستا دکتر «بشاره حنا» استاد دانشگاه و کارشناس لبنانی مسائل اقتصاد بین‌الملل به پرسش‌های مطرح شده درباره ابعاد اقتصادی و سیاسی این طرح پاسخ گفت.

ابتدا اهمیت حمل‌و نقل ریلی را در مقایسه با حمل‌ونقل دریایی و هوایی توضیح دهید؟
سرمایه‌گذاری در زمینه خطوط ریلی، یک اقدام عالی برای افزایش رشد اقتصاد جهانی است؛ به‌گونه‌ای که این بخش موفقیت‌آمیزترین راه با فراوانی و امنیت بالاست. همچنین حمل‌ونقل زمینی از طریق خطوط ریلی امروز به شریان اصلی اقتصاد بیشتر کشورهای اروپایی تبدیل شده است و چین به‌عنوان دومین اقتصاد بزرگ جهان، از دهه90 میلادی سرمایه گذاری در این عرصه را آغاز کرده است. حمل‌ونقل ریلی همچنین در مقایسه با حمل‌ونقل هوایی و دریایی هزینه‌ها را به میزان
 40 درصد کاهش می‌دهد.
سرمایه گذاری در زمینه حمل‌ونقل زمینی از طریق راه آهن علاوه بر توسعه روستایی در کشورهای مختلف به‌افزایش سرمایه‌گذاری‌های صنعتی و تجاری نیز کمک می‌کند، به طوریکه نوید افزایش تولید ملی به ویژه در کشورهای در حال توسعه با نرخ‌هایی را می‌دهد که ممکن است سالانه بیش از 10 درصد باشد.

با توجه به روابط خوب چین و ایران از یک سو و روابط اقتصادی چین و اروپا از سوی دیگر و همچنین تنش‌های دو طرف با آمریکا، ایران چگونه می‌تواند نقش برجسته‌ای در زمینه حمل‌ونقل ریلی شرق و غرب داشته باشد؟
باتوجه به روابط پرتنش چین و آمریکا از یک طرف و ایران و آمریکا از طرف دیگر، لازم بود چین به‌عنوان مخزن تولید کالاهای مصرفی مختلف صادراتی به بسیاری از کشورهای جهان، بر روابط نزدیک با ایران که دارای منابع طبیعی بسیار بزرگی است، تکیه کند.
امضای سند همکاری میان ایران و چین در سایه بی‌اعتمادی تهران، واشنگتن و کشورهای اروپایی صورت گرفته و با امضای این سند جامع همکاری، ایران و چین تعهد بی سابقه‌ای را برای توسعه روابط دوجانبه و جلوگیری از تأثیر منفی طرف‌های ثالث - از جمله ایالات متحده و تحریم‌های آن - بر این روابط منعقد کرده‌اند.
چین در حال حاضر شریک تجاری مهمی برای اتحادیه اروپاست و ارزش تجارت آن‌ها در سال 2020 (اعم از صادرات و واردات) به حدود 586 میلیارد دلار رسیده است که این رقم در مبادلات تجاری با ایالات متحده 555 میلیارد دلار است.
از این رو اهمیت فعال‌سازی وسایل حمل‌ونقل زمینی بین دو شریک پس از افزایش مستمر هزینه حمل‌ونقل دریایی مشخص می‌شود؛ به‌گونه‌ای که قیمت هر بشکه نفت در حال حاضر از حدود 30دلار در هر بشکه در سه‌سال گذشته به حدود 110دلار رسیده است، بنابراین، هزینه حمل‌ونقل دریایی و هوایی این کالاها نیز به‌طور تصاعدی افزایش می‌یابد و ممکن است طی 10سال آینده باافزایش قیمت نفت و کاهش این منبع اصلی انرژی، این هزینه‌ها افزایش قابل توجهی داشته باشد.

سازمان شانگهای چگونه می‌تواند با همکاری اعضا، زمینه‌های تقویت روابط اقتصادی به‌ویژه در حوزه حمل‌ونقل ریلی را فراهم کند؟
از زمان تأسیس سازمان همکاری شانگهای در سال 2001، این سازمان عمدتاً بر مسائل امنیتی و مبارزه با تروریسم منطقه‌ای، جدایی‌طلبی قومی و افراط‌‌ گرایی مذهبی متمرکز بوده است. تا به امروز، اولویت‌های سازمان شامل توسعه منطقه‌ای نیز می‌شود.
ازاین‌رو، طبیعی است سازمان شانگهای مبتنی بر وظایف خود، بتواند پایه‌های اولیه ایجاد و توسعه این همکاری جدید بین کشورهای مربوطه را تقویت کند و اجازه پذیرش همه استانداردها و سیستم‌های بین‌المللی اتخاذ شده در این سرمایه‌گذاری را بدهد که این امر سبب رشد اقتصادی بیش از 25درصد از جمعیت جهان خواهد شد و می‌تواند از طریق افزایش سرمایه‌گذاری‌های صنعتی و کسب‌وکار در کشورهایی که از این خط انتقال بهره می‌برند، بر کاهش میانگین نرخ فقر در جهان تأثیر بگذارد.

در پایان توضیح دهید مهم‌ترین موانع پیش روی حمل‌ونقل ریلی چین و اروپا از طریق ایران چیست که باید برطرف شود؟
این موانع را در چنددسته می‌شود تقسیم کرد. 
موانع قانونی: این امر مستلزم همکاری نزدیک بین کشورهای مختلف وابسته به سازمان شانگهای است.
 موانع مالی: ساخت یک شبکه راه آهن که ممکن است بیش از 45هزارکیلومتر طول داشته باشد، نیازمند سرمایه‌گذاری‌های بزرگ و مشارکت همه کشورهایی است که این خط ریلی از آن عبور خواهد کرد.
 گمرک: علاوه بر همکاری‌ها در عرصه سرمایه‌گذاری، موفقیت این پروژه مستلزم همکاری گمرکی بین کشورهای مختلف مرتبط با این راه آهن است.
پول واحد: کار روی اتخاذ یک پول واحد که تضمین کننده پرداخت‌ها به کشورهای مختلف مربوط و ذی‌نفع از ایجاد این خط ریلی باشد، بسیار مفید است تا پرداخت‌های کشورها تحت تأثیر تغییر قیمت‌ها در بازار جهانی قرار نگیرد.
هماهنگی‌های امنیتی: حمل‌ونقل کالا بین چین و اروپا از طریق راه‌آهن مستلزم همکاری نزدیک بین کشورهای بهره‌مند از این خط حمل‌ونقل است تا امنیت کالاها و حمل و نقل آن تأمین شود و دیگران نیز به استفاده از این مسیر که در آینده پیشگام حمل‌ونقل کالا در جهان خواهد بود، تشویق شوند.

​​​​​​​خبرنگار: جواد فراهانی