چشم‌اندازی که رهبر معظم انقلاب درباره شرکت‌های دانش‌بنیان به‌ عنوان كارخانه تبديل دانش به کالا ترسیم کرده‌اند به برخورداری کشور از دست‌کم 400 هزار شرکت دانش‌بنیان اشاره دارد.

2 برابر شدن شرکت‌های دانش‌بنیان 
در سال جدید
آن‌ طور که مجلسی‌ها مدعی هستند با توجه به شرایط مساعد برای ایجاد و رشد تعداد شرکت‌های دانش‌بنیان، تعداد این شرکت‌ها با توجه به تصویب قانون جهش تولید دانش‌بنیان قطعاً در سال ۱۴۰۱ رشد خواهد داشت و پیش‌بینی می‌‎شود از 7 هزار به ۱۴ هزار شرکت برسد.
در حال حاضر شرکت‌های دانش‌بنیان کشورمان در ۹ حوزه فناوری مشغول به تولید محصول هستند. «فناوری زیستی کشاورزی و صنایع غذایی»، «دارو و فراورده‌های پیشرفته حوزه تشخیص و درمان»، «مواد پیشرفته و محصولات مبتنی بر فناوری‌های شیمیایی»، «ماشین‌آلات و تجهیزات پیشرفته»، «وسایل، ملزومات و تجهیزات پزشکی»، «برق و الکترونیک فوتونیک، مخابرات»، «فناوری اطلاعات و ارتباطات نرم‌افزارهای رایانه‌ای»، «خدمات تجاری‌سازی» و «صنایع فرهنگی خلاق علوم انسانی و اجتماعی» از جمله حوزه‌های فعالیت شرکت‌های دانش‌بنیان محسوب می‌شود. این شرکت‌ها با سهم ۴۰۰ هزار میلیارد تومانی در اقتصاد توانسته‌اند چرخه تولید دانش‌بنیان در کشور را از سال گذشته پررونق نگه‌ دارند.

6 چالش شرکت‌های دانش‌بنیان
با وجود گذشت 10سال از شروع فعالیت رسمی شرکت‌های دانش‌بنیان در کشور، این شرکت‌ها هنوز با مشکلاتی از جمله سختی دریافت مجوز، کمبود منابع مالی با سود مناسب، بی‌اعتمادی به شرکت‌های دانش‌بنیان، تأخیر در تأمین مالی و پرداخت قراردادهای دولتی، بازاریابی و تجاری‌سازی محصولات و کمبود شرکت‌های ارزیاب دست‌ و پنجه نرم می‌کنند. به این موارد می‌توان قابل پیش‌بینی نبودن تغییرات قیمت مواد اولیه و محصولات، بی‌ثباتی سیاست‌ها، قوانین و مقررات و رویه‌های اجرایی ناظر بر کسب‌وکار و دشواری تأمین مالی را نیز به‌عنوان سه چالش محیط کسب‌وکار برای فعالان این حوزه افزود.

دانش‌بنیان‌ها تنها بخش اقتصاد 
با عملکرد درست
افشین کلاهی، رئیس مجمع تشکل‌های دانش‌بنیان در گفت‌وگو با خبرنگار ما تحولات ایجاد شده در شکل‌گیری اکوسیستم علمی و فناورانه در کشور را مثبت ارزیابی کرده می‌گوید: کشورهای دیگر سال‌هاست به حوزه فناوری ورود کرده و اقتصادشان را بر آن مبنا ساخته‌اند، البته حرکت کشور ما نیز از مبدأ یک اقتصاد نفتی به سمت فعالیت‌های دانش‌بنیان در مدت 10سال اخیر نیز مثمرثمر بوده و توانسته بخشی از اقتصاد کشور را به تولید ثروت از فناوری و دانش سوق بدهد.
کلاهی می‌گوید: زیست‌بوم نوآوری کشور شامل 6 هزار و 700 شرکت دانش‌بنیان، مراکز نوآوری، شتاب‌دهنده‌ها و پارک‌های علم و فناوری که نهادهایی مثل معاونت علمی فناوری ریاست جمهوری و صندوق نوآوری و شکوفایی و وزارت علوم در توسعه آن‌ها نقش داشتند، زیست‌بوم، خوب و مناسبی است و شاید به‌ جرئت بتوان گفت تنها بخشی که در حوزه اقتصاد در این سال‌ها کارش را درست انجام داده همین حوزه است.

جهش تولید دانش‌بنیان با تصویب قانون در مجلس
رئیس مجمع تشکل‌های دانش‌بنیان با اشاره به تصویب قانون جهش تولید دانش‌بنیان در مجلس می‌گوید: این قانون در تکمیل قانون 10سال پیش مجلس است و بستر را برای حرکت فعالان اقتصادی به این سمت مهیا می‌کند تا سهم اقتصاد دانش‌بنیان از اقتصاد بزرگ‌تر شود. در قانون جهش تولید دانش‌بنیان که وی به آن اشاره می‌کند حمایت‌هایی نظیر تسریع در پرداخت تعهدات مالی معوق دستگاه‌های اجرایی به شرکت‌های دانش‌بنیان، افزایش سرمایه صندوق نوآوری و شکوفایی و توسعه فعالیت بانک‌ها در این حوزه، واگذاری دستاوردهای پژوهشی دانشگاه‌ها و دستگاه‌های اجرایی به همراه تخصیص فضای مازاد آن‌ها به شرکت‌های دانش‌بنیان، خرید خارج از فرایند قانون مناقصات محصولات دانش‌بنیان در مواردی که برای نخستین بار در کشور ساخته‌ شده‌اند و همچنین مشوق‌های مالیاتی لازم پیش‌بینی ‌شده است.

کار در فضای انحصاری و غیررقابتی
کلاهی با تأکید بر اینکه مشکلات شرکت‌های دانش‌بنیان در اکوسیستم نیست و این شرکت‌ها در زیست‌بوم به‌ خوبی حمایت می‌شوند می‌افزاید: سیاست‌های درستی در این حوزه وجود دارد ولی مشکل اینجاست که وقتی این شرکت‌ها به محصول می‌رسند و قصد فروش دارند باید وارد فضای سنتی و غیررقابتی بخش دولتی و محیط کسب‌وکار کشور شوند که در دنیا از رتبه پایینی برخوردار بوده و مشکلات حل ‌نشده فراوانی دارد. از طرفی آیین‌نامه‌ها، بخش‌نامه‌ها و مقررات قدیمی هستند یا مبتنی بر اقتصاد سنتی و همخوانی با روش عملکرد شرکت‌های دانش‌بنیان ندارند ولی متأسفانه نوع نگاه و رفتار سازمان‌ها بر همان مبنا شکل‌ گرفته است.

سهم 5 درصدی اقتصاد دانش بنیان 
از کیک اقتصاد
رئیس مجمع تشکل‌های دانش‌بنیان با بیان اینکه هم‌اکنون سهم اقتصاد دانش‌بنیان از سهم اقتصاد کشور زیاد نیست و در بهترین شکل تا 5درصد برآورد می‌شود می‌افزاید: ما برای رشد این حوزه به تعامل با خارج از کشور، برای جذب سرمایه و مشارکت‌های بین‌المللی و تبادل فناوری نیاز داریم که متأسفانه در این بخش هم ضعف داریم. به نظر می‌رسد به‌جای اینکه فقط به فکر فروش محصول در کشورهای همسایه باشیم باید زمینه‌ای فراهم کنیم که هم ما در کشورهای دیگر تولید کنیم و هم کشورهای دیگر در اینجا دست به تولید مشارکتی با ما بزنند. به این صورت می‌توانیم در زنجیره ارزش جهانی قرار بگیریم و صادرات پایداری ایجاد کنیم. در ضمن باید تلاش کنیم شرکت‌هایمان را در چرخه‌ای وارد بکنیم که به این راحتی حذف نشوند و این با مشارکت بین‌المللی شکل می‌گیرد.

ساماندهی دانش‌بنیان‌ها 
در قالب تعاونی سهامی عام
بیژن عبدی، اقتصاددان نیز با تأکید بر ضرورت تلاش برای بازاریابی کالاها و تولیدات شرکت‌های دانش‌بنیان و شکستن انحصارهای بخش دولتی می‌گوید: بخش عمده‌ای از نیازمندی‌های بنگاه‌های اقتصادی کشور در انحصار بخش‌های دولتی و شبه‌دولتی است و اگر این بخش‌ها، کالاهای تولیدی بخش‌های دانش‌بنیان را خریداری نکنند، این صنایع نوپا عملاً امکان فروش محصولات خود را نخواهند داشت.
وی تأکید می‌کند: دولت باید تلاش کند تا صنایع دانش‌بنیان کوچک و متوسط را در قالب تعاونی‌های سهامی عام (قوانین آن در سال۸۷ به تصویب رسید)، ساماندهی جدید کند. به گفته وی، تعاونی‌های سهامی عام می‌تواند قدرت چانه‌زنی، دریافت تسهیلات، بازاریابی، صادرات، تکمیل بخش‌های زنجیره‌ای تولید، تأمین نیازهای آزمایشگاهی، فنی و علمی این بخش را تا حدود زیادی تأمین کند. 
گفتنی است در پنج سال اخیر رتبه ایران در زمینه اقتصاد دانش‌بنیان از 25 به 16 جهان صعود کرده است و اکنون ایران از نظر اقتصاد دانش‌بنیان رتبه نخست منطقه را نیز دارد.

​​​​​​​خبرنگار: زهرا طوسی