آیت‌الله احمد مبلغی پاسخ می‌دهد
آیا هوش مصنوعی می‌تواند به فرایند اجتهاد کمک کند؟
تا امروز از کاربرد هوش مصنوعی در عرصه‌های مختلف شنیده و خوانده‌اید اما اگر چیزی درباره کاربرد هوش مصنوعی در عرصه اجتهاد و فقه نشنیده‌اید، توصیه می‌کنیم سخنان دیروز آیت‌الله احمد مبلغی را که در نشست علمی «کارکرد هوش مصنوعی در فرایند اجتهاد» مطرح شده، به دقت بخوانید. ایکنا از قول این استاد سطح خارج حوزه نوشته است:
هوش مصنوعی در پزشکی، اقتصاد، تجارت، سلامت و علوم انسانی و تجربی استفاده می‌شود و این امر رو به تزاید و گسترش است و نمی‌دانیم در آینده استفاده از این ابزار چه تحولاتی را در جهان ایجاد خواهد کرد.
هوش مصنوعی چون به اطلاعات غیرمستقل راه می‌یابد و آن را تجمیع و تحلیل و یکپارچه‌سازی می‌کند و سرعت تحلیل و تجمیع دارد، نتایجی دارد؛ اولاً سبب می‌شود پیچیدگی‌هایی که ذهن انسان نمی‌تواند بر آن غلبه کند، هوش مصنوعی توانایی‌اش را داشته باشد. البته پیچیدگی‌هایی هم وجود دارد که این نوع هوش نمی‌تواند از پس آن برآید. ثانیاً فضاهای جدید گشوده و ثالثاً ادبیات و اصطلاحات علمی تقویت می‌شود.
باید حساب شده عمل کرد
آیا از هوش مصنوعی می‌توان در کارهای مختلف از جمله اجتهاد استفاده کرد؟ اجتهاد یک عمل پیچیده مترقی محسوب می‌شود و کوچه پسکوچه‌هایی که روبه‌روی فقیه است طولانی و سخت است تا به مقصد نائل شود. وقتی که بوعلی سینا با وجود قدرت فکری و ذهنی به اجتهاد رسید، خضوع و خشوع داشت و دقت می‌کرد به خطا نرود، ولی این دلیل بر آن نیست که نتوانیم از آن استفاده کنیم. البته ما فقه را ساده می‌گیریم و پرونده یک موضوع فقهی را باز و فکر می‌کنیم می‌توانیم به سادگی آن را ببندیم، ولی گاهی چاله‌هایی در مسیر وجود دارد که انسان ممکن است در آن بیفتد و گرفتار پیش‌فرض‌ها شود، پس باید حساب‌شده به سراغ آن رفت.
هوش مصنوعی می‌تواند زوایای بسیار مهمی را در اجتهاد مشخص کند که شگفت‌انگیز است. همچنین اگر هوش مصنوعی با دقت در معلومات به کار گرفته شود، می‌تواند مفاهیم و اصطلاحات فقهی را ارتقا بخشد یا مواضع به کارگیری آن را با دقت بیشتر در اختیار قرار دهد، یعنی دستگاه واژه‌سازی در فقه ارتقا خواهد یافت و اگر ۳۰ سال طول می‌کشید تا اصطلاحات جدید خلق شود، امروزه با زمان بسیار اندکی ممکن می‌شود. خیلی از شخصیت‌های فقهی مانند شهید صدر به دنبال این بودند که بتوانند لباس حقوق را بر تن فقه بپوشانند... ایشان در کتاب فتاوای واضحه به این سمت حرکت کرده است، ولی تا رسیدن به نقطه‌ای که بتواند پاسخگوی نیازهای حقوقی دنیای امروز باشد فاصله دارد.
فایده هوش مصنوعی
فایده دیگر هوش مصنوعی در اجتهاد، رفتن به دل تاریخ است که آرزوی فقهای دقیق‌اندیش مانند امام(ره) و شهید صدر است. دیدن تحول تاریخی و کشاندن تاریخ به سمت مساعدت اجتهاد و منبع قرار گرفتن برای مجتهد می‌تواند به اجتهاد کمک کند؛ فایده دیگر، سر زدن به پیش‌فرض‌هاست، زیرا برخی در جایی که نمی‌دانند و حس نمی‌کنند تحت تأثیر پیش‌فرض‌ها قرار می‌گیرند، علم فلسفة‌الفقه از پس این کار برمی‌آید. بحث پیش‌فرض‌ها مهم است، زیرا ممکن است در اجتهاد به صورت نامحسوس تحت تأثیر پیش‌فرض‌های گذشتگان قرار بگیریم و این روند تداوم یابد ولی هوش مصنوعی می‌تواند اطلاعاتی به ما بدهد تا پیش‌فرض‌های یک فقیه را در دوره‌ای فهم کنیم. اگر گفته شود که پیش‌فرض لازم نیست، این ضعف در بحث اجتهاد است و اینکه مجتهد آن را دست‌کم گرفته و اگر گفته شود که با کمک هوش مصنوعی می‌توانیم زوایای تاریخ را دریابیم آن هم خطای فاحشی است، زیرا هوش مصنوعی گشاینده و تسهیلگر است.
هوش مصنوعی سبب تجمیع اطلاعات می‌شود، زیرا یکی از ضعف‌های ما این است که در فقه، اطلاعات کافی نداریم و کسی می‌خواهد کاری را در مدت کوتاهی انجام دهد، ولی گلوی برخی موضوعات در تطور تاریخی فشرده و نیز دچار حالات مختلف شده است؛ مثلاً واژگانی در دوره معصوم یک مفهوم و الان مفهوم دیگری دارد.
تسهیل‌گری هوش مصنوعی برای فقه
هوش مصنوعی می‌تواند اطلاعات را ترکیب کند. همچنین معرفی ماهیت موضوعات جدید از دیگر کمک‌های هوش مصنوعی به اجتهاد است. پس از انقلاب، از عنوان موضوع‌شناسی در حوزه علمیه استفاده شد که در حقیقت نام آن هست و خودش نیست. هوش مصنوعی حداقل قدرت دارد که بخشی از اطلاعات اساسی ماهوی و مهم را در اختیارما قرار دهد تا حقیقت موضوع‌شناسی رخ دهد و به حق موضوع برسیم، به خصوص در مسائل اجتماعی، پزشکی و... باید جامعه و سنن الهی حاکم بر جامعه را بشناسیم و موضوع را از دل چنین جامعه پیچیده‌ای بیرون بیاوریم و بعد اجتهاد کنیم نه اینکه صرفاً با ذهنیت اولیه، موضوعی را تعیین کنیم؛ امروز موضوعات اجتماعی ابعاد مختلفی به خود گرفته است و هنوز به قوام نرسیده ماهیت متفاوتی می‌یابند. بنده در کنفرانسی درباره آینده‌پژوهی گفتم به دلیل اینکه فاصله حال و آینده خیلی کم شده، تا بخواهیم حکمی بدهیم موضوع عوض شده است. در مجموع فقیه باید از هوش مصنوعی استفاده کند، زیرا در غیر این صورت به راه‌هایی خواهد رفت که به صلاح دین و فقه نیست.
برخی مراجع مانند شیخ انصاری و امام(ره)، قدرت احتمال دادن بالایی داشتند و اگر از هوش مصنوعی بهره ببریم، این قدرت بالاتر خواهد رفت و شکاف‌های زیادی را در عرصه اجتهاد پر می‌کند که شکاف احتمالات، شکاف در شناخت موضوعات معاصر، ترکیب کردن و پیوند معلومات و اطلاعات مهم‌ترین آن‌هاست.
استاد سطح خارج حوزه علمیه با طرح این پرسش که آیا هوش مصنوعی می‌تواند اول تا آخر اجتهاد را انجام دهد و خودکفا باشد و کل مسیر را طی کند، گفت: ابداً، زیرا اجتهاد خیلی حساس است و هوش مصنوعی باید از هوش بشری عبور کند و نتایج هوش مصنوعی باید در دستگاه هوش بشری آنالیز و نیز به کار گرفته و نقایص آن برطرف شود و انسان می‌تواند با هوش خود اجتهاد را به فرجام برساند و هوش مصنوعی توان چنین کاری را ندارد.
هوش مصنوعی در پزشکی، اقتصاد، تجارت، سلامت و علوم انسانی و تجربی استفاده می‌شود و این امر رو به تزاید و گسترش است و نمی‌دانیم در آینده استفاده از این ابزار چه تحولاتی را در جهان ایجاد خواهد کرد.
هوش مصنوعی چون به اطلاعات غیرمستقل راه می‌یابد و آن را تجمیع و تحلیل و یکپارچه‌سازی می‌کند و سرعت تحلیل و تجمیع دارد، نتایجی دارد؛ اولاً سبب می‌شود پیچیدگی‌هایی که ذهن انسان نمی‌تواند بر آن غلبه کند، هوش مصنوعی توانایی‌اش را داشته باشد. البته پیچیدگی‌هایی هم وجود دارد که این نوع هوش نمی‌تواند از پس آن برآید. ثانیاً فضاهای جدید گشوده و ثالثاً ادبیات و اصطلاحات علمی تقویت می‌شود.
باید حساب شده عمل کرد
آیا از هوش مصنوعی می‌توان در کارهای مختلف از جمله اجتهاد استفاده کرد؟ اجتهاد یک عمل پیچیده مترقی محسوب می‌شود و کوچه پسکوچه‌هایی که روبه‌روی فقیه است طولانی و سخت است تا به مقصد نائل شود. وقتی که بوعلی سینا با وجود قدرت فکری و ذهنی به اجتهاد رسید، خضوع و خشوع داشت و دقت می‌کرد به خطا نرود، ولی این دلیل بر آن نیست که نتوانیم از آن استفاده کنیم. البته ما فقه را ساده می‌گیریم و پرونده یک موضوع فقهی را باز و فکر می‌کنیم می‌توانیم به سادگی آن را ببندیم، ولی گاهی چاله‌هایی در مسیر وجود دارد که انسان ممکن است در آن بیفتد و گرفتار پیش‌فرض‌ها شود، پس باید حساب‌شده به سراغ آن رفت.
هوش مصنوعی می‌تواند زوایای بسیار مهمی را در اجتهاد مشخص کند که شگفت‌انگیز است. همچنین اگر هوش مصنوعی با دقت در معلومات به کار گرفته شود، می‌تواند مفاهیم و اصطلاحات فقهی را ارتقا بخشد یا مواضع به کارگیری آن را با دقت بیشتر در اختیار قرار دهد، یعنی دستگاه واژه‌سازی در فقه ارتقا خواهد یافت و اگر ۳۰ سال طول می‌کشید تا اصطلاحات جدید خلق شود، امروزه با زمان بسیار اندکی ممکن می‌شود. خیلی از شخصیت‌های فقهی مانند شهید صدر به دنبال این بودند که بتوانند لباس حقوق را بر تن فقه بپوشانند... ایشان در کتاب فتاوای واضحه به این سمت حرکت کرده است، ولی تا رسیدن به نقطه‌ای که بتواند پاسخگوی نیازهای حقوقی دنیای امروز باشد فاصله دارد.
فایده هوش مصنوعی
فایده دیگر هوش مصنوعی در اجتهاد، رفتن به دل تاریخ است که آرزوی فقهای دقیق‌اندیش مانند امام(ره) و شهید صدر است. دیدن تحول تاریخی و کشاندن تاریخ به سمت مساعدت اجتهاد و منبع قرار گرفتن برای مجتهد می‌تواند به اجتهاد کمک کند؛ فایده دیگر، سر زدن به پیش‌فرض‌هاست، زیرا برخی در جایی که نمی‌دانند و حس نمی‌کنند تحت تأثیر پیش‌فرض‌ها قرار می‌گیرند، علم فلسفة‌الفقه از پس این کار برمی‌آید. بحث پیش‌فرض‌ها مهم است، زیرا ممکن است در اجتهاد به صورت نامحسوس تحت تأثیر پیش‌فرض‌های گذشتگان قرار بگیریم و این روند تداوم یابد ولی هوش مصنوعی می‌تواند اطلاعاتی به ما بدهد تا پیش‌فرض‌های یک فقیه را در دوره‌ای فهم کنیم. اگر گفته شود که پیش‌فرض لازم نیست، این ضعف در بحث اجتهاد است و اینکه مجتهد آن را دست‌کم گرفته و اگر گفته شود که با کمک هوش مصنوعی می‌توانیم زوایای تاریخ را دریابیم آن هم خطای فاحشی است، زیرا هوش مصنوعی گشاینده و تسهیلگر است.
هوش مصنوعی سبب تجمیع اطلاعات می‌شود، زیرا یکی از ضعف‌های ما این است که در فقه، اطلاعات کافی نداریم و کسی می‌خواهد کاری را در مدت کوتاهی انجام دهد، ولی گلوی برخی موضوعات در تطور تاریخی فشرده و نیز دچار حالات مختلف شده است؛ مثلاً واژگانی در دوره معصوم یک مفهوم و الان مفهوم دیگری دارد.
تسهیل‌گری هوش مصنوعی برای فقه
هوش مصنوعی می‌تواند اطلاعات را ترکیب کند. همچنین معرفی ماهیت موضوعات جدید از دیگر کمک‌های هوش مصنوعی به اجتهاد است. پس از انقلاب، از عنوان موضوع‌شناسی در حوزه علمیه استفاده شد که در حقیقت نام آن هست و خودش نیست. هوش مصنوعی حداقل قدرت دارد که بخشی از اطلاعات اساسی ماهوی و مهم را در اختیارما قرار دهد تا حقیقت موضوع‌شناسی رخ دهد و به حق موضوع برسیم، به خصوص در مسائل اجتماعی، پزشکی و... باید جامعه و سنن الهی حاکم بر جامعه را بشناسیم و موضوع را از دل چنین جامعه پیچیده‌ای بیرون بیاوریم و بعد اجتهاد کنیم نه اینکه صرفاً با ذهنیت اولیه، موضوعی را تعیین کنیم؛ امروز موضوعات اجتماعی ابعاد مختلفی به خود گرفته است و هنوز به قوام نرسیده ماهیت متفاوتی می‌یابند. بنده در کنفرانسی درباره آینده‌پژوهی گفتم به دلیل اینکه فاصله حال و آینده خیلی کم شده، تا بخواهیم حکمی بدهیم موضوع عوض شده است. در مجموع فقیه باید از هوش مصنوعی استفاده کند، زیرا در غیر این صورت به راه‌هایی خواهد رفت که به صلاح دین و فقه نیست.
برخی مراجع مانند شیخ انصاری و امام(ره)، قدرت احتمال دادن بالایی داشتند و اگر از هوش مصنوعی بهره ببریم، این قدرت بالاتر خواهد رفت و شکاف‌های زیادی را در عرصه اجتهاد پر می‌کند که شکاف احتمالات، شکاف در شناخت موضوعات معاصر، ترکیب کردن و پیوند معلومات و اطلاعات مهم‌ترین آن‌هاست.
استاد سطح خارج حوزه علمیه با طرح این پرسش که آیا هوش مصنوعی می‌تواند اول تا آخر اجتهاد را انجام دهد و خودکفا باشد و کل مسیر را طی کند، گفت: ابداً، زیرا اجتهاد خیلی حساس است و هوش مصنوعی باید از هوش بشری عبور کند و نتایج هوش مصنوعی باید در دستگاه هوش بشری آنالیز و نیز به کار گرفته و نقایص آن برطرف شود و انسان می‌تواند با هوش خود اجتهاد را به فرجام برساند و هوش مصنوعی توان چنین کاری را ندارد.
برچسب ها :
ارسال دیدگاه
تیتر خبرها
-
انقلاب اسلامی و مسئله آرمانشهر
-
بگذاریم که اندیشه هوایی بخورد...
-
این جوری عبادت کنیم
-
روز غورههای ترش
-
نمایشگاه دستاوردهای علمی و پژوهشی
-
روزنامهنگارِ استعمارستیز
-
وبینار دیپلماسی علمی میان ایران و سوریه
-
آیا هوش مصنوعی می‌تواند به فرایند اجتهاد کمک کند؟
-
آزاد شدن از زنجیرهای خودساخته
-
داروسازی ثامن، واحد برتر جشنواره ملی پژوهش و فناوری
-
تربیت، مداومت می‌خواهد
