در نشست تحلیل مدیحه‌سرایی محرم و صفر امسال میثم مطیعی مطرح شد
انتقال پیام بدون استفاده درست از هنر، شکست می‌خورد
چهارمین نشست از سلسله جلسات علمی «آهات» با موضوع تحلیل مدیحه‌سرایی محرم و صفر امسالِ میثم مطیعی با حضور این مداح، محمدمهدی سیار دبیر علمی نشست، سیدمهدی طباطبایی عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی، مهدی زنگنه شاعر و حجت‌الاسلام مجتبی نامخواه مدیرکارگروه تبلیغ پژوهشکده تبلیغ و مطالعات اسلامی در خبرگزاری فارس برگزار شد.
کمرنگ بودن ملودی بومی در مداحی مطیعی
حجت‌الاسلام مجتبی نامخواه، دکترای دانش اجتماعی مسلمین به عنوان نخستین منتقد به سیر پیدایش گونه مداحی انقلابی اشاره و اظهار کرد: مداحی انقلابی از ابتدای جنگ تحمیلی با آهنگران آغاز شد که در آن دوران و پدیده اجتماعی موجودش بروز کرد. آهنگران در دیدار امام(ره) خواند و نگاه جدیدی با رویکرد اجتماعی به مداحی نشان داد. در آن زمان سیدحسین علم‌الهدی می‌گوید هر انقلابی برای پیشبرد و پیشرفت خود نیازمند سرود است که سرچشمه نوحه‌ها و سرودهای آهنگران شد.
این منتقد علوم اجتماعی با انتقاد از اینکه مطیعی در ملودی دچار کاستی است، تصریح کرد: در پدیده آهنگران با ملودی با بوم فرهنگی برجسته روبه‌رو بودیم که یک موسیقی عرب جنوبی منهای سوگ بود که ملودی‌های شوشتری، دزفول، بختیاری و... در آثارش مشهود است، اما این رویکردها در مداحی مطیعی کمرنگ است.
برخی از مفاهیم نیازمند تقویت است
نامخواه با انتقاد از فقدان مفاهیم حوزه عدالت‌خواهی در اشعار دهه محرم امسال گفت: مطیعی در این ۱۰شب بیش از ۱۰هزار کلمه شعر خوانده است، اما یک مرتبه کلمه ظلم و ظالم یا مترادف‌های آن را ندارد؛ در صورتی که این کلمه در مفهوم آیینی ما برجسته است. در طرف مقابل واژه‌های عدل، عدالت، قسط، داد، آزادی و آزادگی که مضامین پرتکرار شعر آیینی انقلاب و مشروطه هم هستند در آثار امسال مطیعی جایی ندارند.
نامخواه با تأکید بر ارتباط مضامین مداحی با بستر اجتماعی در نقد مداحی امسال مطیعی گفت: در اشعار امسال ارتباط با مسائل اجتماعی وجود دارد؛ به سمت و سویه‌های خانواده، حاج قاسم و مبارزه با استکبار و اسرائیل رفته اما سویه عدالت و ظلم در آن قدری کمرنگ است.
سیار هم در واکنش به این اظهارات گفت: مطیعی همواره مورد انتقاد بود که چرا در آثارش توجه بسیاری به مسائل سیاسی و روز دارد. این مدل، نقطه قوت او بود که نشان می‌دهد عقب‌نشینی از این نقطه قوت در ذهن ناظر بیرونی به چشم می‌آید و نقطه ضعف تلقی می‌شود.
تسلط به زبان عربی نه پاشنه آشیل که نقطه قوت مطیعی است
سیدمهدی طباطبایی، عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی نیز در این نشست اظهار کرد: تسلط نداشتن به زبان عربی همواره پاشنه آشیل مداحان بوده است اما این مهم در مطیعی نقطه قوتش است که کمک می‌کند بتواند خوب مقتل‌خوانی کند. از سوی دیگر در مقتل‌خوانی، مطیعی دچار احساسات نمی‌شود و حرف غیرمستند هم نمی‌زند.
طباطبایی با اشاره به اینکه نوحه باید به زبان عامیانه نزدیک شود اما نباید به زبان عوام باشد، گفت: مثلاً معصوم هیچ‌گاه نمی‌گوید «پاشید باغیرتا من تنهام». این‌گونه مباحث وهن است یا «چشم خورده قد و بالات داداش» عبارت ناروایی است. مداحان به دنبال سادگی هستند تا مردم بفهمند اما این مدل هم دیگر روا نیست.
این شاعر تصریح کرد: زبان حال، تخیلات شاعر است که گاهی در این زبان‌ها ضعف‌های شاعران را شاهد هستیم. مثلاً از قول حضرت مسلم می‌گوید من اشتباه کردم تو نیا. او نماینده امام است مگر می‌شود اشتباه کند؟ یا مسلم نکاتی می‌گوید که گویی امام معصوم از آن خبر ندارد. این تخیلات اشتباه است.
انتقال پیام بدون استفاده درست از هنر شکست می‌خورد
مهدی زنگنه، شاعر و نوحه‌سرا دیگر سخنران این نشست تحلیلی بود که با اشاره به اینکه یکی از وظایف مهم مداحان و روضه‌خوانان انتقال پیام‌های عاشوراست، گفت: در طول تاریخ هرگاه عده‌ای بدون استفاده صحیح از هنر تلاش کردند پیامی را منتقل کنند با شکست مواجه شدند. یکی از معروف‌ترین نوحه‌هایی که در دهه 40 توسط خوشدل تهرانی سروده شد و بارها با صدای شاه‌حسین بهاری به گوش مردم رسید نوحه‌ای با درونمایه‌ای انقلابی و ملودی حماسی در دستگاه چهارگاه بود که همچنان هم خوانده می‌شود و عبارت است از: «حسین سرباز ره دین بود/ حسین قربانی آیین بود».
این شاعر و نوحه‌سرا با اشاره به اینکه می‌دانیم فرم و محتوا در تمام آثار هنری باید هم‌عنان یکدیگر قدم بردارند اما به نظر می‌رسد آقای مطیعی به عنوان یک خواننده بماهو خواننده که مخاطب در نخستین رویارویی با او که با موسیقی صدایش مواجه می‌شود، دغدغه موسیقایی کمی دریافت می‌کند و انتقال پیام سهم بیشتری دارد، تصریح کرد: امسال که شعار نسل حسینی و فرزندآوری مدنظر او بود، غزلی از آقای سیار با مطلع «می‌نشاند بر لب عشاق تو لبخندها / بأبی أنت و أمی گفتن فرزندها» خوانده شد که به‌خوبی از عهده فرم و محتوا برآمد. در این غزل شعار داده می‌شود اما هنرمندانه! ما امروزه به این نگاه و شیوه در بین مداحان انقلابی نیاز داریم. حرف روز جامعه را باید گفت اما هنرمندانه!
رسانه ملی تنها آثار سیاسی‌ام را پخش می‌کند
میثم مطیعی مداح اهل بیت(ع) نیز در بخش پایانی این نشست اظهار کرد: از نظراتی که امروز شنیدم بهره بردم، اما مشخص است کارشناسان آثار را تماماً شنیده‌اند ولی یک بار هم در اتمسفر هیئت ما حضور نداشتند.
وی اشاره کرد: اتفاقی که در هیئت رخ می‌دهد با تصویر بیرونی آن بسیار متفاوت است. من یک مرتبه با قائم مقام صداوسیما جلسه داشتم و گفتم برخلاف همه کسانی که شاید درخواست داشته باشند کارشان را پخش کنید، من نمی‌خواهم پخش کنید! ۹۸درصد اشعار من در حوزه ارتباط با اهل بیت(ع)، معرفت‌افزایی و تاریخ اسلام است و تنها ۲درصد موضوعات سیاسی و اجتماعی است، اما تنها آن‌ها پخش می‌شود!
مطیعی با بیان اینکه همه جامعه رنگارنگ ما نیازمند ارتباط با دستگاه اهل بیت(ع) است، تصریح کرد: من هیچ‌گاه نخواستم تمام جامعه را مخاطب خودم قرار دهم. احساس می‌کنم همگی قطعات یک پازل هستیم و هرکدام نیازمند یک خوراک. قشر مخاطب و دانشگاهی نیازمند یک هیئت است. اینکه می‌گویم در هیئت ما شرکت نکردید، برای آن است که نمی‌دانید میان‌دار هیئت ما فرضاً یک استادیار دانشگاه با نزدیک ۴۰مقاله علمی و پژوهشی است و این اتفاقات مهم دیده نشده و البته این به معنای نفی دیگران نیست.
این مداح اهل بیت(ع) تصریح کرد: آنچه در ذهن و اندیشه من وجود دارد، این است که باید از ظرفیت دستگاه سیدالشهدا(ع) برای مطرح کردن مضامین اخلاقی، اعتقادی، سبک زندگی، اجتماعی، مسائل سیاسی و روز استفاده کنیم. اصل این است که هیئت معرفت‌افزا باشد. من غلبه محتوا و فرم را در هیئت قبول دارم و حتی اینکه در جاهایی غلبه بر فرم هم داشتیم مورد قبول است، اما برای پوشش دغدغه‌ای بوده است.
کمرنگ بودن ملودی بومی در مداحی مطیعی
حجت‌الاسلام مجتبی نامخواه، دکترای دانش اجتماعی مسلمین به عنوان نخستین منتقد به سیر پیدایش گونه مداحی انقلابی اشاره و اظهار کرد: مداحی انقلابی از ابتدای جنگ تحمیلی با آهنگران آغاز شد که در آن دوران و پدیده اجتماعی موجودش بروز کرد. آهنگران در دیدار امام(ره) خواند و نگاه جدیدی با رویکرد اجتماعی به مداحی نشان داد. در آن زمان سیدحسین علم‌الهدی می‌گوید هر انقلابی برای پیشبرد و پیشرفت خود نیازمند سرود است که سرچشمه نوحه‌ها و سرودهای آهنگران شد.
این منتقد علوم اجتماعی با انتقاد از اینکه مطیعی در ملودی دچار کاستی است، تصریح کرد: در پدیده آهنگران با ملودی با بوم فرهنگی برجسته روبه‌رو بودیم که یک موسیقی عرب جنوبی منهای سوگ بود که ملودی‌های شوشتری، دزفول، بختیاری و... در آثارش مشهود است، اما این رویکردها در مداحی مطیعی کمرنگ است.
برخی از مفاهیم نیازمند تقویت است
نامخواه با انتقاد از فقدان مفاهیم حوزه عدالت‌خواهی در اشعار دهه محرم امسال گفت: مطیعی در این ۱۰شب بیش از ۱۰هزار کلمه شعر خوانده است، اما یک مرتبه کلمه ظلم و ظالم یا مترادف‌های آن را ندارد؛ در صورتی که این کلمه در مفهوم آیینی ما برجسته است. در طرف مقابل واژه‌های عدل، عدالت، قسط، داد، آزادی و آزادگی که مضامین پرتکرار شعر آیینی انقلاب و مشروطه هم هستند در آثار امسال مطیعی جایی ندارند.
نامخواه با تأکید بر ارتباط مضامین مداحی با بستر اجتماعی در نقد مداحی امسال مطیعی گفت: در اشعار امسال ارتباط با مسائل اجتماعی وجود دارد؛ به سمت و سویه‌های خانواده، حاج قاسم و مبارزه با استکبار و اسرائیل رفته اما سویه عدالت و ظلم در آن قدری کمرنگ است.
سیار هم در واکنش به این اظهارات گفت: مطیعی همواره مورد انتقاد بود که چرا در آثارش توجه بسیاری به مسائل سیاسی و روز دارد. این مدل، نقطه قوت او بود که نشان می‌دهد عقب‌نشینی از این نقطه قوت در ذهن ناظر بیرونی به چشم می‌آید و نقطه ضعف تلقی می‌شود.
تسلط به زبان عربی نه پاشنه آشیل که نقطه قوت مطیعی است
سیدمهدی طباطبایی، عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی نیز در این نشست اظهار کرد: تسلط نداشتن به زبان عربی همواره پاشنه آشیل مداحان بوده است اما این مهم در مطیعی نقطه قوتش است که کمک می‌کند بتواند خوب مقتل‌خوانی کند. از سوی دیگر در مقتل‌خوانی، مطیعی دچار احساسات نمی‌شود و حرف غیرمستند هم نمی‌زند.
طباطبایی با اشاره به اینکه نوحه باید به زبان عامیانه نزدیک شود اما نباید به زبان عوام باشد، گفت: مثلاً معصوم هیچ‌گاه نمی‌گوید «پاشید باغیرتا من تنهام». این‌گونه مباحث وهن است یا «چشم خورده قد و بالات داداش» عبارت ناروایی است. مداحان به دنبال سادگی هستند تا مردم بفهمند اما این مدل هم دیگر روا نیست.
این شاعر تصریح کرد: زبان حال، تخیلات شاعر است که گاهی در این زبان‌ها ضعف‌های شاعران را شاهد هستیم. مثلاً از قول حضرت مسلم می‌گوید من اشتباه کردم تو نیا. او نماینده امام است مگر می‌شود اشتباه کند؟ یا مسلم نکاتی می‌گوید که گویی امام معصوم از آن خبر ندارد. این تخیلات اشتباه است.
انتقال پیام بدون استفاده درست از هنر شکست می‌خورد
مهدی زنگنه، شاعر و نوحه‌سرا دیگر سخنران این نشست تحلیلی بود که با اشاره به اینکه یکی از وظایف مهم مداحان و روضه‌خوانان انتقال پیام‌های عاشوراست، گفت: در طول تاریخ هرگاه عده‌ای بدون استفاده صحیح از هنر تلاش کردند پیامی را منتقل کنند با شکست مواجه شدند. یکی از معروف‌ترین نوحه‌هایی که در دهه 40 توسط خوشدل تهرانی سروده شد و بارها با صدای شاه‌حسین بهاری به گوش مردم رسید نوحه‌ای با درونمایه‌ای انقلابی و ملودی حماسی در دستگاه چهارگاه بود که همچنان هم خوانده می‌شود و عبارت است از: «حسین سرباز ره دین بود/ حسین قربانی آیین بود».
این شاعر و نوحه‌سرا با اشاره به اینکه می‌دانیم فرم و محتوا در تمام آثار هنری باید هم‌عنان یکدیگر قدم بردارند اما به نظر می‌رسد آقای مطیعی به عنوان یک خواننده بماهو خواننده که مخاطب در نخستین رویارویی با او که با موسیقی صدایش مواجه می‌شود، دغدغه موسیقایی کمی دریافت می‌کند و انتقال پیام سهم بیشتری دارد، تصریح کرد: امسال که شعار نسل حسینی و فرزندآوری مدنظر او بود، غزلی از آقای سیار با مطلع «می‌نشاند بر لب عشاق تو لبخندها / بأبی أنت و أمی گفتن فرزندها» خوانده شد که به‌خوبی از عهده فرم و محتوا برآمد. در این غزل شعار داده می‌شود اما هنرمندانه! ما امروزه به این نگاه و شیوه در بین مداحان انقلابی نیاز داریم. حرف روز جامعه را باید گفت اما هنرمندانه!
رسانه ملی تنها آثار سیاسی‌ام را پخش می‌کند
میثم مطیعی مداح اهل بیت(ع) نیز در بخش پایانی این نشست اظهار کرد: از نظراتی که امروز شنیدم بهره بردم، اما مشخص است کارشناسان آثار را تماماً شنیده‌اند ولی یک بار هم در اتمسفر هیئت ما حضور نداشتند.
وی اشاره کرد: اتفاقی که در هیئت رخ می‌دهد با تصویر بیرونی آن بسیار متفاوت است. من یک مرتبه با قائم مقام صداوسیما جلسه داشتم و گفتم برخلاف همه کسانی که شاید درخواست داشته باشند کارشان را پخش کنید، من نمی‌خواهم پخش کنید! ۹۸درصد اشعار من در حوزه ارتباط با اهل بیت(ع)، معرفت‌افزایی و تاریخ اسلام است و تنها ۲درصد موضوعات سیاسی و اجتماعی است، اما تنها آن‌ها پخش می‌شود!
مطیعی با بیان اینکه همه جامعه رنگارنگ ما نیازمند ارتباط با دستگاه اهل بیت(ع) است، تصریح کرد: من هیچ‌گاه نخواستم تمام جامعه را مخاطب خودم قرار دهم. احساس می‌کنم همگی قطعات یک پازل هستیم و هرکدام نیازمند یک خوراک. قشر مخاطب و دانشگاهی نیازمند یک هیئت است. اینکه می‌گویم در هیئت ما شرکت نکردید، برای آن است که نمی‌دانید میان‌دار هیئت ما فرضاً یک استادیار دانشگاه با نزدیک ۴۰مقاله علمی و پژوهشی است و این اتفاقات مهم دیده نشده و البته این به معنای نفی دیگران نیست.
این مداح اهل بیت(ع) تصریح کرد: آنچه در ذهن و اندیشه من وجود دارد، این است که باید از ظرفیت دستگاه سیدالشهدا(ع) برای مطرح کردن مضامین اخلاقی، اعتقادی، سبک زندگی، اجتماعی، مسائل سیاسی و روز استفاده کنیم. اصل این است که هیئت معرفت‌افزا باشد. من غلبه محتوا و فرم را در هیئت قبول دارم و حتی اینکه در جاهایی غلبه بر فرم هم داشتیم مورد قبول است، اما برای پوشش دغدغه‌ای بوده است.