هر چند در فضیلت و شناخت مهدی موعود(عج) از پیامبر خدا(ص) و ائمه اطهار(ع) روایات فراوانی وجود دارد اما تأکید و تدبیر پدر بزرگوار ایشان، امام حسن عسکری(ع) سبب شد شیعیان علاوه بر آنکه با آثار و برکات ولی خدا در غیبت آشنا شوند، از معارف مهدویت نیز به بهترین شکل آگاهی پیدا کنند. شیعیان عالم پس از به شهادت رسیدن غمبار امام حسن عسکری(ع)، نهمین روز از ماه ربیع‌الاول، سالروز آغاز امامت خورشید درخشان جهان بشریت و تجدید بیعت با امام زمان خود را جشن می‌گیرند. 
این روز بهانه‌ای شد تا با حجت‌الاسلام والمسلمین محمد تقی ربانی، مدیر پژوهشکده مهدویت و آینده‌پژوهی به گفت‌وگو بپردازیم.

امام عسکری(ع)، حلقه وصل دوران حضور و عصر غیبت
حجت‌الاسلام ربانی در ابتدا با معرفی کتابی ارزشمند در خصوص امام حسن عسکری(ع) بیان می‌کند: برخی از غرض‌ورزان ادعا کرده بودند امام یازدهم شیعیان(ع) فضیلت و مقامی جز مقام پدری حضرت مهدی(عج) ندارد. کتاب حیاةالامام العسکری به زبان عربی و با نام «با خورشید سامرا» به زبان فارسی، نوشته آیت‌الله محمدجواد طبسی حائری از شخصیت‌های بزرگ مهدوی در پاسخ به این شبهه، زندگانی آن امام معصوم(ع) را از ولادت تا شهادت به شیوایی توضیح می‌دهد که مطالعه آن را به تمام خوانندگان توصیه می‌کنم. امام عسکری(ع) به عنوان حلقه وصل دوران حضور و عصر غیبت و برای رسیدن حجت الهی به مقام امامت و نیز قرار گرفتن آن حضرت در پرده غیبت بیشترین خدمت را به جامعه مهدی‌باوران ارائه داده است. ایشان بیان می‌کند: امامت، بر تمام آفرینش ولایت داشته و مدار امور بر امام قرار دارد. همچنان که در سوره قدر می‌خوانیم «تنزل الملائكة والروح فيها بإذن ربهم من كل أمر» ملائکه و روح همه در امام نازل شده و مقدرات تمام آفرینش را بیان می‌کنند. امام جایگاه منیع و بلندی دارد و ایمان داریم تمام امامان در آن جایگاه و اعتقادات با هم تفاوتی نداشته و امور مربوط به امامت، ولایت و راهبری جامعه را انجام می‌دهند. پس از امام رضا(ع) شیعیان با مشکلات فراوانی مواجه بودند. فشار حاکمیت برای مطلع شدن از به دنیا آمدن حجت الهی شتاب گرفته بود، به‌گونه‌ای که حتی خانه ائمه(ع) محاصره شده و دشمن در داخل منزل نیز نفوذ پیدا کرده بود. در این وضعیت که شیعه در سخت‌ترین دوران خود قرار داشت و جریان‌های انحرافی درون شیعی مانند غالیان، واقفیه و... در کنار حاکمان جور به فعالیت علیه اسلام مشغول بودند، امامان، شیعیان را حفظ و کمک کردند در دوران غیبت دچار حیرت نشوند.

نقش امام حسن عسکری(ع) برای حفظ تشیع و ادامه امامت
رئیس هیئت مدیره انجمن مهدویت حوزه تصریح می‌کند: امام عسکری(ع) علاوه بر امامت، تشیع را نیز حفظ کرد. غیبت برای جامعه شیعه، اتفاق بزرگ و سرنوشت‌سازی بود چرا که شیعه از زمان پیامبر(ص) پا جای پای امام زمانش گذاشته و دنبال امام رفته بود، اما در عصر غیبت، جامعه از درک وجود مبارک امام محروم می‌شد. امام عسکری(ع) با تدابیر والایی که داشت، شیعه را به سلامت وارد دوره غیبت کرد. در مورد غیبت و وارد شدن به آن، دوره حیرتی وجود داشت. مستشرقانی که در مورد تشیع قلم می‌زدند پس از شهادت امام عسکری(ع) شبهاتی مطرح می‌کردند اما امام عسکری(ع) با سازمان وکالت توانست این دوره را پشت سر بگذارد. سازمان وکالت شبکه‌ای ارتباطی متشکل از امام معصوم(ع) و عده‌ای از شیعیان نزدیک و وفادار به امام(ع) بود که که تقریباً همزمان با روی کار آمدن بنی‌عباس و عصر امام صادق(ع) تأسیس شد. این سازمان، نقش مهم و تعیین‌کننده‌ای در پیشبرد اهداف امامان معصوم(ع) داشت. کارهای راهبری و هدایت شیعه توسط این سازمان به نیابت از امام انجام می‌شد.
حجت‌الاسلام ربانی اضافه می‌کند: در خصوص امام زمان(عج) دوگانه‌ای وجود داشت. از طرفی فرزند امام عسکری(عج) به‌خاطر وجود دشمنان بسیار باید پنهانی و بدون اطلاع به دنیا می‌آمد و از طرف دیگر شیعیان باید در اعتقادات و یقین خود بدانند امام مهدی(عج) متولد شده، او را ببینند و با او مواجهه داشته باشند. امام عسکری(ع) این دو امر مقابل هم و پیچیده را به بهترین شکل انجام داد. ولادت حضرت مهدی(عج) به‌خاطر شرایط سخت آن زمان، مخفی بود تا حدی که جعفر کذاب عموی امام عسکری(ع)، حکومت و جاسوسان هیچ‌کدام از ولادت ایشان اطلاع نداشتند. این مراقبت‌ها به‌گونه‌ای بود که دشمنان پس از شهادت امام عسکری(ع)، همسر ایشان نرجس خاتون را به زندان انداختند و ایشان هم به بهانه بارداری به حفاظت از جان امام زمان(عج) پرداخت. امام زمان(عج) متولد و این تولد به‌گونه‌‎ای بیان شد که بعدها در کتاب‌های مخالفان و غیرشیعیان نیز به تاریخ به دنیا آمدن حضرت اعتراف شده است.

امام مهدی(عج) وارث ویژگی‌های انبیا(ع)
مدیر پژوهشکده مهدویت و آینده‌پژوهی به دوران امامت حضرت مهدی(عج) نیز اشاره کرده و یادآور می‌شود: در مورد جایگاه آن حضرت در ادعیه، زیارات و... تعابیر بلندی وارد شده است. به‌طور نمونه نخستین عبارت زیارت نورانی جامعه کبیره با سلام بر خاندان نبوت آغاز و پس از آن با چهار سلام ديگر، جايگاه امامت بيان مى‌شود. «السَّلامُ عَلَيْكُمْ يا أهلَ بَيْتِ النُّبُوَّةِ...» سلام بر شما اى خاندان نبوت. یا در متن زیارت امام زمان(عج) در روز جمعه می‌خوانیم «السَّلامُ عَلَيْكَ يَا نُورَاللَّهِ». ائمه(ع) حجت و نور خدا هستند و وقتی با این نگاه به امام زمان(عج) بنگریم، ویژگی‌های خاص ایشان را درمی‌یابیم. امام زمان(عج) علاوه بر جایگاه‌های عامی که همه ائمه(ع) دارند، جایگاه خاصی نیز دارد که در مباحث مهدویت به ویژگی‌های خاص امام پرداخته شده است. در زیارت‌نامه‌ها داریم امام زمان(عج) وارث تمام ویژگی‌های انبیا(ع) است. آن حضرت، آخرین حجت خدا و ذخیره الهی و بقیه‌الله است و خداوند او را طبق مصلحت خود برای اصلاح مردم و اداره زمان و جهان ذخیره کرده است.

شکر نعمت حضور امام زمان(عج)
 حجت‌الاسلام ربانی در پایان با اشاره به سالروز آغاز امامت امام زمان(عج) می‌گوید: این مناسبت‌ها مانند نیمه شعبان و آغاز امامت ایشان، بهانه‌ای است تا خدمت امام زمان خود عرض کنیم به یاد شما هستیم، ما شیعه و محب شماییم. در زیارت ذکر شده در زادالمعاد از سیدبن‌طاووس رحمه‌الله برای زیارت امام زمان(عج)، نقل شده است که مستحب است امام عصر(عج) را هر روز صبح به این عبارات زیارت کرد. در بخشی از این دعا آمده است: «ای امامی که بسیار مبارک و باعظمت هستی، خدا را شکر می‌کنم که به من این شرافت را دادی تا محب این امام شریف باشم، به او علاقه داشته باشم و شیعه او باشم و...». برای رسیدن به این فضیلت باید تلاش کرد تا پاک شده و محبت خود را به این بزرگواران پاک کرد. همچنان که امام صادق(ع) در روایتی بیان فرمودند: دین همان محبت و محبت همان دین است، انسان نیز تلاش کند در اطاعت و ولایت آن بزرگواران قرار گیرد. آغاز امامت امام زمان(عج) زمانی است که به اطاعت و همراهی و معیت حضرت بیندیشیم و با آن حضرت تجدید عهد کنیم. عواملی را که ممکن است ما را از همراهی بازدارد، بشناسیم و از هر چه شرک، کفر، نفاق و طاغوت است، دور شده و خود را پاک کنیم. در این حالت است که عنایت و شفاعت حضرت بیشتر و بیشتر شامل حال ما خواهد ��د.

خبرنگار: نسرین نقدی