روابط ایران و تاجیکستان در سایه بلند زبان فارسی و فرهنگ و تمدن ایران، بنیانی به بلندای تاریخ داشته و انتخاب دوشنبه به عنوان مقصد نخست سفر رسمی رئیس جمهور به منطقه اوراسیا، نشان از هوشیاری و تکاپوی دولت برای ثمردهی این روابط عمیق دارد. دیدار پزشکیان با مقامات تاجیک البته شامل بسته کاملی از رویدادهای فرهنگی، سیاسی، نظامی و اقتصادی است. در این سفر اسناد اقتصادی و دیپلماتیک به منظور افزایش تعاملات به امضای رؤسای جمهور دو کشور خواهد رسید. همایش مشترک تجاری، سرمایه گذاری و گردشگری نیز با مشارکت بیش از ٣٠٠ نفر از فعالان اقتصادی و سرمایه‌گذاران ایرانی و تاجیکستانی و نیز نشست علمی و شب شعر با همکاری آکادمی علوم و اتفاق نویسندگان و با مشارکت ادیبان، شاعران و دانشمندان ایرانی و تاجیک در حاشیه سفر رئیس جمهور برگزار خواهد شد. 

۲۰ یادداشت تفاهم میان مقامات ایران و تاجیک امضا می‌شود
سیدعباس عراقچی وزیر خارجه، فرزانه صادق وزیر راه، صالحی امیری وزیر میراث فرهنگی و گردشگری، علی‌آبادی وزیر نیرو و همتی وزیر اقتصاد دکتر پزشکیان را در سفر به دوشنبه همراهی می‌کنند. اما رئیس جمهور خود پیش از سفر سه‌روزه به تاجیکستان و روسیه در فرودگاه مهرآباد درباره اهداف آن گفت: اقدام مذکور بر اساس اهداف و سیاست‌هایی است که از قبل اعلام شده است و بر اساس سیاست‌های اعلامی رهبر معظم انقلاب تلاش می‌کنیم روابطمان را با همسایگان هرچه بیشتر عمیق‌تر کنیم. کارهایی که با کشور هم‌زبانمان تاجیکستان از نظر فرهنگی و تاریخی خواهیم داشت، اسناد متعددی در رابطه با کشاورزی، آب، صنعت، تجارت، معدن، حمل و نقل خواهد بود. سعی می‌کنیم ارتباطمان با تاجیکستان را عمیق‌تر کنیم. از نظر علمی و فرهنگی قرار است اسنادی را امضا کنیم. در سفر به مسکو نیز سند جامع راهبردی با این کشور امضا خواهیم کرد، این سند درباره مسائل علمی، اقتصادی، کشاورزی، صنعتی، فرهنگی و امنیتی است.
گفتنی است آخرین سفر رئیس جمهور ایران اسلامی به تاجیکستان در سال 1402 توسط شهید آیت‌الله سید ابراهیم رئیسی انجام شد که در این سفر چندین موافقت‌نامه اقتصادی به امضای دو طرف رسید. امروز نیز حضور دو کشور در پیمان‌های منطقه‌ای همچون شانگهای، اوراسیا و اکو زمینه خوبی برای همکاری‌ها به‌ویژه در حوزه اقتصادی در قالب چندجانبه فراهم کرده است. طبق گفته عباس عراقچی وزیر امور خارجه در سه سال گذشته تجارت میان ایران و تاجیکستان پنج برابر شده و در این سفر نیز ۲۰ یادداشت تفاهم میان طرفین امضا خواهد شد. 

2 کشور با منافع و خطرات مشترک
اما علی اصغر شعردوست، سفیر پیشین کشورمان در تاجیکستان، در گفت‌وگو با قدس درباره اهمیت سفر رئیس‌جمهور به دیار هم‌زبانان تاجیک معتقد است با توجه به فضای سیاسی جدیدی که در منطقه طی سال‌های اخیر  شکل گرفته، ضرورت همگرایی و همفکری میان ایران و کشورهای دوست بیشتر از پیش اهمیت پیدا کرده است.
وی در ادامه با بیان اینکه این سفر پزشکیان در راستای برنامه‌های کلی دولت برای ارتباط گسترده با همسایگان انجام می‌شود و با توجه به مسائل سیاسی منطقه خاورمیانه، سفر به دوشنبه از اولویت ویژه‌ای برخوردار است، تصریح کرد: تاجیکستان یکی از کشورهایی است که با پیشینه مشترک و علایق همسو، حتی با داشتن دوستان و دشمنان مشترک با تهران، فرصت‌ها و تهدیدهای مشترک زیادی دارد. همکاری و همفکری با این کشور می‌تواند در سیاست‌گذاری‌های جمهوری اسلامی ایران یک هم‌افزایی مهم ایجاد کند.
این کارشناس مسائل اوراسیا اظهار کرد: با توجه به شناختی که از رؤسای جمهور دو کشور داریم، آقای امام‌علی رحمان، فردی مقتدر است که در تاجیکستان آثار بزرگی در رشد و توسعه کشورش به جای گذاشته است و از سوی دیگر دکتر پزشکیان نیز به شدت به دنبال ایجاد روابط پایدار اقتصادی، تجاری و بازرگانی با همسایگان شمالی کشورمان از جمله تاجیکستان است. سفیر پیشین کشورمان در تاجیکستان با اشاره  به تهدیدات امنیتی در منطقه به ویژه برای تهران و دوشنبه، افزود: امروز منطقه اوراسیا با خطرات جدی از سوی گروه‌های تروریستی از جمله  داعش، تکفیری‌ها و حتی مافیای بزرگ مواد مخدر مواجه هستند. با توجه به این شرایط  همکاری‌های امنیتی میان تهران و دوشنبه امری ضروری است. در حال حاضر شرایط موجود در خاورمیانه ایجاب می‌کند مسائل امنیتی در دستور کار قرار گیرد. این سفر در کل یک سفر همه‌جانبه و مهم برای ایران و تاجیکستان محسوب می شود.

جای کار بسیار برای همکاری‌های اقتصادی، فرهنگی و نظامی
سفیر پیشین کشورمان در تاجیکستان، به توقف طولانی‌مدت برخی همکاری‌های  ایران و تاجیکستان در مناسبات مختلف گریزی زد و گفت: متأسفانه در یک دهه اخیر  وقفه‌ای در روابط دو کشور ایجاد شده است. امیدوارم این سفر بتواند سبب رفع این مشکلات و ایجاد تحولی جدید در روابط دوجانبه شود .علی اصغر شعردوست در بخش دیگر گفت‌وگوی خود با اشاره به برخی از همکاری‌های کشورمان با تاجیکستان، به سال‌های قبل از 1393 گریزی زد و افزود: زمانی که در این کشور سفیر بودم، نیازهای بسیاری از تاجیکستان از ایران تأمین می‌شد؛ از جمله کالاهای ساختمانی مانند سیمان و آهن، سوخت و لوازم، ماشین‌آلات راهی و مواصلاتی، حتی بزرگ‌ترین پروژه‌های توسعه‌ای تاجیکستان توسط خدمات فنی و مهندسی ایران تأمین شد، از جمله پروژه‌های راه‌سازی و نیروگاه‌ها. نیروگاه برق‌آبی تندتوده یکی از بزرگ‌ترین نیروگاه‌های تاجیکستان است که ایران در ساخت آن نقش کلیدی داشت. همچنین یکی از بزرگ‌ترین و مهم‌ترین شاهکارهای فنی و مهندسی جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستان احداث تونل استقلال این کشور است که در منطقه‌ای بسیار سخت‌گذر و همراه بامشکلات فراوانی از جمله وجود رادیواکتیو در حفر تونل بود، این پروژه به‌عنوان مهم‌ترین و بزرگ‌ترین پروژه قرن در تاجیکستان نام گرفت. متأسفانه از سال 92 بسیاری از این پروژه‌ها متوقف شدند، اما ایران همچنان آمادگی دارد این همکاری‌ها را ادامه دهد و تاجیکستان هم از این اقدام با جان ودل استقبال می‌کند.
سفیر پیشین کشورمان در تاجیکستان درپاسخ به این پرسش که میزان همکاری فرهنگی و آموزشی میان  تهران و دوشنبه در چه سطحی است، گفت: در سال‌های 92 و 93، ایران هفته‌ای چهار پرواز به تاجیکستان داشت و بیش از هزار دانشجوی ایرانی در این کشور تحصیل می‌کردند. همزمان نیز تعداد زیادی از جوانان تاجیکستانی در دانشگاه‌های  تهران، شیراز، تبریز و مشهد مشغول به تحصیل بودند. اما متأسفانه  در دهه اخیر، این روند کند شده است. در حوزه نظامی نیز ایران و تاجیکستان در زمینه پهپادها همکاری‌هایی را آغاز کردند و لازم است این رویه با توجه به علایق طرفین گسترش پیدا کند.

فرهنگ مشترک عامل ریشه‌دار بودن روابط دو ملت
اما محمد تقی صابری، دیگر  سفیر پیشین کشورمان در تاجیکستان هم در گفت‌وگو با قدس، به دلایل اهمیت سفر دکتر پزشکیان به تاجیکستان اشاره کرد و گفت: این سفر به موقع انجام شده و شانزدهمین سفر از دور حضور رؤسای جمهور کشورمان به دوشنبه است و با توجه به اینکه اولین سفر آقای پزشکیان به حوزه اوراسیا و کشور تاجیکستان  محسوب می‌شود، بیشتر ماهیت اقتصادی  دارد. 
وی با بیان اینکه در سیاست خارجی ایران، تاجیکستان جایگاه ویژه‌ای دارد، تصریح کرد: روند تحولات و مبادلات اقتصادی ایران و تاجیکستان در سال‌های اخیر رشد خوبی داشته و با امضای اسناد جدید در این سفر، طبیعتاً حجم مبادلات اقتصادی و تبادلات تجاری  میان دو کشور تسهیل خواهد ��د. وی ایران و تاجیکستان را در قالب مشترکات نزدیک فرهنگی و اجتماعی دانست و افزود: جمهوری اسلامی ایران و تاجیکستان مشترکات زیادی از جمله فرهنگی، تاریخی، تمدنی، زبانی و دینی با یکدیگر دارند، به‌طوری‌که می‌توان این کشور را ایران دیگر (در مقیاس کوچک) نامید. به‌خصوص اینکه شعرای بزرگی مانند رودکی، فردوسی، سعدی و حافظ در هر دو کشور مورد احترام هستند و دیوان حافظ و شاهنامه فردوسی نیز از آثار مشترک فرهنگی تهران و دوشنبه  به شمار می‌روند. این آثار سبب شده‌اند روابط ایران و تاجیکستان در قرون اخیر منسجم بماند. سفیر پیشین کشورمان تصریح کرد: در دوره ای که به لحاظ برخی مسائل روابط دوکشور از لحاظ سیاسی و اقتصادی محدود شده بود، اما مردم تاجیکستان هویت و ذات مشترکاتی خود با مردم ایران را حفظ کردند و این نشان‌دهنده عمق استراتژیک فرهنگی، اجتماعی و دینی میان تهران و دوشنبه است.