در دهه اخیر و با رونق گرفتن تولید سریال در شبکه‌های نمایش خانگی، صحنه‌های سیگار کشیدن شخصیت‌ها در این آثار نمایشی چنان رایج شده که به تبع سیگار کشیدن زنان در این سریال‌ها، این رفتار ناسالم در جامعه در حال عادی‌سازی است.
وقتی یک شخصیت محبوب در حال سیگار کشیدن به تصویر کشیده می‌شود، این رفتار به‌تدریج به‌عنوان یک عادت قابل ‌قبول در ذهن بینندگان جای می ‌گیرد به ‌ویژه، تأثیر آن بر زنان و دختران جوان که در جستجوی هویت و الگوهای رفتاری هستند، نگران‌کننده است.
بنا بر اعلام مسئولان وزارت بهداشت، سن مصرف دخانیات در کشور روند کاهشی داشته است که موضوعات فرهنگی نقش زیادی در این امر دارد. اگرچه ممنوعیتی برای نمایش سیگار کشیدن در تولیدات نمایش خانگی وجود ندارد اما در مکاتبه‌ای که اخیراً وزیر بهداشت با دادستانی کل کشور و دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی انجام داده، درخواست حمایت‌طلبی برای ممنوعیت نمایش مصرف دخانیات در شبکه نمایش خانگی و فیلم و سریال‌های تولیدی داشته است.
به گفته رئیس دبیرخانه ستاد کشوری کنترل دخانیات وزارت بهداشت، ستاد ملی مبارزه با دخانیات مصادیق تبلیغات محصولات دخانی را اعلام کرده و بر مبنای این مصادیق، نمایش محصولات دخانی به هر نحوی جزو تخلفات مواد ۳ و ۱۰ قانون «جامع کنترل و مبارزه ملی با دخانیات» است و مشمول جریمه می‌شود اما چون مبالغ جریمه بسیار ناچیز است، حکم بازدارندگی ندارد. این مسئول اظهار امیدواری کرده است که با حمایت حوزه قضایی و دستگاه‌های نظارتی، موضوع تأثیر نمایش محصولات دخانی بر افزایش مصرف دخانیات به ویژه در میان جوانان و زنان در کانون توجه قرار بگیرد و با عواملی که به هشدار حوزه سلامت در این خصوص بی‌توجهی می‌کنند، برخورد شود.
با توجه به اثرگذاری آثار نمایشی در فراگیری یک رفتار یا گفتار، استعمال دخانیات در سریال‌های نمایش خانگی رابطه مستقیمی با تمایل تماشاگران به سیگار کشیدن دارد و در درازمدت این اپیدمی به تهدیدی جدی برای سلامت عمومی تبدیل می‌شود. اما آیا ورود حوزه قضایی به حوزه تبلیغ و نمایش محصولات دخانی در شبکه نمایش خانگی اثرگذار است؟ آیا برای ترویج سلامت همگانی، مواجهه دستوری و سلبی، جواب می‌دهد یا باید به دنبال راهکار دیگری بود؟
یک توجیه درباره استعمال بیش از حد دخانیات در برخی سریال‌ها، ویژگی‌های فردی شخصیت منفی است که گاهی سیگار را با سیگار روشن می‌کند و همچنین پنهان شدن سازنده پشت دیوار بلند حاشا که شخصیت‌های منفی، الگوهای خوبی برای نوجوانان و جوانان نیستند در حالی که گاهی بازیگر این شخصیت‌های منفی، سوپراستارهای محبوب نسل جوان و نوجوان هستند. حتی در برخی از این آثار نشان داده می‌شود که استعمال دخانیات نه تنها عملی قبیح نیست بلکه به رفع استرس، کم شدن ناراحتی روحی و برطرف شدن فشارهای عصبی کمک می‌کند که به معنای ترویج مصرف مواد دخانی است.
آنچه باید مورد توجه سازندگان قرار بگیرد، تبعات فرهنگی و اجتماعی آثارشان است و صرفاً خلق یک اثر هنری نمی‌تواند از آن فیلمساز، خلع مسئولیت اجتماعی کند. جلوه‌های بصری دود سیگار و ژستی که شخصیت می‌تواند با دست گرفتن یک نخ سیگار یا پک زدن به آن بگیرد، فیلم‌سازان را برای نمایش این صحنه‌ها وسوسه می‌کند اما واقعاً جایگزین دیگری برای خلق موقعیت‌های پرچالش و تنش‌زا وجود ندارد؟ به نظر می‌رسد ژست سیگار کشیدن بدمن‌های محبوب آثار نمایشی داخلی هم تقلیدی از نمونه‌های پرطرفدار خارجی باشد مانند سیگار کشیدن‌های پی در پی «مالک» در فصل اول سریال «زخم کاری» که مخاطب را به یاد شخصیت «تام شلبی» در سریال «پیکی بلایندرز» می‌انداخت.
اگر در دهه اخیر، سیگار کشیدن شخصیت‌ها رایج شده بود، حالا صحنه‌های مشروب خوردن هم به آن اضافه شده یعنی اگر قبلاً مسئله، سیگار بعد چایی بود الان به سیگار بعد  مشروب تبدیل شده است!

مواجهه ایجابی با مسائل فرهنگی
بسیاری از کارشناسان معتقدند مواجهه سلبی و دستوری با مسائل فرهنگی اثرگذار نیست و با پدیده‌های اجتماعی باید مواجهه ایجابی داشت از این رو مسئولیت اجتماعی در فیلم‌سازان باید تبدیل به یک تکلیف ذاتی شود؛ چرا که با دستور و آیین‌نامه، تنش میان اهالی فرهنگ و هنر با دستگاه‌های اجرایی و نظارتی تشدید می‌شود.
به هر حال پرداخت برخی شخصیت‌ها و صحنه‌ها در سریال‌های نمایش خانگی به دلیل جهان برساخته اثر، نیازمند اشاره به چنین موضوعی است بنابراین این قاعده که هیچ تصویری از سیگار کشیدن شخصیت‌ها در سریال‌های نمایش خانگی نشان داده نشود، عملیاتی نیست اما تدوین بسته‌های تشویقی برای آثاری که این ممنوعیت را لحاظ می‌کنند یا به آن ضریب نمی‌دهند می‌تواند راهکاری عملیاتی باشد.
به بیان دیگر، سیاست‌های تشویقی برای آثاری که صحنه‌های استعال مواد دخانی و مشروبات الکلی را نشان نمی‌دهند یا به شکلی غیرمستقیم به این رفتار ناسالم اشاره می‌کنند می‌تواند فیلم‌سازان را ترغیب به این پرهیز کند.آنچه مهم است اینکه با اهالی فرهنگ و هنر بایستی به زبان خودشان صحبت کرد؛ چرا که آب هنر با دستور و ممنوعیت توی یک جوی نمی‌رود.

خبرنگار: زهره کهندل