مهم‌ترین و گسترده‌ترین بازدید از کتله خور که موجب شد بیشتر شناخته شود، به سال 1365 برمی‌گردد که تیمی متشکل از غارنوردان زبده، غار را کنکاش و نادیده‌های بسیاری را کشف کردند.
البته این غار هنوز مسیر‌های کشف نشده بسیاری دارد و انتهایی برای آن یافت نشده است.تا كنون حدود  30 كیلومتر از غار كتله خور شناسایی و نقشه‌برداری 22 كیلومتر از این محدوده انجام شده، ولی فقط یک مسیر هزار و 200  متری، آن هم در طبقه اول غار برای بازدید گردشگران مهیا شده است.

دلیل نام‌گذاری 
در بعضی از مناطق غربی ایران، به کوه‌های کم ارتفاع «کتله» می‌گویند و احتمالاً وجه تسمیه غار نیز همین باشد که در یکی از این کوه‌ها قرار گرفته است و خورشید از پشت آن طلوع می‌کند و به‌جای «کتله خورشید» به آن «کتله خور» می‌گویند. مردمان محلی به این غار «کتل کوتول» می‌گویند.
در زبان ترکی «کتله» به معنی پستی و بلندی و ناهمواری‌های داخل غار و «خور» به معنی راحتی و آسانی است که به‌صورت کلی معنی پستی و بلندی‌های راحت و دنج را می‌دهد. «تپه خورشید» و «روستای بدون خورشید» نیز از دیگر معانی کتله خور هستند.

تاریخچه
زمان شکل‌گیری غار کتله خور به دوران سوم زمین‌شناسی و حدود 30 میلیون سال پیش بر می‌گردد. آب‌های زیرزمینی در سنگ‌های آهکی کوه ساقیزلو نفوذ کرده‌اند و به‌آرامی، آهک‌های درون سنگ‌ها و صخره‌ها را شسته‌اند و حفره‌هایی ایجاد کرده‌اند و غار کتله خور به شکل امروزی آن پدید آمده است.
غار کتله‌ خور غاری آهکی است که سه طبقه آن شناسایی شده و دارای تونل‌های فرعی و بخش‌های مختلفی است که هرکدام بر اساس شباهتی که به یکی از اشیای اطراف ما داشته‌اند، نام‌گذاری شده‌اند؛ از این میان می‌توان میدان شیر خوابیده، میدان بیستون، میدان چهل‌ستون، سه‌راهی کوهی، میدان پنج‌شیر، تالار عروس، تونل قندیلی، اتاق عقد، پای فیل، شتر باجهاز، عروس و داماد، میدان شمع، دوجادوگر، نخل سوخته، میدان مریم مقدس و... را نام برد.

تونل قندیلی 
در داخل قسمتی که تالار کوچک بلورین نام گرفته و به تالار ستون‌ها چسبیده، چاهی به عمق 8 متر قرار دارد که احتمالاً محل خروج آب‌های فرورو و سازنده غار است. وجود چشمه‌های آب بسیار زلال در اطراف این غار و حفره‌های متعدد طبیعی هم از ویژگی‌های منحصربه‌فرد این غار است. همچنین یکی دیگر از عجایب و زیبایی‌های این غار تعدد طبقات آن است که این‌گونه غارها در جهان بسیار کم‌نظیر هستند. گمان می‌رود که این غار دارای هفت طبقه باشد که البته تاکنون تنها سه طبقه آن کشف شده است.

اتصال به غار علیصدر
جالب است بدانید که بر اساس شواهد و بررسی‌های انجام شده غار کتله خور به غار علیصدر در همدان متصل می‌شود و این دو غار به‌لحاظ قدمت تقریباً همسن هستند؛ با این حال دو تفاوت عمده هم با هم دارند. یکی اینکه غار علیصدر همدان غاری است کاملاً آبی؛ اما غار کتله خور زنجان غاری تقریباً خشک است. دوم اینکه آهک‌های غار کتله خور نسبت به آهک‌های غار علیصدر بسیار خالص‌تر است که عاملی برای زیباتر شدن غار است، چراکه خالص بودن آهک‌ها موجب شفافیت آن‌ها و در نتیجه عبور نور از قندیل‌ها می‌شود.

سفره عقد غار 
غار کتله‌خور از لحاظ کیفیت بلورها و قندیل‌ها، زیبایی و تعدد طبقات نخستین غار آهکی جهان شناخته شده است. در این غار قندیل‌ها یا همان استلاکتیت‌ها، استلاکمیت‌ها و ستون‌های بسیاری در گذرگاه‌های اصلی قرار دارد و قندیل‌های مخروطی آویزان از سقف‌ها در اثر داشتن ناخالصی‌ها، رنگ‌های متنوع به خود گرفته‌اند. آن‌ها که ترکیبات به‌همراه نداشته یا کمتر دارند، به‌صورت بلورهای شیشه‌ای بسیار شفاف مشاهده می‌شوند. در غار کتله‌خور همچنین می‌توانید تجمع‌های زیبا و جالب‌توجه استالاگمیت‌هایی را ببینید که بسیار شبیه عروس و داماد هستند و به همین اسم نام‌گذاری شده‌اند.

موقعیت جغرافیایی
غار کتله خور در استان زنجان قرار دارد و یکی از مکان‌های دیدنی‌ خدابنده یا قیدار محسوب می‌شود. این غار در دل کوه‌های آهکی ۱۵۵ کیلومتری جنوب زنجان و  ۱۳۷ کیلومتری جنوب روستای گرماب و پنج کیلومتری شهر گرماب از توابع شهر خدابنده واقع شده است.