در شماره قبل گفته شد که با توجه به ابعاد مختلف فرهنگی اجتماعی زیارت، سیاست‌گذاری لایه‌ای شبکه‌ای یکی از مدل‌های مطلوب سیاست‌گذاری در این حوزه است. در این شماره به مقدمات و ملزومات تحقق سیاست‌گذاری لایه‌ای برای زیارت متعالی خواهیم پرداخت.
زیارت تنها امر دینی و فرهنگی این شهر و کشور نیست که تنها با یک سیاست‌گذاری لایه‌ای بتوانیم اهداف آن را محقق کنیم. نوشتن بهترین تعریف و بهترین استراتژی و هماهنگ‌ترین عملیات نهادی برای زیارت، به تنهایی در این شبکه متعدد و گاه متناقض خرده‌نظام‌های فرهنگی به سرعت تبدیل به یک فعالیت جزیره‌ای و کم‌اثر خواهد شد. به عبارت دیگر تا زمانی که قوانین اقتصادی، شهری، اجتماعی و حتی سیاسی (در همه شئونات کلان و خرد) با تعریف ما از زیارت هم‌راستا و هم‌غایت نباشد، تمامی ساختارهای اجتماعی و اقتصادی که باید تسهیلگر امر زیارت باشند، خود به موانع تحقق زیارت متعالی تبدیل می‌شوند. با همین منطق است که برخی کارشناسان، از «منطقه ویژه زیارتی» برای مشهد و خراسان رضوی صحبت می‌کنند. فارغ از تدوین یا عدم تدوین طرح منطقه ویژه زیارتی، قسمت دشوار ماجرا؛ اصلاح، تفسیر و توسعه شهر به زبان زیارت است. به عبارت دیگر مسئله اصلی و پیچیدگی کار اینجاست که حتی صرف ارائه مفهومی از زیارت متعالی نیز نمی‌تواند ضامن تحقق آن باشد؛ چراکه هر گونه پیشنهادی در حوزه‌های شهری و اقتصادی و غیره بلافاصله با این پرسش روبه‌رو می‌شود که اساساً شهر زیارتی چیست؟ اقتصاد زیارت چیست؟ یعنی پس از تعریف زیارت بلافاصله تعریف مضافات آن یعنی شهر زیارتی، اقتصاد زیارتی، فرهنگ زیارتی و... مورد پرسش و مناقشه قرار می‌گیرند.لذا ما در یک تله نظری بی‌پایان از رفت و برگشت زیارت و مضافات آن قرار می‌گیریم. مانند اسلام چیست و اقتصاد اسلامی چیست؟ البته به همان مقدار که انتظار برای کامل شدن این چرخه نظری اشتباه است، مطرح نشدن آن‌ها هم به بهانه انتزاعی بودن اشتباه است؛ چراکه به قول جامعه‌شناسان، جامعه موجودی زنده است و متوقف حوزه نظر نخواهد ماند.

ملزومات تخصصی سیاست‌گذاری زیارت 
استناد به پژوهش‌های معتبر حوزوی زیارت: زیارت را نمی‌توان بدون مراجعه به متون نخستین دینی مانند قرآن، حدیث و دانش‌های مسلمین تعریف و ارزیابی کرد. تسلط پژوهشگر به علوم دینی و قرآنی مؤلفه مهمی در فهم مفهوم زیارت است که موجب می‌شود تعریف ارائه شده از گزند عرفی شدن در امان بماند.
استفاده از متخصصان علوم انسانی: برای توسعه مفهوم زیارت در قلمرو الحاقات زیارت مانند اقتصاد، شهر و فرهنگ باید متخصصان علوم انسانی آشنا به معارف اسلامی در قالب نشست‌های تخصصی و پژوهش‌های مشترک دوجانبه با پژوهشگران مطالعات اسلامی، ادبیات مشترکی در خصوص شهر زیارتی، اقتصاد زیارت و... پیدا کنند. حاصل این رفت و برگشت و تعاطی آرا را می‌توان در قالب راهبردهای کلان و برنامه‌های میان‌مدت و بلندمدت در مرحله نگاشت نهادی استفاده کرد و پس از آن وارد مرحله اجرا و ارزیابی شد.
استفاده از کارشناسان اجرایی و نخبگان سازمانی: برای تجویز لایه ارزشی و راهبردهای کلان زیارت به لایه عملیاتی باید از کارشناسان نهادها و دستگاه‌های ناظر که تجربه فعالیت میدانی در عرصه زیارت را دارند استفاده کرد. روایت کارشناسان اجرایی زیارت از گره‌ها و مسائل غامض زیارت، پیش‌نیاز طراحی عملیاتی لایه‌های مفهومی و نظری زیارت است.
توجه به رفت و برگشت نظریه و عمل: سیاست‌گذاری زیارت را نمی‌توان منوط به روشن شدن همه ابعاد نظری زیارت کرد و تا آن زمان منتظر ماند. یکی از استادان تمدن‌پژوه می‌گفت پس از چندین سال تمدن‌پژوهی، برای ارائه گزارش خدمت رهبر معظم انقلاب رسیدیم، ایشان پس از شنیدن گزارش، نقل به مضمون فرمودند: پس از این همه سال پژوهش روی یک مفهوم نظری چرا به مراحل اجرایی و عملیاتی نپرداخته‌اید؟ ایشان معتقدند کار پژوهشکده‌ها و اندیشکده‌ها ولو اینکه نقاط ضعف کوچکی داشته باشد باید وارد مراحل اجرایی شده و در طول کار اصلاح و تکمیل شود.کلام آخر اینکه پیش از پرداختن به سیاست‌گذاری لایه‌ای در حوزه زیارت باید این مقدمات رعایت شود تا بتوان گفت نتایج و دستاوردهای لایه عملیاتی نشانی از تعریف اولیه و ارزش‌های مرتبط با زیارت دارد.