چشمه‌های آبگرم سرعین از دامنه کوه سبلان سرچشمه می‌گیرند و با داشتن املاح معدنی فراوان، برای درمان بیماری‌های مختلف مانند رماتیسم، آرتروز، پوستی، عصبی و گوارشی مفید هستند. علاوه بر خواص درمانی، چشمه‌های آبگرم سرعین با داشتن آب گرم و دل‌انگیز و چشم‌اندازهای طبیعی زیبا، مکانی ایده‌آل برای تفریح و آرامش هستند.
این استان با جاذبه‌های گردشگری طبیعی، تاریخی، اقتصادی و مذهبی در شمال غرب ایران واقع ‌شده که ظرفیت‌های گردشگری چهار فصل را دارد و می‌تواند از مقاصد اصلی گردشگران داخلی و خارجی باشد با این ‌حال این پرسش مطرح است که چرا این استان با وجود آنکه سال 2023 میلادی پایتخت گردشگری کشورهای عضو اکو بود اما تاکنون آن ‌گونه که باید از ظرفیت‌های گردشگری بهره‌مند نشده است؟ این در حالی است ‌که تالاب آبی «بلو لاگون» در کشور ایسلند با شرایطی مشابه چشمه‌های آبگرم سرعین شهرت و محبوبیت جهانی کسب کرده است!

ایران در زمره 10 کشور برتر گردشگری جهان
یک جامعه‌شناس و استاد دانشگاه در این خصوص به ما می‌گوید: یکی از امتیازات ویژه که ایران را در سطح بین‌الملل جزو 10 کشور برتر جهان قرار داده حوزه گردشگری است منتها باید بررسی ‌کنیم وقتی ما این ظرفیت قدرتمند گردشگری در عرصه بین‌الملل را داریم چرا بهره‌وری گردشگری اثربخشی برای جذب گردشگر داخلی و خارجی نداریم؟
علی‌اصغر مهاجری می افزاید: یک جا ما برچسب پایتخت گردشگری را آن‌ هم در یک سطح بین‌المللی به اردبیل می‌زنیم ولی پایدار و مستدام نیست و با چالش‌هایی مواجه است که نهایتاً مسافران داخلی که توان هم‌افزایی سرمایه‌گذاری گردشگری کمتری دارند را جذب می‌کند. 
وی با بیان اینکه ما در همه حوزه‌ها در بحث‌های توسعه ایران از جمله گردشگری ظرفیت‌های بالقوه داریم ولی قابلیت‌ تبدیل این ظرفیت‌ها به بالفعل را نداریم، ادامه می‌دهد: ما مجموعه اسباب برندسازی مقصدهای گردشگری مثل اردبیل را نداریم یعنی ظرفیت بالقوه گردشگری در عرصه داخلی و بین‌المللی وجود دارد اما توان بالفعل‌سازی آن را نداریم. 

چالش‌های گردشگری در اردبیل 
دکتر مهاجری در خصوص چالش‌های گردشگری استان اردبیل می‌گوید: زمانی که ما می‌خواهیم بهره‌وری یک موضوع همچون گردشگری را افزایش دهیم فقط صرف بهره‌ور کردن بخش‌های مختلفی از گردشگری کفایت نمی‌کند. به‌ عنوان نمونه ما نمی‌توانیم با توسعه هتل‌ها انتظار داشته باشیم به بهره‌وری گردشگری دست‌ یابیم؛ چراکه گردشگری ارتباط تنگاتنگی با ایدئولوژی، استانداردهای جهانی و مبانی حقوقی- حقوق بین‌الملل- دارد بنابراین زمانی که ما در سطح بین‌الملل و گردشگری بین‌المللی حرف می‌زنیم باید بررسی کنیم که آیا اردبیل بسترها و شرایط پذیرش توریسم بین‌المللی را دارد یا اینکه ما می‌خواهیم با قاعده‌ها و استانداردهای داخلی و ایدئولوژی خاص خودمان گردشگر خارجی را بپذیریم؟
این پژوهشگر اجتماعی می‌افزاید: در قسمت دوم ما وارد گردشگری‌های تخصصی می‌شویم و هنگامی‌ که به ‌طور خاص در مورد اردبیل صحبت می‌کنیم موضوع گردشگری‌های عمومی در بخش سرگرمی و تفریحی نیست بلکه گردشگری تخصصی مطرح است زیرا اردبیل با داشتن چشمه‌های آبگرم جایگاه ‌ویژه‌ای در حوزه گردشگری تخصصی و گردشگری درمانی دارد اما نظام پزشکی این استان و دانشگاه‌های مستقر در این استان و استان‌های مجاور مثل آذربایجان شرقی در سطح بین‌الملل وارد برندسازی نشده‌ و چشمه‌های آبگرم این استان و گردشگری تخصصی و درمانی آن در سطح سنتی خود باقی ‌مانده ‌است، در نتیجه گردشگران داخلی آن ‌هم در فصل‌های خاص مانند بهار و تابستان به این استان سفر می‌کنند چون معتقدند این فصل برای اقدام‌های درمانی در حوزه آب‌های ‌گرم مناسب است در حالی ‌که این استان می‌تواند با برندسازی و ایجاد استانداردهای توریست درمانی بین‌المللی در همه فصول سال گردشگر خارجی داشته باشد.

ضرورت برندسازی در گردشگری طبیعی 
به گفته دکتر مهاجری دشت مغان سرزمین بسیار مستعد و بالقوه‌ای برای جذب گردشگر است به ‌ویژه با ایجاد گردشگری کشاورزی به دلیل اتصال استان اردبیل به گیلان وضعیت گردشگری طبیعی را بسیار ارزشمند می‌کند اما مشاهده می‌شود در توریسم‌های طبیعت در منطقه سبلان، هیچ‌ کدام از این‌ها به‌ صورت تخصص برندسازی نشده است!
وی ادامه می‌دهد: البته من موانع سیاسی و فرهنگی و مبانی ایدئولوژیکی را جدی‌تر می‌بینم. زمانی که چنین موانعی جدی‌تر می‌شوند، مناطق گردشگری ما در هم‌افزایی سرمایه‌گذاری دچار مشکل می‌شوند؛ چراکه گردشگران داخلی قادر نخواهند بود ارز خارجی بپردازند در حالی ‌که هزینه‌هایی که سرمایه‌گذاران متقبل می‌شوند با قیمت‌های ارز بین‌المللی است ولی گردشگران داخلی عموماً افرادی هستند که به روش سنتی سفر می‌کنند و در مقایسه با گردشگران خارجی جیب‌های خالی‌تری دارند. 

ناکامی اردبیل در جذب گردشگر خارجی 
این جامعه‌شناس با اشاره به اینکه کشورهای همسایه همچون ترکیه این انقطاع میان استانداردهای جهانی گردشگری را رعایت می‌کنند، می‌افزاید: ترکیه چند سال پی‌درپی در حوزه گردشگری به مقام‌های نخست در سطح بین‌الملل دست ‌یافت در حالی‌ که استانبول در مقایسه با اردبیل ویژگی‌ معماری خاصی ندارد، اما زمانی که این وضعیت را در کشور مذکور بررسی کردیم متوجه شدیم عامل‌های سیاسی، فرهنگی، زیرساختاری و برندسازی در این کشور بالاست حتی اگر فرودگاه‌های قبلی ایران حتی بین‌المللی مثل امام(ره) را با فرودگاه آتاتورک مقایسه کنیم متوجه خواهیم شد ترکیه از قدرت برندسازی بالایی برخوردار است اما فرودگاه اردبیل در برخی مواقع در حوزه پروازهای داخلی هم دچار مشکل می‌شود. 
وی عنوان می‌کند: همچنین در حوزه گردشگری مجموعه‌ای از عناصر فرهنگی، اجتماعی، زیرساختاری و سیاسی وجود دارد که ما این‌ها را یا نداریم یا به‌ صورت ناقص و به‌ عنوان مانع داریم. بارها و بارها اتفاق افتاده که وقتی گردشگران خارجی وارد ایران می‌شوند به لحاظ فرهنگی از نگاه مردم آزاد نیستند و به ‌اصطلاح «غریب» محسوب می‌شوند و امنیت ندارند. بنابراین مجموع این موارد موجب شده با وجود اینکه اردبیل همه قطب‌های گردشگری- اعم از تخصصی و درمانی، طبیعی و تاریخی – را دارد و یکی از قطب‌های گردشگری کشور است به دلیل نداشتن مدیریت‌ برند مقصد گردشگری در حوزه جذب گردشگر موفق نباشد. 
وی در پاسخ به این پرسش که چرا با وجود اینکه اردبیل در سال 2023 میلادی به‌ عنوان پایتخت گردشگری کشورهای عضو اکو نامیده شد ولی بعدها به ‌اندازه پایتخت تلألو نداشت، می‌گوید: موانع و محدودیت‌هایی که پیش‌تر عنوان شد موجب شده اردبیل حتی قادر به جذب گردشگران کشورهای همجوار همچون آذربایجان نباشد و با وجود آنکه آن‌ها خیلی علاقه‌مند به سفر به اردبیل هستند ولی این موانع و محدودیت‌ها موجب شده اردبیل توان جذب گردشگران این کشور را نداشته باشد. 

تحمیل ایدئولوژی داخلی به گردشگر خارجی
این پژوهشگر اجتماعی در خصوص راهکارهای رفع موانع گردشگری در اردبیل می‌گوید: نخستین راهکار این است که ما باید عرصه ملوک الطوایفی حوزه فرهنگ را برای همیشه تمام کنیم یعنی اگر طبق قانون، وزارت میراث مدیریت گردشگری را بر عهده دارد باید همان وزارتخانه برای جذب گردشگر یا برگزاری جشنواره در شهرها یا استان‌ها و هر آنچه مربوط به حوزه گردشگری است اقدام کند و دیگران داعیه‌دار این حوزه نشوند.
مهاجری با بیان دومین راهکار برای رفع موانع توسعه گردشگری خارجی در این استان می‌افزاید: دومین راهکار حذف عنصرهای ایدئولوژیکی محدودکننده در عرصه توریسم‌های بین‌المللی است. ما نمی‌توانیم میهمان دعوت کنیم و انتظار داشته‌ باشیم میهمانی که برای درمان، آرامش یا تفریح به کشور ما آمده است و با قیمت ارز -بالاترین قیمت‌ها- هزینه‌ها را می‌پردازد، بپذیرد ایدئولوژی خودمان را به او تحمیل کنیم واقعیت این است که هر منطقه گردشگری ویژگی‌های خاص خود را دارد و نمی‌توان یک حکم را در همه مناطق اجرا کرد. این استاد دانشگاه اضافه می‌کند: پیشنهاد سوم این است که باید اختیارات ویژه‌ای به استان‌ها در حوزه گردشگری داده شود تا هم به لحاظ قانونی، فرهنگی و سیاسی و هم به لحاظ بودجه مستقل باشند.

وزارت میراث فرهنگی ضعیف عمل می‌کند
دکتر مهاجری با اشاره به اینکه وزارت میراث یکی از ضعیف‌ترین وزارتخانه‌ها به لحاظ بودجه و قدرت تصمیم‌گیری است، می‌گوید: مجموع بودجه دو وزارتخانه میراث و ارشاد از بودجه یک شهرداری درجه چندم کمتر است در حالی‌ که این وزارتخانه‌ها باید خودمختار، قدرتمند و با ردیف‌های بودجه مناسب باشند.
فرض کنید اکنون یک‌صدم مسافران استانبول بخواهند وارد اردبیل شوند آیا پایانه‌های فرودگاهی ما در اردبیل پاسخگو است؟ یا در حوزه گردشگری درمانی ساختارهای بیمارستانی ما امکان پذیرش بیماران را دارد؟ بنابراین ضروری است وزارتخانه‌های ما بتوانند زیرساخت‌های لازم را فراهم کنند. 
به گفته وی توسعه صنعت گردشگری نیازمند ارتقای فرهنگ ارتباطات بین‌المللی است و اگر بخواهیم پایداری جذب گردشگر خارجی داشته باشیم باید تساهل فرهنگی افزایش یابد. از این ‌رو ضرورت دارد برنامه‌ریزان برای ایجاد مدیریت برند مقصد گردشگری به مهم‌ترین عامل پایداری گردشگری بیندیشند و شهرها و استان‌های گردشگری به ‌شدت تنوع‌پذیر باشند و متناسب با ذائقه گردشگران بین‌المللی به ‌صورت لحظه‌ای برنامه‌ریزی کنند. این رفتار در کشورهای شمال دریای خزر که صنعت گردشگری موفقی دارند قابل ‌مشاهده است. به ‌طوری ‌که اگر شما دو سال پیش به این کشورها سفر کرده باشید و امسال نیز دوباره به همان کشورها بروید، خواهید دید برنامه‌ریزان آن‌ها امکانات گردشگری جدیدی را برای گردشگران فراهم کرده‌اند. 

ضرورت تساهل فرهنگی در جذب گردشگر خارجی 
این استاد دانشگاه با تأکید بر اینکه با سنت و ایستادن در ایستگاه تاریخ نمی‌توان گردشگر بین‌المللی جذب کرد، اضافه می‌کند: جذب گردشگر خارجی نیازمند تساهل فرهنگی است و اگر برنامه‌ریزان ما این ویژگی را نداشته باشند نمی‌توانند در این حوزه موفق باشند. 
دکتر مهاجری می‌افزاید: این حوزه بسیار تخصصی است و نباید هر کسی که در انتخابات نقش پررنگی داشته به‌ عنوان مسئول این حوزه انتخاب کنند زیرا حوزه گردشگری حوزه‌ای تخصصی و بین‌رشته‌ای است و باید دانش تصمیم‌گیران این حوزه به‌روز باشد تا با استفاده از داده‌ها و اطلاعات جدید قدرت تصمیم‌گیری‌ و تحلیل‌ داشته باشند. واقعیت این است که اگر ما در این حوزه گوش ‌به ‌فرمان دانش باشیم حتی اگر یک قطره نفت هم نفروشیم و منابع معدنی‌ کشور را ذخیره کنیم فقط از طریق توسعه صنعت گردشگری می‌توانیم جزو بهترین کشورها از لحاظ رفاه و توسعه اقتصادی باشیم. 

خبرنگار: اعظم طیرانی