در این شرایط افرادی که از جان برای احیای دین و زنده نگه‌ داشتن سنت نبوی مایه می‌گذاشتند، زیاد نبودند و مرحوم آیت‌الله سیدحسین حسینی شاه‌ عبدالعظیمی مشهور به «اثنی‌عشری» یکی از احیاگران و کوشندگان عرصه تبلیغ بود که امروز سالروز رحلت اوست؛ عالمی مبارز و پرتلاش که از هیچ فرصتی برای تقویت آگاهی‌های دینی مردم نمی‌گذشت و با قلم توانای خود، تفسیر قرآن را با زبانی ساده به رشته تحریر درآورد تا در آن عصر تاریک، نور امید و ارزش‌های دینی را در قلب مردم مؤمن نهادینه کند. آیت‌الله اثنی‌عشری با وجود تحصیل در سطوح عالی حوزه و داشتن درجه اجتهاد، شخصاً به منبر می‌رفت و این اقدام را دونِ شأن خود نمی‌دانست.
 او معتقد بود در آن وانفسا، این وظیفه مستقیم مجتهدان و مراجع است که به میدان بیایند و بدون واهمه درباره مبانی دین و اخلاق سخن بگویند و پاسخگوی شبهاتی باشند که در ذهن عامه و به ویژه جوانان وجود دارد؛ وی منبر را سنگر مستحکم علما و مکان دفاع مقتدرانه از دین و اخلاق می‌دانست. این عالم نستوه در 19 آذر سال 1343، هنگامی که مشغول سخنرانی بر فراز منبر بود، دار فانی را وداع گفت.

تحصیل علوم دینی در عصر اختناق
مرحوم سیدحسین حسینی اثنی‌عشری در سال 1279شمسی در شهر ری متولد شد و مقدمات علوم دینی را در مدارس علمیه تهران فرا گرفت. او در سال 1309شمسی زمانی که رضاشاه آشکارا دست به اقدام‌ها و رویکردهای ضددینی و ضدملی خود زده ‌بود، برای ادامه تحصیل راهی حوزه علمیه قم شد. هنگام هجرت مرحوم اثنی‌عشری به قم، دو سال از فاجعه ورود پهلوی اول به حرم حضرت معصومه(س) و ضرب و شتم آیت‌الله محمدتقی بافقی و تبعید وی به شهر ری می‌گذشت؛ اقدامی که به دلیل اعتراض آن فقیه مبارز به حجاب نامناسب زن و دختران رضاشاه، هنگام ورود به حرم مطهر حضرت معصومه(س)، صورت گرفت. شرایط حوزه‌های علمیه بسیار ناگوار بود و طلاب و اساتید در محدودیت شدیدی قرار داشتند. رژیم به تدریج دستورالعمل‌هایی را به مرحله اجرا می‌گذاشت که حتی پوشیدن لباس روحانیت را محدود می‌کرد. در چنین شرایطی، ادامه تحصیل مرحوم آیت‌الله اثنی‌عشری، خبر از عزم راسخ وی برای خدمت به دین می‌دهد. او در قم پس از کامل کردن درس‌های مرحله سطح، در درس خارج فقه آیات عظام عبدالکریم حائری، سیدمحمد حجت کوه‌کمری و سیدمحمدتقی خوانساری شرکت کرد و از زعیم حوزه علمیه اجازه اجتهاد گرفت.

حرم حضرت عبدالعظیم(ع)؛ سنگر جدید مبارزه
با سقوط رضاشاه و فرار وی در شهریور 1320، فرصتی دوباره برای احیای فضای تبلیغات دینی فراهم شد. آیت‌الله اثنی‌عشری در سال 1321شمسی با پیشنهاد زعمای حوزه علمیه قم، راهی زادگاهش شهر ری شد و در حرم مطهر حضرت عبدالعظیم حسنی(ع) به برگزاری مجالس درس و وعظ مبادرت کرد. همزمان و برای ایجاد نوعی آموزش عمومی احکام دین و آموزه‌های اسلامی، به نگارش کتاب مشغول شد. اثر 14جلدی «تفسیر اثنی‌عشری» با هدف تفهیم علوم قرآنی به مردم عادی و ناآشنا به زبان عربی به رشته تحریر درآمد و خیلی زود علاقه‌مندان بسیاری یافت. در همان سال، هیئت مشهور «اثنی‌عشری» توسط آن مرحوم تأسیس که بعدها به یکی از مشهور‌ترین هیئت‌های مذهبی تبدیل شد. 

صراحت در مخالفت با رژیم
مرحوم ‌آیت‌الله اثنی‌عشری در مخالفت با رژیم پهلوی، صراحتی کم‌نظیر داشت. او در سخنرانی‌هایش، رویکردهای رضاشاه و پسرش را به باد انتقاد می‌گرفت و نسبت به شیوع فعالیت مبلغان فرقه ضاله بهائیت در کشور و حمایت رژیم پهلوی از این فرقه، نگران بود. با تلاش‌های آیت‌الله اثنی‌عشری، فعالیت مبلغان بهائی در شهر ری ناکام ماند و آن‌ها از حریم حرم حضرت عبدالعظیم(ع) رانده شدند. با آغاز نهضت اسلامی، آیت‌الله اثنی‌عشری از افرادی بود که به عنوان حامی این جریان شناخته می‌شد و به همین دلیل، ساواک او را در 15 خرداد سال 1342 بازداشت و روانه زندان کرد. مرحوم حجت‌الاسلام فلسفی، واعظ مشهور، یکی از هم‌بندهای آیت‌الله اثنی‌عشری در این دوره بوده‌ است. وی درباره حضور آن مرحوم در زندان رژیم پهلوی گفته: «آیت‌الله اثنی‌عشری از غذای زندان میل نمی‌کرد تا اینکه از خانه غذای ساده‌ای آوردند و در زندان با اینکه فضا نسبتاً وسیع بود، خود را به زحمت انداخته و از جای کمی استفاده می‌کرد. وقتی دلیل را پرسیدیم، گفتند: چون این مکان غصبی است، می‌خواهم از حداقل مکان استفاده کنم». پیکر آن مرحوم پس از تشییعی باشکوه و اقامه نماز توسط آیت‌الله سیداحمد خوانساری، در حرم حضرت عبدالعظیم حسنی(ع) به خاک سپرده ‌شد.

خبرنگار: محمدحسین نیکبخت