گنجینه‌ای که هر گوشه آن نمایشگر قسمتی از تاریخ هنر در دوره‌های مختلف مانند تیموری، صفویه و قاجاریه است. می‌توان گفت حرم مطهر حضرت رضا(ع) با فضای هنری رشد و نمو پیدا کرده است. آثار هنری منحصر به ‌فردی از دوره‌های گوناگون تاریخی در موزه‌های این بارگاه ملکوتی نگهداری می‌شود که در پرتو سنت‌های وقف، نذر و اهدا به این گنجینه افزوده شده است. آستان قدس رضوی میراثدار این گنجینه بی‌نظیر هنری است. 

کاشی‌های بهشتی 
گل‌های غرق شده در آبی لاجوردی کاشی‌ها شاید مشهورترین نماد هنری در حرم مطهر رضوی باشند. نمادی که بناست ما را از خاک به بهشت برساند. صحن و سرایی که در دوره‌های مختلف با انواع کاشی‌ها پوشیده شده و مجموعه‌ای از رنگ و نقش را مقابل نگاه زائران به نمایش می‌گذارد. کاشی‌هایی زرین‌فام، معرق، معقلی، هفت‌‏رنگی و زیررنگی با نقوش مختلفی از شمسه‌‏ها و نیم‌شمسه‏‌ها، ترنج‏‌ها و سرترنج‌‏ها، اسلیمی‌ها و ختایی‌ها تا نقوش هشت، شش و چهارگوش، گلدانی، ستاره‌‏ای، ناودانی و... جلوه بصری خاصی به حرم مطهر رضوی بخشیده و معنویت این مکان نورانی را دوچندان کرده‌اند. به گفته کارشناسان اوج هنر کاشی‌کاری حرم مطهر رضوی در دو مکتب جداگانه متجلی می‌شود؛ نخست هنر کاشی‌کاری دوره تیموری و صفوی که آن را در صحن انقلاب یا کهنه و مسجد گوهرشاد می‌بینیم و دوم هنر کاشی‌کاری دوره قاجار که در صحن آزادی یا همان صحن نو به کار رفته و هر یک دارای ویژگی‌های متفاوتی است. 
در کاشی‌کاری‌های فراوان دوره معاصر هم به طرزی آشکار از طرح‌ها و شیوه‌های سایه‌پردازی و گل فرنگی‌های قاجاری پرهیز شده و در عوض پایبندی به سبک و سیاق دوره صفوی مشهود است. 

آینه‌هایی در پیوند با نور
مطابق اسناد، سابقه آینه‌کاری در حرم مطهر امام رضا(ع) به اواخر دوره صفویه بازمی‌گردد. در حرم منور امام رضا(ع) اماکن متعددی با آینه تزئین شده‌اند. یکی از آن اماکن رواق دارالسیاده است که در آن از تزئینات آینه‌کاری بسیار زیبا و متنوعی استفاده شده است. این رواق با طرح‌های گره، اسلیمی و ختایی و ترنج‌بندی، خط و کتیبه با استفاده از آینه‌ها آراسته شده است. در رواق‌ها‌ی حرم مطهر رضوی درخشش آینه‌ها تصویر حال و هوای عرفانی حرم را در پیش چشمانت دل‌انگیزتر می‌کند؛ احساس می‌کنی به سوی نور و روشنی دعوت شده‌ای و نوری که همچون نسیم سحر تو را به میعادگاه عاشقان فرامی‌خواند. آینه‌کاری در حرم مطهر امام رضا(ع) بخش وسیعی از تزئینات و نمای رواق‌ها را به خود اختصاص داده است. آینه‌کاری در رواق‌های تازه تأسیس حرم مطهر رضوی جلوه‌های بی‌نظیری از هنر ایرانی اسلامی را به نمایش گذاشته تا آنجا که می‌توان آینه‌کاری را محور هنری این رواق‌ها دانست.

جواهرات چوبی حرم 
چوب یکی دیگر از مصالح است که معماران و هنرمندان از آن برای ساخت بناها و آثار هنری بهره گرفته‌اند. 
سازه‌های چوبی در حرم مطهر رضوی بسیار متنوع هستند اما بیشتر درها، پنجره‌ها، ارسی‌ها، صندوقچه‌ها، رحل‌ها، ضریح‌ها و منبرها را شامل شده و در حال حاضر در اماکن حرم مطهر رضوی، موزه‌ها و یا در خزانه آستان قدس رضوی نگهداری می‌شوند. 
آثار چوبی شامل در و پنجره، منبر و ضریح چوبی از دوره ایلخانی تا عصر معاصر در موزه حرم مطهر رضوی محفوظ است،‌ هنوز بر گذرگاه‌ها تعدادی از درها نصب بوده و تعدادی دیگر در موزه مرکزی آستان قدس رضوی نگهداری می‌شوند. این نقوش و آثار از نظر فرم و مضمون بر در، پنجره، منبر و ضریح، خصوصیات منحصر به فردی از جریان‌های مختلف تاریخی، اعتقادی و اجتماعی را بازگو می‌کنند. قدیمی‌ترین اثر چوبی که در فضای باز حرم مطهر رضوی قرار دارد، منبر حضرت صاحب الزمان(عج) و متعلق به دوره تیموری است که در ایوان مقصورە مسجد گوهرشاد قرار دارد، منبری ۱۴ پله‌ای که از چوب گردو و گلابی بدون استفاده از میخ و فلز ساخته شده است. قدیمی‌ترین درهایی که در حال حاضر در گذرگاه‌ها به زائران رضوی خوشامدگویی می‌کنند، درهای اصلی ایوان‌های شمالی و شرقی صحن آزادی مربوط به دوره قاجار هستند. 

هنر دست حجاران
به حرم مطهر رضوی که می‌رویم، خیلی وقت‌ها سربالا راه می‌رویم و چشمانمان خیره به آینه‌کاری‌ها، نقاشی‌ها و کاشی‌کاری‌های چشمنواز و مسحورکننده‌ای است که روی دیوارها و سقف‌های صحن‌ها و رواق‌ها را پوشانده است؛ اما کمتر شده به قسمت پایین دیوارهای حرم دقت کنیم. همان یکی دو متر اول که غالباً از سنگ‌های رنگارنگی مثل مشکی، سفید، زرد، کرم، قهوه‌ای و رگه‌های قرمز و سبز و... ساخته شده است. ترکیب رنگ‌هایی که بر ازاره‌ها می‌بینیم نشان می‌دهد هر‌ کدام از این سنگ‌ها از گوشه‌ای از این خاک استخراج شده‌اند تا زیبایی‌آفرین این صحن و سرا باشند. البته که هنر استادانه سنگ‌تراشان و حجاران مختلفی در این سالیان زیبایی‌‌بخش این سنگ‌ها بوده و گاهی چنان تکه‌های این پازل تودرتو را در کنار هم چیده که هیچ چیز از هنرهای روی دیوارها و سقف‌ها کم ندارند.

خبرنگار: فاحا آفاق