شعاع وجودی امام محمدباقر(ع) را باید از این نظر نگاه کنیم که ایشان حوادث بسیار تأثیرگذاری را شاهد بوده‌اند؛ نخست، ایشان از میان اهل بیت(ع)، تنها کسی هستند که در چهار سالگی در کربلا حضور داشتند و وقایع را از نزدیک دیده‌اند. دوم، دوره حیات ایشان با تحولات سیاسی بسیار بزرگی همانند قیام ابومسلم خراسانی با شعار «یالثارات الحسین» و جایگزینی بنی‌عباس به‌ جای حکومت بنی‌امیه در سطح جهان اسلام همزمان است. فضای تحولات عظیم سیاسی، این مجال را فراهم کرد که امام محمد باقر(ع) و سپس فرزندشان، امام صادق(ع) تفکرات ناب شیعی را پایه‌گذاری کنند و اگر امروز با حجم عظیمی از روایات این دو بزرگوار مواجه هستیم که هم در زمینه‌ اعتقادات و هم تاریخ، فقه و تفسیر، فوق‌العاده تأثیرگذار است به برکت این ۱۹ سالی است که ایشان از فضای چالش سیاسی میان دو حکومت استفاده و برجسته‌ترین شاگردان در زمینه‌های مختلف همانند جابر بن حیان را تربیت کردند.