کرمان اما به‌عنوان استانی که بیشترین نرخ فرونشست در آن ثبت شده همچنان خاموش است.تحقیقات نشان می‌دهد که عوامل متعددی سبب فرونشست زمین می‌شود و طبق آماری که تابستان سال گذشته مدیرکل زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی استان کرمان داده بود یکی از این عوامل در استان برداشت بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی به شمار می‌رود؛ سالانه یک میلیارد مترمکعب اضافه برداشت آب در استان کرمان وجود دارد و همین موضوع بر فرونشست زمین بیشتر دامن‌زده است.

نرخ معمولی فرونشست زمین
مدیرکل زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی جنوب خاوری کشور افزود: از دهه ۸۰ به صورت جدی مطالعات فرونشست در سطح کشور شروع شده است.
علی رشیدی با اشاره به اینکه در جنوب استان کرمان فرونشست زمین کمی دیرتر اتفاق افتاده تأکید کرد: در حوزه فرونشست در شمال استان امکان سعی و خطا نداریم و این مسئله در شمال استان روند سریع‌تری را داشته است.
وی تأکید کرد: بیشترین فرونشست در استان کرمان طی ۱۰ سال گذشته در اطراف علی آباد صوغان( از بخش‌های شهرستان اُرزوئیه) با بیش از ۲ متر بوده و بعد از آن دشت رفسنجان حدود ۱. ۵ متر و دشت کرمان و زرند نیز حدود ۱. ۴ متر بوده است.وی مدیریت مصرف آب را چاره حل معضل فرو نشست دانست و ادامه داد: تقریباً هیچ دشتی در استان کرمان نداریم که درگیر فرونشست نباشد. البته به‌جز شهرستان‌های رابر و بافت الباقی شهرستان‌ها به فراخور وسعت درگیر پدیده فرونشست هستند.وی افزود: نرخ فرونشست در سال‌های مختلف متفاوت است، اما به‌صورت میانگین در استان نرخ‌هایی در حد ۱۷ و ۱۸ سانتی‌متر فرونشست زمین داریم که تقریباً نرخی معمولی است و در بیشتر دشت‌های استان دیده می‌شود.

فضای مسکونی مصون از فرونشست
رشیدی گفت: در مورد استان کرمان ما با وسعت زیاد پدیده فرونشست نداشته‌ایم و در واقع خیلی از مشکلاتی که کرمان به‌واسطه جنس خاک و قنات دارد، شاید تأثیرش روی آسیب‌هایی که به سازه‌ها وارد می‌شود، بیشتر بوده تا پدیده فرونشست.وی ادامه داد: اگرچه فرونشست منطقه‌ای که به دلیل مصرف بی‌رویه آب‌های زیرزمینی است، دارد کار خودش را می‌کند و در اگر روند گذشته ادامه یابد، شاید تا ۱۰ سال دیگر یا حتی پنج سال دیگر ما از امروز اصفهان هم وضعیتمان بدتر باشد، ولی تا الان فرونشست به آن شکل فضای مسکونی شهر کرمان را تحت‌تأثیر قرار نداده است.

برداشت بی‌رویه از آب‌های زیر زمینی
طبق گفته محققان، کرمان سابقه ثبت نخستین فرونشست گسترده زمین را دارد که نماد آن در دشت اختیارآباد هم اکنون قابل مشاهده است و فروچاله‌ای بسیار عظیم در این منطقه ایجاد شده است که البته این مسئله نیز در شمال غرب شهر کرمان روی داده است.رشیدی در جایی دیگر درهمین خصوص افزود: در کنار برداشت بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی که دلیل اصلی فرونشست در دشت‌های استان کرمان است در شهر کرمان، شبکه قنات‌های متروکه، بالا آمدن آب‌های زیر زمینی و افت این آب‌ها پس از اجرای شبکه فاضلاب مخاطره‌آمیز است.
وی گفت: زیر شهر کرمان ساختار سنگی مانند وجود دارد که جلو جذب آب را گرفته و به دلیل وجود چاه‌های جذبی در سال‌های گذشته سطح آب‌های بالا آمده و لایه‌های خاک را فرا گرفته است اما بعد از اجرای شبکه فاضلاب و پایین رفتن سطح این آب‌ها لایه‌های خاک دچار افت خواهند شد و این فضای خالی مشکل ساز می‌شود.مدیرکل سازمان زمین‌شناسی استان کرمان گفت: بعد از اجرای شبکه فاضلاب و افت آب‌های زیر زمینی در کرمان فرو نشست در یک بازه زمانی روی می‌دهد که باید در این زمینه مطالعات انجام شود که نرخ فرونشست چگونه خواهد بود که می‌توان در این زمینه با اقداماتی کنترل کرد.

خطرات احتمالی
در همین خصوص رئیس بخش زلزله‌شناسی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، با اشاره به بحران فرونشست زمین در کشور گفت: در پدیده فرونشست زمین آنچه اهمیت دارد این است که جمعیت بیشتری را در مقایسه با زلزله در معرض خطر و آسیب قرار داده است.
علی بیت‌الهی افزود: بزرگ‌ترین نرخ فرونشست کشور با سالانه ۳۵ سانتیمتر مربوط به کرمان و منطقه بهرمان است.
او با بیان اینکه فرونشست زمین شهر‌های بزرگ کشور را تهدید می‌کند، ادامه داد: آثار این پدیده به مرور زمان به صورت ترک خوردگی ساختمان‌ها، آسیب دیدگی لوله‌های انتقال سوخت، آب و فاضلاب، آسیب‌پذیری مستحدثات و آثار تاریخی نمایان شده است. تفاوت خطر فرونشست با زلزله در این است که فرونشست تدریجی است و اثرات آن مثل زلزله ناگهانی نیست اما این پدیده خطرناک، بسیار فراگیر و گسترده‌تر است و می‌تواند دربخش‌های وسیعی از ایران تأثیربگذارد.

مصونیت کرمان
به گفته کارشناسان، گستره شهر کرمان در حال حاضر تا حد زیادی از فرونشست مصون مانده و دلیلش هم همان بحث آب فاضلابی است که در بستر شهر از طریق چاه‌های جذبی وارد آب زیرزمینی شده و این آب را بالا نگه داشته، ولی پیرامون شهر به ویژه جنوب و جنوب غرب شهر کرمان به سمت باغین مناطقی وجود دارد که میزان فرونشست قابل توجهی در چند سال گذشته در آن پهنه‌ها ثبت شده است.
مدیرعامل آب منطقه‌ای استان کرمان نیز در این خصوص با اشاره به اینکه متوسط بارندگی در استان ۱۳۰میلیمتر است، گفت: در کل کشور‌های دنیا جا‌هایی که کمتر از ۲۵۰ میلیمتر بارندگی دارند اصلاً باغ ندارند، اما در جایی با متوسط بارندگی ۱۳۰ میلیمتر آیا این همه باغ باید در جایی خشک و کویری وجود داشته باشد؟
حمید علیدادی سلیمانی با اشاره به اینکه در استان کرمان برداشت آب از منابع زیرزمینی چیزی حدود ۶. ۵ میلیارد مترمکعب است، گفت: این میزان استفاده باید عددی حدود 4 میلیارد متر مکعب باشد تا مصرف آب از سفره‌های زیرزمینی استان به تعادل برسد.وی کاهش مصرف آب در استان کرمان را کار سختی دانست و تصریح کرد: بسیاری از مردم آب را در مالکیت خود می‌دانند که البته ترویج فرهنگ چگونگی استفاده از آب نیاز به اقناع‌سازی عمومی دارد.

عدم برداشت از چاه‌های کشاورزی
مدیرعامل آب منطقه‌ای استان کرمان با اشاره به اینکه با توجه به آورده آب و خروجی‌ها آن، آب این استان در مرحله جیره‌بندی است، تأکید کرد: کاهش مصرف آب در استان با اصلاح شیوه‌های آبیاری و توسعه کشت‌های کم‌آب‌بَر امکان‌پذیر است.وی خاطرنشان کرد: با کاهش ۲۵ درصدی برداشت از چاه‌های کشاورزی و پروانه‌های تازه، حداقل فرونشست از نسل ما عبور می‌کند و به نسل بعد منتقل می‌شود؛ با وضعیت فعلی و خطر جدی فرونشست زمین در استانی که اکنون رتبه‌دار بیشترین پهنه فرونشینی کشور را دارد، حجم برداشت باید به‌سرعت کاهش یابد.
علیدادی‌سلیمانی تأکید کرد: باید به صورت هوشمندانه بخشی از آب زیرسطحی و فاضلاب را در زیر شهر کرمان نگه داریم و همه آن را به شبکه فاضلاب منتقل نکنیم.وی ادامه داد: اصلاح کاهش برداشت و اصلاح روش‌های کشاورزی از راهکار‌ها برای به تأخیر انداختن فرونشست در استان کرمان است.

قنات‌های خشکیده
یک دکترای زمین‌شناسی نیز در این خصوص گفت: معضل اصلی کرمان جمع‌آوری فاضلاب نیست، بلکه قنوات خشکیده است.
عباس نژاد در گفت‌وگو با روزنامه محلی کاغذ وطن کرمان ادامه داد: به نظر من ما مشکل نشست زمین را بیشتر در کرمان در ارتباط با قنات‌ها دارند. چون ما در شهر کرمان ۶۱رشته قنات داریم که این‌ها بیش از 100 کیلومتر است و اکثراً نیز زیر ساختمان‌ها هستند. این رشته قنوات به صورت ناقص پر شدند و معمولاً نشست‌هایی که به صورت نقطه‌ای به شعاع چند متر در نقاطی از شهر بروز کرده به همین دلیل است. که البته اگر میزان فرونشست تا همین اندازه باشد، می‌توان با تزریق بتن مشکل را حل کرد.
از دید کارشناسان زمین‌شناسی معضل قنوات خشکیده در کرمان به مراتب بدتر از تهران است با این حال این موضوع در کرمان حتی در قالب هشدار نیز به آن پرداخته نشده است.