گنجینه سکه موزه رضوی، مکانی امن و آرام با ویترین‌های شیشه‌ای مملو از سکه‌های تاریخی است؛ دایره‌های کوچک فلزی که ارزش و نفاست آن‌ها مثال‌زدنی است. داستان‌ها و روایت‌های فراموش‌نشدنی در پشت تک‌تک این سکه‌ها نهفته است، چرا که بسیاری از این آثار نایاب، مسیری طولانی را در تونل زمان طی کردند و سرانجام، به پشتوانه ارادت مجموعه‌داران و فرهنگ‌دوستان به ساحت ملکوتی حضرت رضا(ع) به موزه رضوی اهدا شدند.
به گزارش آستان نیوز، طبقه منهای یک موزه رضوی به فضای نمایشی گنجینه‌های تمبر، اسکناس و سکه آستان قدس رضوی اختصاص دارد.
در این میان، در فضای نمایشی 195مترمربعی گنجینه سکه این موزه، از حلقه‌های مبادلاتی و نخستین سکه‌های جهان تا سکه‌های دوره‌های مختلف تاریخی، در معرض دید اهل فرهنگ و تاریخ قرار دارد. این گنجینه همچون کلاس تاریخ است و بازدیدکنندگان زائر و مجاور را با خود به گذشته‌های دور می‌برد. در ادامه، شما را با تاریخچه، نفایس و خدمات گنجینه سکه بارگاه ملکوتی امام هشتم(ع) بیشتر آشنا می‌کنیم.
 
نگهداری 80 هزار قطعه سکه 
سال 1378 با افتتاح گنجینه تاریخ مشهد (تاریخ حرم مطهر رضوی) آستان قدس رضوی، مجموعه‌ای از سكه‌های مربوط به دوران پیش از اسلام و سكه‌های دوره اسلامی به همراه مدال‌های اهدایی شخصیت‌های علمی و ورزشی، در موزه این آستان مقدس به نمایش گذاشته شد.
ضرورت تفکیک بخش نمایش سکه‌ها از مدال‌ها و نیاز به توسعه و تحول گنجینه سکه موجب شد اوایل سال1388، مجموعه سکه‌ها به گنجینه تمبر، تاریخچه پستی و اسکناس منتقل و در فضای وسیع‌تری به نمایش گذاشته شود. به‌این ترتیب، گنجینه سکه موزه رضوی راه‌اندازی شد. 
محمدحسین یزدی‌ن‍ژاد، مسئول گنجینه تمبر، اسکناس و سکه آستان قدس رضوی می‌گوید: در حال حاضر، حدود 80هزار قطعه سکه در موزه این آستان مقدس نگهداری می‌شود که نزدیک به 2هزار و 500 قطعه آن در سالن نمایش این گنجینه در معرض دید بازدیدکنندگان قرار دارد.
نمایش سکه‌های چکشی و ماشینی، از سلسله لیدیه تا عصر حاضر، در گنجینه سکه موزه رضوی، مخاطبان موزه را مجذوب خود کرده است. این آثار کم‌نظیر با نظم و دقت خاصی براساس قدمت تاریخی سکه‌ها در موزه چیدمان شده است.
وی می‌افزاید: این گنجینه سکه با دارا بودن آثاری از افزون بر 300 سلسله و حکومت محلی، یکی از غنی‌ترین موزه‌های سکه ایران و منطقه به شمار می‌آید و قدمت قدیمی‌ترین سکه‌های آن یعنی سکه‌های لیدیه، به بیش از 2 هزار و 500 سال پیش برمی‌گردد.
 
منتخبی از نفایس گنجینه
اگرچه سکه‌هایی از دوره‌هایی همچون هخامنشی، ساسانی، اشکانی تا صفوی، قاجار و... در گنجینه سکه موزه رضوی قابل مشاهده است، اما چند ویترین گنجینه نیز به نمایش آثاری مانند حلقه‌ها و انگشترهای ساخته شده با سکه، پیشانی‌بند سکه‌دوزی شده، مقنعه‌بند سکه‌ای و... اختصاص دارد.
از یزدی‌نژاد درباره مجموعه‌های نفیس این گنجینه سکه می‌پرسم که پاسخ می‌دهد: ازجمله مجموعه‌های نفیس گنجینه می‌توان به مجموعه سکه‌های گورکانیان هند، از ظهیرالدین محمد بابر تا شاه عالم اشاره کرد. این مجموعه آثار به کتیبه‌ها و شعرهای فارسی مزین است.
او می‌گوید: همچنین این موزه دارای مجموعه سکه‌های ضرب ماشینی از 150کشور مختلف جهان است. بخشی از این سکه‌ها با نام و پرچم هر کشور در گنجینه به نمایش در آمده است.
این مقام مسئول ادامه می‌دهد: از دیگر نفایس گنجینه می‌توان از سکه طلای دریک هخامنشی، مجموعه غنی و نایاب از سکه‌های دوره ساسانی همچون سکه‌های طلای شاپور اول، هرمز اول، بهرام اول، بهرام دوم، اردشیر اول، نرسه ساسانی و سکه نقره وِستهم ساسانی، سکه طلای محمدحسن خان قاجار و سکه‌های ابراهیم بن موسی بن جعفر برادر امام رضا(ع) که در صنعا ضرب شده، نام برد.
یزدی‌نژاد با تأکید بر اینکه گنجینه سکه موزه رضوی دارای مجموعه ارزشمندی از سکه‌های ولایتعهدی امام رضا(ع) است که در ضربخانه‌های مختلف ضرب شده، تصریح می‌کند: ویترین سکه‌های درهم ولایتعهدی امام رضا(ع)، یکی از پرمخاطب‌ترین ویترین‌های این گنجینه محسوب می‌شود.
 
از مستندنگاری آثار تا خدمات‌رسانی به اهل پژوهش
از سکه‌های طلا، نقره و برنز تا مس، نیکل، جیتَل در موزه رضوی نگهداری می‌شود.
تصویرها و کتیبه‌های مختلفی روی این سکه‌ها به چشم می‌خورد. مسئول گنجینه‌ تمبر، اسکناس و سکه آستان قدس رضوی می‌گوید: سکه‌های هر کدام از سلسله‌های تاریخی در این گنجینه شناسایی و تفکیک شده است.
همچنین اطلاعات مربوط به هر سکه همچون وزن، قطر، جنس، مکان و تاریخ ضرب سکه، متن کتیبه‌های روی سکه و... در شناسنامه آن به همراه تصویر سکه، ثبت شده است.
در حقیقت، هر سکه‌ای که به آثار این گنجینه افزوده می‌شود، در صورت نیاز، تنظیف و مراحل کارشناسی، مستندنگاری و تهیه عکس آن انجام می‌شود. یکی از دلایل این اقدامات، ارائه خدمات پژوهشی به دانشجویان و محققان است. به‌طور مثال، دانشجویان تحصیلات تکمیلی در رشته‌هایی همچون تاریخ، هنر و باستان‌شناسی و یا پژوهشگرانی که در حال تدوین کتاب هستند، به موزه رضوی معرفی می‌شوند و از اطلاعات مستندنگاری آثار استفاده می‌کنند.
همچنین به گفته یزدی‌نژاد، گنجینه سکه دارای کتابخانه غنی از کتاب، مجلات بین‌المللی و کاتالوگ‌های سکه به سه زبان فارسی، عربی و انگلیسی است.
او ادامه می‌دهد: این گنجینه با کارشناسان و مجموعه‌داران مختلف سکه به‌ویژه ایرانیان خارج از کشور که از کارشناسان شناخته‌‌شده سکه جهان هستند، تعامل و همکاری دارد. این گروه از زائران وقتی به حرم مطهر رضوی مشرف می‌شوند، کتاب، کاتالوگ و سکه ارزشمند جدیدی با خود آورده و به موزه این آستان مقدس اهدا می‌کنند، زیرا این مجموعه‌داران دوست ندارند دست خالی به زیارت انیس‌النفوس(ع) بیایند. یزدی‌نژاد بیان می‌کند: در واقع، از آنجایی که گنجینه سکه موزه رضوی به‌خوبی به مجموعه‌داران داخلی و خارجی سکه معرفی شده است، شاهد تنوع و غنای روزافزون منابع آن در چند دهه گذشته بوده‌ایم.

 
چگونگی اهدای سکه به موزه
مسئول گنجینه‌ تمبر، اسکناس و سکه آستان قدس رضوی در ادامه می‌گوید: بیش از 95درصد سکه‌های موجود در گنجینه سکه موزه رضوی توسط شیفتگان حرم مطهر امام رضا(ع) به این گنجینه اهدا شده است.
از او درباره مراحل اهدای سکه توسط علاقه‌مندان به موزه می‌پرسم که پاسخ می‌دهد: اهداکنندگان سکه ابتدا به گنجینه سکه مراجعه می‌کنند تا سکه‌های آن‌ها مورد بررسی قرار گیرد. در صورتی که سکه، اثر موزه‌ای باشد، به اداره ‌کل نذورات آستان قدس رضوی معرفی می‌شوند. از طریق این اداره، سکه اهدایی دریافت و به اهداکننده نیز رسید نذورات داده می‌شود.
یزدی‌نژاد می‌افزاید: پس از انجام مراحل مستندنگاری سکه یا سکه‌های اهدایی در گنجینه سکه، لوح تقدیری به همراه فهرست آثار اهدایی با شماره اموالی درج شده برای آن آثار برای اهداکننده ارسال می‌شود. این اقدام مورد استقبال گسترده اهداکنندگان آثار قرار گرفته است. به این‌ترتیب، آنان با آرامش‌خاطر آثار نفیس خود را به مکان امنی همچون موزه رضوی اهدا می‌کنند.
گفتنی است، در حال حاضر اهل فرهنگ و تاریخ می‌توانند همه‌روزه ساعات 8 تا 20:45 از آثار گنجینه سکه واقع در طبقه منهای یک (زیرزمین) موزه رضوی واقع در صحن کوثر حرم مطهر امام هشتم(ع) بازدید کنند.

خبرنگار: آرزو مستأجرحقیقی