10هزارتومانِ اول
تا حدود سال‌های دهه50 میلادی نه اینکه مسلمانان در آلمان حضور نداشته باشند، بلکه وجود آن‌ها به صورت متشکل و یا تشکیل‌دهنده بخشی از بافت جمعیتی این کشور اصلاً به چشم نمی‌آمد. وقتی در سال۱۹۵۸ پناهندگانی از شوروی، یوگسلاوی و... اداره مذهبی آوارگان مسلمان در جمهوری فدرال آلمان و برلین را راه انداختند و روز به روز تعداد افرادی که به این تشکیلات می‌پیوستند بیشتر شد، خیلی‌ها متوجه شدند مسلمانان در این کشور آنچنان که فکر می‌کنند تعدادشان کم نیست. امروزه هم پس از مسیحیان پروتستان و کاتولیک، مسلمانان سومین گروه جمعیتی دینی در این کشور به حساب می‌آیند و بودائیان و یهودیان پس از مسلمانان قرار می‌گیرند. با این همه و با وجود افزایش جمعیت مسلمانان مهاجر و غیرمهاجر در دهه‌های 50 و 60 میلادی تعداد مساجد و مراکز اسلامی درست و حسابی در این کشور به تعداد انگشتان دست هم نمی‌رسید. آیت‌الله «رضا رمضانی گیلانی» سه سال پیش درباره تاریخچه تشکیل مرکز اسلامی هامبورگ گفته بود: «آن‌طوری که خاطرم هست تا سال۱۹۵۰ میلادی حدود 2هزار ایرانی در هامبورگ زندگی می‌کردند. راه‌اندازی مرکز اسلامی به واسطه درخواست عده‌ای از مؤمنین ساکن آن منطقه صورت گرفت. ایرانیانی که آن زمان در آنجا زندگی می‌کردند، افراد متشخصی بودند. غالب این افراد یا تاجر بودند یا برای تحصیل در آنجا اقامت داشتند و عموماً متدین و دیندار بودند. لذا از حضرت آیت‌الله‌العظمی بروجردی قدس‌سره‌الشریف، مرجعیت عام شیعیان آن زمان درخواست حضور یک عالم دینی را در آن منطقه داشتند... آن‌ها در نامه‌ای به آیت‌الله بروجردی سه منطقه را برای ساخت اولین مسجد هامبورگ به ایشان معرفی کرده و از ایشان تقاضای حمایت کردند. آیت‌الله بروجردی موافقت کردند و اولین پول را هم خود ایشان پرداخت کردند. به نظرم در آن زمان مبلغ 10هزار تومان را برای ساخت مسجد پرداخت کرده بودند. نکته قابل توجه این بود که ایشان تأکید داشتند اگر قرار است مسجدی در هامبورگ ساخته شود باید در بهترین مکان شهر ساخته شود...».

بیش از 20 سال
ماجرای نامه‌نگاری ایرانی‌های ساکن آلمان با آیت‌الله بروجردی به سال1332 خورشیدی برمی‌گردد. اولین عالمی هم که به عنوان نماینده آیت‌‌الله بروجردی  در هامبورگ حضور پیدا می‌کند مرحوم محمدی گلپایگانی (پدر رئیس دفتر رهبرمعظم انقلاب) بود بعد از ایشان مرحوم محققی لاهیجی مسئولیت امور دینی مسلمانان ایرانی  آن منطقه را عهده‌دار می‌شود. البته گمان نکنید از زمان مطرح شدن امکان ساخت مسجد و مرکز اسلامی هامبورگ همه چیز طی چهار یا پنج سال تمام می‌شود. از نماینده آیت‌الله بروجردی بگیرید تا مرحوم دکتر «علی عماری» که از بنیان‌گذاران مرکز به حساب می‌آید به همراه بازرگانان، دانشجویان و سایر ایرانی‌های حاضر در آلمان تا سال 1336 تلاش می‌کنند تا درنهایت زمینی به مساحت بیش از4هزار مترمربع برای ساخت مسجد خریداری و کلنگ اول به زمین زده شود. اواخر سال 1341 با چند وقفه‌ای که در کار ایجاد می‌شود، تقریباً اسكلت ساختمان مسجد به پایان می‌رسد. دوسال بعد با اینکه ساختمان تقریباً ساخته شده اما بودجه کافی برای تکمیل کار نمی‌رسد. هیئت امنا به بانی‌های آلمانی بدهکار می‌شوند و بازهم وقفه ایجاد می‌شود. یک سال بعد که شهید بهشتی به عنوان امام جماعت مسجد به آلمان می‌آید، ساخت‌وساز سرعت پیدا می‌کند، بنای اصلی تکمیل، بخش اداری مسجد ساخته و کمک‌های مردمی جذب و ساماندهی می‌شود. ابتكار مهم دیگر شهيد بهشتی این بود كه در كنار مسجد، مؤسسه اسلامی – فرهنگی دیگری با هدف زیرپوشش قرار دادن همه مسلمانان از ملیت‌ها و مذاهب مختلف را پایه‌گذاری کند و در بهمن 1344 مرکز اسلامی هامبورگ به ثبت می‌رسد و فعالیتش را به تمام کشورهای اروپایی تسری می‌دهد. ساخت‌وساز و توسعه مؤسسه البته تا سال1358 به طول می‌انجامد. 

همیشه سنگ‌اندازی هست
در آلمانی که روزگاری تعداد مساجدش به تعداد انگشتان دست نمی‌رسید امروزه حدود ۲۲۰ مرکز اسلامی فقط شیعی وجود دارد که بسیاری از آن‌ها زیرمجموعه مرکز اسلامی هامبورگ هستند. در هامبورگ ۵۹ مرکز اسلامی فعال وجود دارد و گل سرسبدشان مسجد باشکوه و پر معنویت امام علی(ع) است که داستان راه‌اندازی‌اش را بالاتر خواندید. این مسجد با نما و گنبد فیروزه‌ای‌اش در هامبورگ بیشتر به نام مسجد گنبد آبی شناخته می‌شود و هرساله هم گردشگران زیادی را جذب خودش می‌کند. بنای مسجد در ساحل دریا و در خیابان «شونه آوس زیشت» قرار گرفته که امروزه یکی از خیابان‌های گرانقیمت هامبورگ است. مسجد امام علی(ع) به عنوان مسجد جامع اگرچه به دست ایرانی‌ها راه‌اندازی شده اما امروز با مشارکت مسلمانان کشورهای مختلف به عنوان مرکزی الهام‌بخش در فضایی برادرانه میان شیعه و سنی اداره می‌شود و نماز جمعه ‌آن، نماد وحدت میان مذاهب و ملیت‌هاست. این جنبه و وجهه وحدت‌آفرین مسجد را می‌شود در ابتدا مدیون ابتکار شهید بهشتی در دهه40 دانست که پیشنهاد داد فرش‌های مسجد را جمع‌آوری کرده به جایش حصیر پهن کنند تا امکان اقامه نماز بدون نیاز به مُهر برای شیعه و سنی فراهم شود. فعالیت‌های متنوع این مرکز در دهه‌های گذشته، امروز آن را به عنوان یکی از مهم‌ترین و جذاب‌ترین مراکز آشنایی با اسلام اعتدال‌گرا و به دور از افراط و تفریط، مطرح کرده و پیام‌رسان «معنویت توأم با عقلانیت و همزیستی مسالمت‌آمیز با همه ادیان» قرار داده است. در همه این سال‌ها امامت مسجد امام علی(ع) و مدیریت مرکز اسلامی هامبورگ را حجت‌الاسلام لاهیجی، شهید بهشتی، مجتهدی شبستری، سیدمحمد خاتمی، محمد مقدم، محمدباقر انصاری، حسینی نسب، قائم مقامی، رمضانی گیلانی و محمدهادی مفتح بر عهده داشتند. دکتر مفتح که فرزند شهید مفتح است چند سال پیش درباره موانع و مشکلات موجود برای فعالیت‌های این مرکز گفته بود: «گروه‌هایی که مخالف فعالیت‌های مرکز هستند، هرازگاهی برای ما ایجاد مشکل می‌کنند گرچه این اتفاقات مانع فعالیت‌های این مرکز نیست. به‌هر حال اگر راه درستی را طی کنیم همیشه مخالفانی در این زمینه وجود خواهند داشت که عرصه را تنگ کرده و سنگ‌اندازی می‌کنند».

خبرنگار: مجید تربت‌زاده