به همین بهانه سری به بخش تالار تخصصی کتاب‌های خارجی کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی زدیم و در آنجا با برخی از نسخ قرآنی با ترجمه به زبان‌های متعدد خارجی در دنیا آشنا شدیم. در ادامه، بخش‌هایی از گفت‌وگوی خبرنگار روزنامه قدس با بی‌بی سکینه علوی‌فر، چهل‌وسه ساله و مسئول این بخش را می‌خوانید. وی کارشناس ارشد علم اطلاعات و دانش‌شناسی بوده و حدود22 سال سابقه کار در کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی را دارد.

800 نسخه از ترجمه قرآن به 79 زبان دنیا
قرآن کتابی جهانی بوده و برای تمام اقوام بشر در طول تاریخ نازل شده و باید به‌گونه‌ای به همه بشریت برسد و همه بتوانند از آن بهره برده و هدایت شوند. این امر مستلزم آن است انسان‌هایی که با زبان‌های متعدد ارتباط برقرار می‌کنند، بتوانند درک کنند در قرآن چه آمده و این کتاب آسمانی حاوی چه مطالبی است؛ این امر تنها با ترجمه قرآن ممکن است.
کتاب آسمانی قرآن کریم در طول تاریخ همواره محور اندیشه و عمل مسلمانان بوده است. مسلمانان برای حل معضلات فکری و عقیدتی و رفع مشکلات فردی و اجتماعی به این کتاب مقدس مراجعه می‏کرده‌اند. از این طریق، آثار فراوانی درعلوم مربوط به قرآن، خلق و صدها کتاب در تفسیر، تجوید، ترجمه، رسم‏الخط، قرائات و دیگر علوم قرآنی نگاشته شد. همچنین آثار چاپی نیز در این زمینه پدید آمد که ترجمه قرآن کریم به زبان‏های غیرعربی را شامل می‌شد.
کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی به عنوان گنجینه‌ای ارزشمند و قطب نشر معارف اسلامی در قلب حرم مطهر رضوی، رسالت فراهم‌آوری، سازماندهی و اشاعه منابع ارزشمندی همچون قرآن‌ها را به عهده دارد. تالار تخصصی کتاب‌های خارجی این کتابخانه با بیش از 122هزار منبع در موضوعات مختلف و به 92زبان، خدمات متنوعی را به دانشجویان، اساتید، طلاب و پژوهشگران ارائه می‌دهد. خارجیان مقیم شهر مقدس مشهد در نهادهایی مانند جامعه المصطفی العالمیه و دانشجویان خارجی دانشگاه بین‌المللی امام رضا(ع) امکان عضویت در کتابخانه و تالار کتاب‌های خارجی این کتابخانه را داشته و می‌توانند کتاب‌های خارجی را با رعایت ضوابط و دستورالعمل‌های موجود و به مدت یک ماه به امانت برده و استفاده کنند.
 گنجینه قرآن‌های چاپی موجود در بخش مخزن تالار کتاب‌های خارجی کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی با 800نسخه از ترجمه قرآن به 79 زبان دنیا، به روش‌های گوناگون ازجمله خریداری، اهدا و وقف جمع‌آوری شده و هم‌اکنون در اختیار پژوهشگران، محققان، نویسندگان و علاقه‌مندان این حوزه قرار دارد. افرادی که از فراوانی ترجمه‌های امروزین قرآن مجید به زبان فارسی شگفت‌زده می‌شوند، اگر بدانند تعدد ترجمه‌های کتاب آسمانی ما به زبان‌های انگلیسی و فرانسه از ترجمه‌های فارسی بسی بیشتر است و به تجدید چاپ‌های بیشتری رسیده، شگفت‌زده‌تر خواهند شد. هم‌اکنون مجموعه‌ای از قرآن‌های ترجمه‌شده کم‌نظیر در تالار کتاب‌های خارجی کتابخانه مرکزی آستان قدس به 79زبان وجود دارد؛ قرآن‌هایی به زبان‌های آلمانی، ایتالیایی، اسپانیولی، تركی استانبولی، تركی آذری، پرتغالی، بوسنیایی، فرانسوی، كشمیری، گجراتی، نروژی، یونانی، هلندی، میلباری، اویغوری، بنگالی، مالایی، مالایالامی، سوئدی، قرقیزی، نیپوری، لوگاندایی، آنكویی، براهویی، هوسایی، هندی، مجاری، كرواتی، كره‌ای، ارمنی، اردو و... .
 بیشتر قرآن‌های موجود در این تالار، اهدایی شخصی به نام «دكتر حبیب لباف» است. وی خیر نیک‌اندیش، پژوهشگر قرآن و دانشمند وارسته شهر همدان بوده که در سال 1394شمسی درگذشت.
مهم‌ترین ترجمه‌های موجود از قرآن كریم در كتابخانه آستان قدس رضوی به زبان انگلیسی با 43ترجمه و به زبان فرانسه با 13ترجمه است و کارشناسان در راستای خدمت‌رسانی سریع و دقیق به مراجعان، پژوهشگران و علاقه‌مندان علوم قرآنی و برای اشاعه اطلاعات و دسترس‌پذیری همگانی اقدام به تهیه فهرست‌های مرتبط با این موضوع کرده‌اند که در سال 1398 شمسی، کتاب قرآن و تفاسیر و ترجمه‌های موجود در تالار کتاب‌های خارجی کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی هم در این زمینه توسط سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی به چاپ رسید. 

آشنایی با برخی از «قدیمی‌ترین» نسخ ترجمه شده قرآن به زبان‌های خارجی

1- ترجمه قرآن به زبان آلمانی از «داوید فردریش مگرلین» محل نشر فرانکفورت آلمان در سال 1772 میلادی
داوید فردریش مگرلین، الهی‌دان پروتستان، نخستین آلمانی‌زبانی است که قرآن را مستقیماً از متن عربی به این زبان ترجمه کرده است. تا پیش از این، تمام ترجمه‌ها به زبان آلمانی از نسخه‌های لاتینی، انگلیسی یا دیگر زبان‌ها بوده‌اند. 
عنوان ترجمه مگرلین «انجیل ترکی یا قرآن»
( Die türkische Bibel, oder der Koran) است. این ترجمه که مستقیماً از مبدأ ترجمه شده در سال1772 میلادی برای نخستین‌بار در شهر فرانکفورت آلمان به چاپ رسید.

2- ترجمه قرآن به زبان «انگلیسی» توسط شخصی به نام جورج سیل، محل نشر لندن، سال چاپ 1869 میلادی

3- ترجمه قرآن به زبان «روسی» توسط فردی به نام سابلوکوف، محل نشر قازان روسیه، ویرایش سوم، سال چاپ 1907 میلادی
این ترجمه، هفتمین ترجمه قرآن به زبان روسی در تاریخ ترجمه قرآن‌های موجود در جهان است. این ترجمه در سال1878 میلادی در قازان کشور روسیه به قلم فردی به نام «گوردی سابلوكوف» انتشار یافت. انتشار این ترجمه به دلیل کیفیت بالا و مناسب سبب شد ترجمه شخص دیگری به نام بوگوسلاوسكی هرگز به مرحله چاپ نرسد.
سابلوكوف قرآن را از روی متن عربی آن ترجمه كرد. او سالیان دراز از زندگی خود را در راه انجام این كار بزرگ صرف كرد و در 74سالگی از آن فارغ شد. این ترجمه كه پس از درگذشت او در سال‏های 1894 و 1907 میلادی تجدید چاپ شد، از بهترین ترجمه‏های چاپ‏شده قرآن به زبان روسی است. این نسخه از معدود نسخه‌های موجود در جهان است که هم اکنون در تالار لاتین کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی نگهداری شده و در دسترس پژوهشگران قرار دارد.

4- نخستین قرآن ترجمه شده به زبان «فرانسه» در ایران
این قرآن که برای نخستین بار به زبان فرانسه در سال 1378 شمسی در ایران ترجمه شد، قرآن نفیس اهدایی مرحوم «دکتر غلامحسین ابوالقاسمی فخری» است. 17سال تلاش او برای ترجمه قرآن کریم به زبان فرانسوی، اثری مانا و پرافتخار را رقم زد که هم‌اکنون در گنجینه قرآن‌های چاپی لاتین در تالار کتاب‌های خارجی کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی نگهداری می‌شود.
 این استاد برجسته که در سال 1351 شمسی مدرک دکترای مهندسی خود با درجه خیلی عالی را تحت نظر پروفسور سیسترنگ در دانشگاه شماره ۶ پاریس دریافت کرده بود، سرانجام در سال 1397 شمسی  دار فانی را وداع گفت.
نکته بسیار مهم در مورد ترجمه قرآن به زبان فرانسه توسط مرحوم دکتر ابوالقاسمی فخری این است که این ترجمه، «نسخه پیش از انتشار» بوده و فقط همین یک نسخه (پیش از انتشار) در تمام ایران و جهان اسلام وجود دارد که در تالار لاتین کتاب‌های خارجی کتابخانه آستان قدس رضوی و با دستخط نوشته شده روی برگه جلد این ترجمه، نگهداری می‌شود. این ترجمه در ابعاد 34*23 سانتیمتر، در 938 صفحه به زبان عربی- فرانسه و با جلد کالینگور م��تشر شده است. 
از ویژگی‌های بارز ترجمه این قرآن، نوشتن هر آیه به عربی و آوانگاری آیه به زبان فرانسه و به رنگ سبز و سپس ترجمه فرانسه آن به رنگ آبی است. آوانگاری موجب آسان خواندن متن آیه به عربی برای خارجیان است. این آوانگاری به زبان ساده، نحوه تلفظ کلمات را برای خواننده بیان می‌کند. در انتهای این ترجمه، جدول راهنمای خواندن متن عربی به صورت آوانگاری شامل سه گزینه «حرف عربی»، «شکل آوانگاری» و «صدای حاصل» وجود دارد و جزو ملحقات این ترجمه آورده شده است.
در دستخط نگارش یافته روی یکی از صفحات جلد این ترجمه از قرآن، توسط مترجم (مرحوم دکتر غلامحسین ابوالقاسمی فخری) این‌گونه نوشته شده است:
«... 40 سال قبل [یعنی حدود سال 1338شمسی] در جوار مرقد مطهر حضرت امام رضا(ع)، توفیق شناخت و ترجمه و انجام وظیفه در مورد قرآن مجید را با شفاعت آن امام همام که از خاندان حضرت رسول‌الله(ص) و برگزیده خدا و نور واحد رب‌العالمین هستند از درگاه خداوند متعال عاجزانه مسئلت کردم.
اینک به عنوان سپاسگزاری، حاصل تلاش خود را که به صورت نمونه اولیه[ قبل از چاپ سال1378 شمسی ] تهیه کرده بودم را به کتابخانه آستان قدس رضوی تقدیم می‌دارم. به مناسبت رمضان المبارک سال1433 هجری قمری، غلامحسین ابوالقاسمی فخری...».

​​​​​​​خبرنگار: محمدحسین مروج کاشانی