25هزار منبع دیداری و شنیداری در مرکز اسناد آستان قدس رضوی نگهداری میشود
حفاظت از تاریخ
آنهایی که سنشان قد میدهد، حتماً از صفحههای گرامافون، انواع فیلم و نوارهای ریلی صوتی، عکسها و اسلایدهای روزگاران دور، خاطرات خوشی را در ذهن دارند. آن روزها هریک از این موارد در ثبت و ضبط خاطرات، حوادث، وقایع و.... توسط افراد مختلف به کار گرفته میشد و امروزه موارد ثبت شده توسط آنها ، جزوی از مهمترین اسناد هویتی و تاریخی به شمار میرود . از سال 1382 واحد دیداری و شنیداری در مرکز اسناد آستان قدس رضوی تشکیل شد و از سال 1398تاکنون هم به صورت بخشی جدا از اسناد مکتوب مشغول فعالیت است. آنچه در ادامه میخوانید، برشهایی از گپ و گفت ما با محمد مهدی مرتضویفر، کارشناس مسئول بخش اسناد دیداری و شنیداری مرکز اسناد و مطبوعات آستان قدس رضوی است.
اهمیت اسناد و منابع دیداری و شنیداری در چیست و چرا چنین بخشی در آستان قدس تشکیل شد؟
این اسناد و منابع، منعکس کننده تاریخ و روایتگر فرهنگ، آداب و رسوم یک ملت و یکی از تأثیرگذارترین منابع در معرفی هویت، فرهنگ، عقاید و اعتقادات و... ملل و جوامع مختلف بشری در دورهها، اعصار و زمانهای گوناگون به شمار میروند. به عبارت دیگر، هویت یک ملت در این منابع بیجان، نهفته است. منابعی که رازها و حرفهای ناگفته زیادی را در خود نهفته دارند و ممکن است در آینده پرده از حقایقی عجیب بردارند.
درآستان قدس رضوی و با توجه به اهمیت این موضوع، رسالت مهمی برعهده این بخش گذاشته شده است و این بخش سعی دارد با گردآوری منابع دیداری و شنیداری امکان بهرهبرداری مناسب ازاین اسناد ومنابع گرانقدر برای نسل امروز و آینده این کشور به عنوان یک مرجع رسمی، قابل اعتماد و اطمینان و یک میراث معنوی و ماندگار از حرم مطهر رضوی و تشکیلات این نهاد مقدس در سطح کشور و جهان اسلام را فراهم آورد.
هم اکنون بیش از 25 هزار منبع و اسناد دیداری و شنیداری شامل : حدود 6هزارحلقه نوار کاست صوتی، 5 هزار حلقه نوار ویدئویی « دی وی کم» مربوط به دوربینهای شخصی، 2هزار حلقه مربوط به نوارهای یوماتیک، بتاکم و بتاماکس وهمچنین 2 هزار حلقه لوح فشرده با موضوعات گوناگون از قبیل حرم مطهرامام رضا(ع) و تشکیلات این نهاد مقدس، شهرمقدس مشهد، استان خراسان بزرگ، ایران اسلامی، جهان و.... در مرکز اسناد و مطبوعات آستان قدس رضوی وجود دارد که مورد استفاده محققان، پژوهشگران و کاربران عرصه مستندسازی قرار میگیرد.
به جز اینها، بیش از 40 هزار عکس آنالوگ و بیش از 100 هزار عکس دیجیتال از ابتدای ورود عکاسی به ایران در دوره قاجار تا دوره معاصر موجود است که قدیمیترین آن مربوط به سال 1237 شمسی است که توسط «جیانوزی» عکاس ایتالیایی از حرم مطهر امام رضا(ع) گرفته شده است.همچنین دراین بخش ، بيش از 5 هزار عكس و فيلم ارزشمند در مورد تغييرات معماری حرم مطهررضوی از اواخر دوره قاجار تا دوره معاصر همزمان با تغييرات گسترده بافت پيرامونی حرم، ساخت طرح فلكه ، گسترش بناها و ايجاد صحنهای جديد بعد از انقلاب موجود است که در این حوزه بزرگترين آرشيو ديداری و شنيداری کشور به شمار میرود.
چه تدابیری برای نگهداری مناسب از این گنجینه غنی در آستان قدس رضوی اندیشیده شده است؟
بسیاری از منابع دیداری و شنیداری از لحاظ خصوصیات فیزیکی، شیمیایی و... غیرقابل تجدید بوده و به خاطر همین مطلب از اهمیت شایانی برخوردارند. با توجه به اینکه منابع دیداری و شنیداری بسیار آسیب پذیرند و برای نگهداری آنها شرایط دمایی و رطوبتی خاصی مورد نیاز است، باید هر چه سریعتر نسبت به تبدیل آن به فرمتهای جدید و تهیه نسخه پشتیبان اقدام کرد. در مورد این منابع قبل از ورود به مخزن نگهداری اسناد در این بخش ، نسبت به نظافت و تمیز کردن آنها و آفتزدایی و رفع معایب موجود و پس از ورود، روزانه نسبت به عوامل مؤثراز قبیل رطوبت، درجه حرارت(دما)، نور، تمیزی و بهداشت محیط (زدودن میکروبها و آفات)، دقت لازم به عمل میآید. ثبت اطلاعات این منابع با استفاده از نرم افزارهای رایانهای و همچنین دیجیتال سازی منابع از دیگر اقدامهایی است که به مرور زمان انجام میشود.
برخی از اقشار مردم ممکن است از این منابع دیداری و شنیداری در اختیار داشته باشند، چه صحبتی با آنان دارید؟
با توجه به اینکه برای حفاظت و نگهداری از منابع مختلف اسناد دیداری و شنیداری، مانند فیلم ها و عکسهای قدیمی، نیاز به شرایط دمایی و رطوبتی خاصی است و همچنین ممکن است بسیاری از این منابع در منازل، مراکز و مؤسسات و بایگانیهای شخصی و موردی، در شرایط غیر استاندارد نگهداری شوند ، بنابراین هموطنان عزیز با اهدای این میراث ارزشمند و تبدیل آن به فایل دیجیتال توسط مرکز اسناد آستان قدس رضوی ، هم نسخه دیجیتالی این اسناد را دریافت میکنند و هم از نابودی این میراث ارزشمند که به شدت در خطر هستند، جلوگیری خواهند کرد.
این اسناد و منابع، منعکس کننده تاریخ و روایتگر فرهنگ، آداب و رسوم یک ملت و یکی از تأثیرگذارترین منابع در معرفی هویت، فرهنگ، عقاید و اعتقادات و... ملل و جوامع مختلف بشری در دورهها، اعصار و زمانهای گوناگون به شمار میروند. به عبارت دیگر، هویت یک ملت در این منابع بیجان، نهفته است. منابعی که رازها و حرفهای ناگفته زیادی را در خود نهفته دارند و ممکن است در آینده پرده از حقایقی عجیب بردارند.
درآستان قدس رضوی و با توجه به اهمیت این موضوع، رسالت مهمی برعهده این بخش گذاشته شده است و این بخش سعی دارد با گردآوری منابع دیداری و شنیداری امکان بهرهبرداری مناسب ازاین اسناد ومنابع گرانقدر برای نسل امروز و آینده این کشور به عنوان یک مرجع رسمی، قابل اعتماد و اطمینان و یک میراث معنوی و ماندگار از حرم مطهر رضوی و تشکیلات این نهاد مقدس در سطح کشور و جهان اسلام را فراهم آورد.
هم اکنون بیش از 25 هزار منبع و اسناد دیداری و شنیداری شامل : حدود 6هزارحلقه نوار کاست صوتی، 5 هزار حلقه نوار ویدئویی « دی وی کم» مربوط به دوربینهای شخصی، 2هزار حلقه مربوط به نوارهای یوماتیک، بتاکم و بتاماکس وهمچنین 2 هزار حلقه لوح فشرده با موضوعات گوناگون از قبیل حرم مطهرامام رضا(ع) و تشکیلات این نهاد مقدس، شهرمقدس مشهد، استان خراسان بزرگ، ایران اسلامی، جهان و.... در مرکز اسناد و مطبوعات آستان قدس رضوی وجود دارد که مورد استفاده محققان، پژوهشگران و کاربران عرصه مستندسازی قرار میگیرد.
به جز اینها، بیش از 40 هزار عکس آنالوگ و بیش از 100 هزار عکس دیجیتال از ابتدای ورود عکاسی به ایران در دوره قاجار تا دوره معاصر موجود است که قدیمیترین آن مربوط به سال 1237 شمسی است که توسط «جیانوزی» عکاس ایتالیایی از حرم مطهر امام رضا(ع) گرفته شده است.همچنین دراین بخش ، بيش از 5 هزار عكس و فيلم ارزشمند در مورد تغييرات معماری حرم مطهررضوی از اواخر دوره قاجار تا دوره معاصر همزمان با تغييرات گسترده بافت پيرامونی حرم، ساخت طرح فلكه ، گسترش بناها و ايجاد صحنهای جديد بعد از انقلاب موجود است که در این حوزه بزرگترين آرشيو ديداری و شنيداری کشور به شمار میرود.
چه تدابیری برای نگهداری مناسب از این گنجینه غنی در آستان قدس رضوی اندیشیده شده است؟
بسیاری از منابع دیداری و شنیداری از لحاظ خصوصیات فیزیکی، شیمیایی و... غیرقابل تجدید بوده و به خاطر همین مطلب از اهمیت شایانی برخوردارند. با توجه به اینکه منابع دیداری و شنیداری بسیار آسیب پذیرند و برای نگهداری آنها شرایط دمایی و رطوبتی خاصی مورد نیاز است، باید هر چه سریعتر نسبت به تبدیل آن به فرمتهای جدید و تهیه نسخه پشتیبان اقدام کرد. در مورد این منابع قبل از ورود به مخزن نگهداری اسناد در این بخش ، نسبت به نظافت و تمیز کردن آنها و آفتزدایی و رفع معایب موجود و پس از ورود، روزانه نسبت به عوامل مؤثراز قبیل رطوبت، درجه حرارت(دما)، نور، تمیزی و بهداشت محیط (زدودن میکروبها و آفات)، دقت لازم به عمل میآید. ثبت اطلاعات این منابع با استفاده از نرم افزارهای رایانهای و همچنین دیجیتال سازی منابع از دیگر اقدامهایی است که به مرور زمان انجام میشود.
برخی از اقشار مردم ممکن است از این منابع دیداری و شنیداری در اختیار داشته باشند، چه صحبتی با آنان دارید؟
با توجه به اینکه برای حفاظت و نگهداری از منابع مختلف اسناد دیداری و شنیداری، مانند فیلم ها و عکسهای قدیمی، نیاز به شرایط دمایی و رطوبتی خاصی است و همچنین ممکن است بسیاری از این منابع در منازل، مراکز و مؤسسات و بایگانیهای شخصی و موردی، در شرایط غیر استاندارد نگهداری شوند ، بنابراین هموطنان عزیز با اهدای این میراث ارزشمند و تبدیل آن به فایل دیجیتال توسط مرکز اسناد آستان قدس رضوی ، هم نسخه دیجیتالی این اسناد را دریافت میکنند و هم از نابودی این میراث ارزشمند که به شدت در خطر هستند، جلوگیری خواهند کرد.