گفت‌وگو با کارشناسان درباره یک انتظار مهم اجتماعی از دولت چهاردهم
نسخه دولت جدید برای عفاف و حجاب چیست؟
چگونگی مواجهه نامزدهای چهاردهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری درخصوص موضوع عفاف و حجاب به دلیل نگاه متفاوت به این موضوع از یک سو و ذهنیت‌های گاه بدبینانه به رویکرد دولت چهاردهم در این خصوص از سوی دیگر به موضوع بحث محافل مختلف تبدیل شده است.
دولت چهاردهم در برابر این موضوع حساس چه رویکردی را باید اتخاذ کند؟
دولت، ورود بدون مقدمه نکند
اصغر مهاجری، جامعه‌شناس و استاد دانشگاه در پاسخ به این پرسش که رویکرد دولت چهاردهم درخصوص حجاب و عفاف باید چگونه باشد، به قدس می‌گوید: این پرسش،
پر ابهام و پر چالش است؛ با این حال به دولت چهاردهم پیشنهاد می‌کنم از ورود بدون مقدمه و بدون وضوح به موضوع حجاب خودداری کند.
وی با بیان اینکه دولت آینده ابتدا باید به 6 حوزه بپردازد که هیچ‌کدام از آن‌ها مربوط به موضوع حجاب و عفاف نمی‌شود، می‌افزاید: درواقع دولت باید پیش از هر چیز به موضوعات مربوط به فیلترینگ، اف.ای.تی.اف، رفع تحریم‌ها یا برجام، انسجام اجتماعی و پویایی در تعاملات جهانی ورود کند و گام‌های مؤثری درخصوص این موارد بردارد که اگر این اتفاق بیفتد گام ششم که همان گشایش در زندگی مردم به لحاظ اجتماعی، فرهنگی و به‌ویژه اقتصادی است برداشته می‌شود.
وی با نگاهی بدبینانه به این موضوع می‌افزاید: اگر تغییرات پوشش مردم جامعه خود را طی 46 سال اخیر مورد تحلیل قرار دهیم، متوجه خواهیم شد هیچ یک از اقدام‌های انجام‌شده در پایش پوشش مؤثر نبوده است. پوشش، متغیرهای دیگری را برمی‌تابد و براساس آن‌ها عمل می‌کند که پای سیاسیون و یا نهاد قوه مجریه و به تبع آن نهادهای دیگر چندان در آن‌ها محکم نیست. از این رو معتقدم ورود دولت به این حوزه می‌تواند هزینه‌های زیادی برایش داشته باشد. به‌ویژه اینکه شاهد تضارب آرا و دیدگاه‌ها نیز در این زمینه هستیم. به هرحال اگر دولت می‌خواهد به حوزه حجاب و عفاف ورود کند این کار باید از سوی وزارت کشور صورت گیرد؛ یعنی وزیر کشور دولت چهاردهم به عنوان فرد مؤثر در حوزه مدنی انتظامی ورود و برای تعدیل شیوه‌ها اقدام کند.
وی با اشاره به اینکه ما باید حوزه پوشش را بدون رودربایستی به اصحاب حوزه دانش و صاحبان دانش فرهنگی بسپاریم، می‌گوید: درواقع برای حل مسائلی که در حوزه پوشش داریم باید راهکارهای دانش پایه فرهنگی ارائه شود و مردم خودشان این مسئله را حل کنند.
فرایند پوشش و حجاب زنان در یک روند فراز و فرود قرار گرفته و دارد به جلو می‌رود. بنابراین باید این فضا را به اصحاب فرهنگی و دانشگاهی بسپاریم و دولت چهاردهم خود از ورود مستقیم و خام به این حوزه پرهیز کند و به 6 حوزه‌ای که در ابتدا به آن اشاره شده بپردازد.
دولت دچار چالش می‌شود
سعید مدنی، جامعه‌شناس و پژوهشگر ارشد علوم اجتماعی هم در این باره به قدس می‌گوید: در این مورد دو نکته وجود دارد، یکی بحث شرع اسلام است که دولت باید ببیند شرع چه دستوری در زمینه حجاب و عفاف می‌دهد و نکته دیگر هم به توانایی پذیرش جامعه برمی‌گردد و اینکه جوامع تغییر و تحول پیدا می‌کنند.به همین دلیل همین ابتدا چالش حکومت با جامعه شروع می‌شود و در نتیجه این موضوع انرژی جامعه را می‌گیرد. همه این‌ها سبب می‌شود مشکلاتی پیش آید. به همین خاطر تصور می‌کنم باید مسئولان به این موضوع فکر کنند که آیا باید طبق آن سبک و سیاق گذشته پیش بروند و یا تحولات امروز را بپذیرند.
امتیازات پوشش و حجاب را مطرح کنیم
حجت‌الاسلام سیدمحمد ثقفی، استاد جامعه‌شناسی هم در پاسخ به قدس می‌گوید: حجاب برای بانوان مسلمان در سوره‌های نور و احزاب آمده است و درخصوص چگونگی پیاده شدن این امر الهی در طول چهار دهه انقلاب اسلامی هم تجربه خارجی نیز داریم که این تجربه‌ها مجرای پیاده شدن احکام را به ما نشان می‌دهند.
وی با اشاره به آشنایی دکتر مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور منتخب نسبت به معارف و احکام اسلامی، می‌گوید: البته ایشان در مرحله شکاف فرهنگی عهده‌دار پست ریاست‌جمهوری در کشور شده و به این موضوع آگاه است که براساس فقه اسلامی امر به معروف و نهی از منکر چهار مرحله دارد که آخرین مرحله آن تأکید و جدیت- فشار و اجبار- است و مرحله نخست آن باید با دعوت تحقق بپذیرد و البته انجام چنین کاری فرهنگ و زبان خاص خودش را می‌طلبد.
این جامعه‌شناس با بیان اینکه قرآن کریم انسان را به یدخلون الی الخیر دعوت می‌کند، می‌افزاید: بنابراین باید امتیازات پوشش و حجاب را به جای اجبار مطرح کنیم.
رئیس‌جمهور جدید حجاب و عفاف را جدی خواهد گرفت
مسئول کارگروه مد و لباس شبکه فراگیر مردمی حجاب کشور درباره راهبردها و وظایف دولت چهاردهم درخصوص عفاف و حجاب به قدس می‌گوید: جنگی که در حال حاضر با آن رو‌به‌رو هستیم جنگ شناختی و همه‌جانبه است و مسئولان باید به همه مسائل ازجمله مسئله حجاب نگاهی دقیق و ویژه داشته باشند.
مریم‌سادات خرمدره ادامه می‌دهد: تا پیش از این شاید تصور می‌کردیم بدحجابی از سوی گروه یا قشر خاصی اتفاق می‌افتد، اما در حال حاضر شرایطی به وجود آمده که با تقارن هفته عفاف و حجاب و دهه اول محرم به وضوح می‌بینیم عده‌ای از معاندین دارای گروه‌های مختلفی هستند که در این زمینه در محلات مختلف فعالیت می‌کنند.
خرمدره خاطرنشان می‌کند: روز گذشته در فضای مجازی بخشی از فعالیت‌های معاندین پخش شد که نشان از سازماندهی برنامه و مأموریت جدید آن‌ها داشت که با پوشش نامتعارف در هیئت‌ها و مجالس عزاداری امام حسین(ع) شرکت کنند و حتی به آنان سفارش شده بود اگر می‌توانید در مجالس گریه کنید و از امام حسین (ع) صحبت کنید. بنابراین مهم‌ترین نقشه جدید دشمن، تفرقه‌افکنی میان افراد مذهبی و دغدغه‌مند است.
مسئول کارگروه مد و لباس شبکه فراگیر مردمی حجاب کشور درباره راهبرد و وظایف دولت چهاردهم در موضوع عفاف و حجاب می‌گوید: دولت جدید قطعاً موظف است جلو حرام شرعی و سیاسی بایستد، چراکه رئیس‌جمهور منتخب نیز فردی متدین است و حتماً حجاب و عفاف را جدی خواهد گرفت.
خرمدره تأکید می‌کند: در حال حاضر ما با جنگ شناختی و همه‌جانبه رو‌به‌رو هستیم، بنابراین مسئولان باید به مسائل جامعه نگاهی دقیق و ویژه داشته باشند در غیر این صورت با سطحی‌نگری برخی مسئولان به مسأله بدحجابی دامن زده می‌شود.
حجاب، ارزش و عفاف ارزش و هنجار است
این در حالی است که فروغ نیلچی‌زاده، استاد حوزه و دانشگاه نیز درخصوص راهبردهای دولت جدید برای عفاف و حجاب می‌گوید: مهم‌ترین مسئله‌ای که دولت جدید باید به آن توجه کند این است که هنجارها و ارزش‌ها را در حیطه عفاف و حجاب براساس موازین شرعی و تمدن‌سازی اسلامی تفکیک کرده و هنجارها را الزامی کند و برای ارزش‌ها نیز زمینه‌سازی کند تا ارزش‌ها در جامعه تجلی یابد.
وی معتقد است: حجاب، ارزش و عفاف ارزش و هنجار است. در حقیقت هنجارهایی است که باید نسبت به آن مراقبت کرد تا از بروز زمینه انواع آسیب‌ها پیشگیری کند.
در حوزه زنان بی‌برنامه‌ایم
اما توران ولی‌مراد، مدیر شورای همکاری‌های زنان در این باره دیدگاهی متفاوت دارد و می‌گوید: مسئله زنان تنها به عفاف و حجاب محدود نمی‌شود، بلکه در ابعاد گوناگون با موضوعات مختلف مطرح است با این حال چهار دهه است به مشکلات زنان پرداخته نشده و حالا به اینجا رسیده است.
مدیر شبکه «ایران زنان» اذعان می‌کند: چنانچه دولت‌ها به وظیفه خود درخصوص کرامت انسانی زن در همه ابعاد حقوقی، اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و... رسیدگی می‌کردند و درباره مشکلات زنان به گونه‌ای اقدام و رفتار می‌شد که زن خود را موجودی با کرامت و شخصیت ببیند، به‌گونه‌ای که نیازی به ارائه خویش با جذابیت‌های جنسی نداشت، بی‌شک کار به اینجا نمی رسید.
ولی‌مراد ادامه می‌دهد: ما در کشورمان معاونت امور زنان داریم اما در عمل رئیس‌جمهور معاون امور زنان ندارد، چراکه بیشتر اقدام‌های خیریه‌ای انجام می‌شود و در حوزه زنان بی‌برنامه‌ایم.
وی تصریح می‌کند: در واقع مبنای رسیدگی به امور زنان باید براساس نگاه و نگرش و گفتمان انقلاب اسلامی باشد و آن کرامت انسانی زن است و نظام باید بر این مبنا خود را اصلاح، بازتعریف و بازسازی می‌کرد. بنابراین در حال حاضر امور زنان در کشور مانند بدنی است که دست و پا و زبان دارد، اما سر ندارد.
وی می‌افزاید: از سویی خوراک‌های فرهنگی به صورت شبیخون به جامعه ما وارد شده است و توقعی غیر از اینکه زن نگاه جنسی پوش داشته باشد، نیست. بنابراین باید اقدام‌های اساسی و ریشه‌ای در همه ابعاد حقوق زنان صورت گیرد، چراکه مشکل زنان تک بُعدی نیست هرچند موضوعی قانونی است و باید اجرا شود و هنجارشکنی و قانون‌شکنی در هیچ شرایطی مورد تأیید نیست، اما اگر قرار است مسائل زنان با همان مبنای گفتمان انقلاب اسلامی به جریان اصلی خود برگردد باید مسئله کرامت انسانی زن در نظر گرفته شود.
مدرس کارگاه مطالعاتی زنان و خانواده تأکید می‌کند: وظیفه دولت چهاردهم این است که به این نقطه اصلی آسیب‌زا توجه ویژه داشته باشد و کسی که به عنوان معاون امور زنان رئیس‌جمهور انتخاب می‌شود خیریه‌ای عمل نکند و از مأموریت خود آگاه باشد و لوایح لازم را تهیه و در راستای اصلاح قوانین و رفع خلأهای قانونی و نیز برای اقدام مبتنی بر گفتمان انقلاب اسلامی برنامه بنویسد و در راستای فعال کردن دیگر دستگاه‌ها گام بردارد.
خبرنگار: عفت زارع-محمود مصدق