در زمینه مقابله با لوازم آرایشی و بهداشتی قاچاق، نهادهایی از جمله کمیسیون مبارزه با قاچاق کالا و ارز و دانشگاه علوم پزشکی نقش پررنگ‌تری دارند.   
اینکه چرا با وجود کشفیات فراوان در این حوزه، هنوز شاهد فروش لوازم آرایشی و بهداشتی قاچاق و تقلبی در سطح خرده‌فروشی‌ها هستیم، از پرسش‌های مهمی بود که در بازدید میدانی از بازار برایم مطرح شد. به همین دلیل به سراغ سرپرست کمیسیون مبارزه با قاچاق کالا و ارز خراسان رضوی رفتم تا از او درباره چگونگی مقابله با قاچاق محصولات آرایشی و بهداشتی در مشهد سؤال کنم.

کشف 139 میلیارد ریال لوازم آرایشی و بهداشتی قاچاق طی 15 ماه
سعید سبزه محمدیه در این باره گفت: سال گذشته ۲۴۳ پرونده به ارزش ۱۱۲ میلیارد ریال مربوط به لوازم آرایشی و بهداشتی داشتیم که این میزان ۲۰ درصد از لحاظ تعداد پرونده و ۱۳درصد از لحاظ ارزش ریالی کل کشفیات کالاهای سلامت‌محور را به خود اختصاص داده است.
سرپرست کمیسیون مبارزه با قاچاق کالا و ارز خراسان رضوی افزود: در سه ماهه نخست سال جاری نیز ۴۸ پرونده به ارزش ۲۷ میلیارد ریال مربوط به لوازم آرایشی و بهداشتی بود که از نظر تعداد پرونده ۱۵درصد و از نظر ارزش ۱۱درصد کل کشفیات کالاهای سلامت‌محور را در این مدت به خود اختصاص داده است.
وی با بیان اینکه تعداد واحدهای فعال صنفی آرایشی و بهداشتی در مشهد زیاد است، عنوان کرد: کنترل سطح عرضه لوازم آرایشی بهداشتی زمانبر است و باید تعداد گروه‌های گشت مشترک توسط دستگاه‌های متولی افزایش یابد؛ چرا که گشت‌های مشترک در زمینه سایر کالاها نیز وجود دارد. در نتیجه کنترل در سطح عرضه با مشکل مواجه می‌شود. 
سبزه محمدیه توضیح داد: از آنجا که کالای قاچاق آرایشی و بهداشتی مکشوفه در سطح عرضه معمولاً دارای ارزش پایینی است و جزو پرونده‌های تخلفی خرد محسوب می‌شود و همان زمانی که برای آن‌ها در رسیدگی صرف می‌شود، برای پرونده‌های کلان نیز مورد نیاز است, بنابراین هدف‌گذاری مبارزه با قاچاق این اقلام به سمت انبارها، مسیر و قاچاق سازمان‌یافته رفته است.
سرپرست کمیسیون مبارزه با قاچاق کالا و ارز خراسان رضوی یکی دیگر از مشکلات برخورد با کالاهای قاچاق آرایشی و بهداشتی در سطح عرضه را وجود برخی کلونی‌های متمرکز در بعضی نقاط شهر دانست و بیان کرد: ورود به این کلونی‌ها نیاز به هماهنگی‌های بسیار گسترده‌ای دارد و برخورد با این موارد در سطح عرضه خاص، مشکلات خودش را دارد؛ اما برخورد در سطح انبارها و مسیر توزیع راحت‌تر است و شناسایی بهتر صورت می‌گیرد؛ چون هنوز توزیع کالا انجام نشده و از لحاظ مقادیر کالا و حجم پرونده‌ها این نوع کشفیات قابل توجه بوده و به همین دلیل تمرکز ما نیز بیشتر در سطح پیش از عرضه کالاست.
وی متذکر شد: مبارزه با کالای قاچاق در سطح عرضه بیشتر از طریق گشت‌های مشترک صورت می‌گیرد و شناسایی انبارها و باندهای قاچاق کالاهای آرایشی و بهداشتی نیز براساس کار اطلاعاتی انجام می‌شود.

انجام کار اطلاعاتی در کلونی‌های فروش لوازم آرایشی قاچاق
سبزه محمدیه در پاسخ به این پرسش که چرا هنوز در کلونی‌های فروش اجناس آرایشی بهداشتی قاچاق شاهد حجم زیادی از این محصولات قاچاق هستیم، گفت: ما در کلونی‌ها مباحث شناسایی و کارهای اطلاعاتی را انجام می‌دهیم تا به باندهای قاچاق پیش از عرضه خرد محصولات ضربه بزنیم. تلاش ما این است در بحث مبارزه با قاچاق محصولات آرایشی و بهداشتی پرونده‌های کلان‌ و سازمان‌یافته را تشکیل دهیم؛ چرا که طبق ماده ۲۱ قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز اگر ارزش کالاهای مکشوفه زیر 50 میلیون ریال باشد، نیاز به تشکیل پرونده در تعزیرات نیست و هزینه‌های تشکیل و رسیدگی پرونده و همچنین امحای کالا افزایش می‌یابد.
سرپرست کمیسیون مبارزه با قاچاق کالا و ارز خراسان رضوی ادامه داد: به این معنا که دستگاه کاشف یا ضابط کالا را جمع‌آوری می‌کند و پرونده را به تعزیرات ارجاع می‌دهد؛ اما پرونده به‌ نام فرد خاصی تشکیل نمی‌شود و آن کالا نیز به اموال تملیکی تحویل داده می‌شود، بنابراین به دلیل نبود محکومیت و جریمه، متخلف از بازدارندگی پایین‌تری برخوردار است.

هزینه امحا و آزمایش کالا‌های قاچاق؛ چالش دستگاه‌های متولی
وی چالش‌ بعدی دستگاه‌های متولی را افزایش هزینه امحای کالا و آزمایش‌های پیش‌بینی شده در قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز برای پرونده‌های خرد عنوان کرد و گفت: به ‌طور معمول در بازرسی‌های انجام شده در سطح عرضه از واحدهای صنفی، ارزش کالاهای مکشوفه زیر 50 میلیون ریال است و تنها در تعداد معدودی از موارد ارزش مکشوفات در این سطح به بالای این مقدار می‌رسد. 
سبزه محمدیه با بیان اینکه کالاهای قاچاق از دو مبادی رسمی و غیررسمی وارد کشور می‌شوند، خاطرنشان کرد: در مبادی رسمی از طریق بداظهاری یا ارائه اسناد خلاف واقع یا در جوف سایر کالاها و از مبادی غیررسمی نیز از طریق ته‌لنجی یا کولبری وارد می‌شوند. بیشتر لوازم آرایشی و بهداشتی از سمت غرب کشور و مقداری هم از سمت جنوب کشور می‌آیند. سپس در استان‌های مرکزی و به‌ویژه تهران انبار شده و از آنجا به‌ صورت خرد به سایر استان‌های کشور وارد می‌شوند. 
سرپرست کمیسیون مبارزه با قاچاق کالا و ارز خراسان رضوی متذکر شد: در بحث لوازم آرایشی و بهداشتی به‌ منظور سهولت در تشخیص کالای قاچاق از غیرقاچاق، بر اساس ماده ۱۳ قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز نصب کد رهگیری و شناسه کالا روی اقلام و لوازم آرایشی و بهداشتی در نظر گرفته شده و بر اساس همین قانون، وزارت بهداشت موظف شد سامانه مربوط را راه‌اندازی کند؛ چرا که این کالا سلامت‌محور است و ذیل معاونت غذا و داروی وزارت بهداشت قرار می‌گیرد.
وی افزود: بدین منظور سامانه و نرم‌افزار تیتک (TTAC) راه‌اندازی شده که بر اساس آن کالاهای سلامت‌محور به‌ویژه لوازم آرایشی و بهداشتی که از مبادی قانونی وارد کشور شده یا در داخل کشور تولید می‌شوند دارای برچسب سلامت‌محور هستند و کد ۱۶ رقمی دارند که از طریق سامانه پیامکی 20008822 و نرم‌افزار و سایت تیتک در هر لحظه امکان استعلام برای مردم و دستگاه کاشف و ضابط فراهم است.

بی‌اطلاعی مردم، علت تعداد کم شکایت‌ها از اجناس تقلبی است
در ادامه از رئیس اداره نظارت بر فراورده‌های آرایشی و بهداشتی معاونت غذا و دارو دانشگاه علوم پزشکی مشهد تعداد شکایت‌های ثبت شده در زمینه کالاهای آرایشی و بهداشتی قاچاق و تقلبی را جویا شدم. زهرا حاج‌زاده در این باره گفت: شکایت‌های مربوط به محصولات قاچاق و بدون مجوز آرایشی و بهداشتی در سال گذشته ۱۰ مورد و سال جاری سه مورد بوده که به تمامی این موارد پاسخ داده و پرونده‌ها مختومه شده است. شکایت‌ها بیشتر مربوط به محصولات ریمل، رژلب و خوشبوکننده‌های بدون مجوز بوده است.
وی با بیان اینکه شاید علت تعداد کم شکایت‌ها، بی‌اطلاعی مردم از نحوه تشخیص کالاهای اصل از تقلبی است، متذکر شد: مردم می‌توانند برای ثبت شکایت‌های خود با سامانه 190 تماس بگیرند. ما هر روز در حال رصد شکایت‌های این سامانه هستیم تا به این موارد رسیدگی کنیم.
رئیس اداره نظارت بر فراورده‌های آرایشی و بهداشتی معاونت غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی مشهد با بیان اینکه کشفیات لوازم آرایشی و بهداشتی قاچاق نیز طی ۱۵ ماه گذشته ۳۶ هزار و ۶۵۴ قلم کالا به ارزش حدود ۲۸ میلیارد و ۲۸۶ میلیون ریال بوده، عنوان کرد: برنامه‌های کنترلی و نظارت ما سال‌هاست در سطح عرضه انجام می‌شود. در این برنامه‌ها گشت‌های مشترکی به‌ همراه همکارانمان در اداره کل صنعت، معدن و تجارت، پلیس امنیت اقتصادی و با همکاری ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز انجام می‌شود. این گشت‌ها به‌صورت منظم و هفتگی صورت می‌گیرد.
حاج‌زاده با اشاره به اینکه در بازرسی‌ها، شکایت‌های اخذ شده و مناطقی که احتمال فروش بیشترین کالای قاچاق وجود دارد، در اولویت هستند، گفت: با توجه به کمبود نیرو و کارشناس آن طوری که انتظار داریم، بازرسی‌ها انجام نمی‌شود؛ چرا که تعداد واحدهای صنفی در این زمینه در مشهد خیلی بیشتر از آن حدی است که ما سالانه می‌توانیم از آن‌ها بازرسی لازم را انجام دهیم. به‌عنوان مثال اگر 2هزار واحد صنفی در مشهد وجود داشته باشد، ما می‌توانیم سالانه حداکثر از 300 واحد صنفی بازرسی ‌کنیم.  
وی خاطرنشان کرد: عمده هدف ما در این بازرسی‌ها این است به متصدیان واحدها آموزش دهیم کالاهایی را که خریداری می‌کنند، از نظر برچسب اصالت و سلامت مورد بررسی قرار دهند تا کالاها دارای مجوز از سازمان غذا و دارو باشند. 
رئیس اداره نظارت بر فراورده‌های آرایشی و بهداشتی معاونت غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی مشهد افزود: با توجه به اینکه تولید محصولات آرایشی و بهداشتی در کشور رونق گرفته و محصولات زیادی در داخل کشور تولید می‌شود، سازمان غذا و دارو واردات کالاهای آرایشی و بهداشتی را از سال 98 محدود کرده است. بنابراین اکنون محصولات وارداتی موجود در بازار بسیار محدود بوده و محصولات خارجی موجود نیز باید دارای برچسب اصالت و سلامت باشند. روش‌های استعلام نیز روی برچسب‌ها ذکر شده و می‌توانند از سه طریق پیامک، سایت و نرم‌افزار تیتک از اصالت کالا اطمینان حاصل کنند.
نبود محکومیت و جریمه متخلف خرد، کمبود گشت‌های بازرسی و هزینه‌های امحا و آزمایش‌ها سبب شده فرایند مقابله با قاچاق لوازم آرایشی و بهداشتی در سطح عرضه با چالش‌های زیادی روبه‌رو باشد و همچنان شاهد فروش این محصولات تقلبی در سطح شهر مشهد باشیم. 
ضرورت آگاه‌سازی مردم در زمینه چگونگی شناسایی کالای اصل از کالای تقلبی نیز موضوع مهمی است؛ اما متأسفانه به‌دلیل افزایش قیمت محصولات اصل در بازار و پایین آمدن قدرت خرید مردم، این دقت و توجه در میان برخی اقشار کم شده؛ چرا که قیمت پایین محصولات بیش از موارد دیگر، ملاک خرید لوازم آرایشی و بهداشتی برای برخی از مردم است.

خبرنگار: فریده خسروی