حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر ناصر رفیعی با تبیین نقش انتظار پویا به عنوان موتور محرکه حیات شیعی، از ارتباطی سخن می‌گوید که مرزهای زمان و مکان را درنوردیده است؛ ارتباطی که دعای شبانه عاشقان را به استجابت می‌رساند و جامعه منتظر را به سمت تجدید عهد با قرآن و سنت رهنمون می‌سازد. در این مسیر، غیبت نه نقطه پایان که آغازی است برای خودسازی و آمادگی در پرتو راهبری‌های غیبی حجتی که «همواره حاضر است».

نقش امام زمان(عج) پیش از ظهور؛ راهبری غیبی و ارتباط مستمر با شیعیان
دکتر رفیعی با اشاره به موضوع نقش امام زمان(عج) پیش از ظهور می‌گوید: امام زمان(عج) غایت و مقصد تاریخ است و ممکن است ما همانند نسل‌های پیشین، او را در زمان خود درک نکنیم. حتی اگر فرض کنیم ظهور حضرت هزار سال دیگر هم رخ دهد، نمی‌توانیم زمانی قطعی برای آن تعیین کنیم. علائم ظهور هم بحث پیچیده‌ای است. حال سؤال اینجاست در این دوران غیبت، نقش امام زمان(عج) چیست و چه تأثیری در زندگی ما دارد؟ برای درک این موضوع، باید سیره امام زمان(عج) را در دوران غیبت مورد بررسی قرار دهیم.
او با اشاره به آگاهی حضرت(عج) از احوال شیعیان، ادامه می‌دهد: درست است که امام زمان(عج) غیبت دارد اما او کاملاً از احوال شیعیان آگاه است. علامه مجلسی در بحارالانوار به روایتی از امام زمان(عج) اشاره کرده که به شیخ مفید نوشته‌اند: «به راستی که علم ما بر اوضاع شما احاطه دارد و هیچ چیز از احوال شما بر ما پوشیده نیست و نسبت به لغزش‌هایی که از شما سر می‌زند شناخت داریم». این بدان معناست که امام زمان(عج) از اعمال و شرایط ما کاملاً آگاه است و این انتظار ما از یک امام غایب نیست، بلکه از یک امام حاضر و زنده است که از تمامی کارهای ما باخبر است. آن حضرت به امور شیعیان نیز توجه داشته و رسیدگی می‌کند. گاهی اوقات در زندگی ما مشکلاتی پیش می‌آید که با دعای امام زمان(عج)، زیارت آل‌یاسین و نمازهایی که مخصوص ایشان است، حل می‌شود. امام(عج) در احتجاج طبرسی می‌فرماید: «ما شما را فراموش نکرده‌ایم، ما در سرپرستی شما هیچ‌گاه کوتاهی نکرده‌ایم و اگر این‌طور نبود، مشکلات شما افزایش می‌یافت و دشمنان، شما را ریشه‌کن می‌کردند». این امر نشان می‌دهد امام زمان(عج) در دوران غیبت نیز در رفع مشکلات شیعیان دخالت دارد.

چرا باید منتظر امام زمان(عج) باشیم؟
این استاد حوزه و دانشگاه توضیح می‌دهد: یکی دیگر از مسائل مهم در دوران غیبت، توجه به دعا و صدقه دادن است. روایات زیادی داریم که به اهمیت یاد کردن از امام زمان(عج) اشاره کرده‌اند. امام زمان(عج) در شب‌های قدر در کنار ما حضور دارد و فرشتگان گزارش‌های اعمال ما را برای ایشان می‌آورند. این امر نشان‌دهنده ارتباط دائم امام با ما در تمام این دوران است. باید در نظر داشته باشیم انتظار امام زمان(عج) تنها یک حالت غیابی نیست، بلکه یک انتظار پویاست. کسی که منتظر است، باید عقاید، عمل و روش‌های خود را با امام زمان(عج) تطبیق دهد. انتظار امام زمان(عج) یک انتظار سبز و شفاف است، نه یک انتظار تاریک و جامد. انتظار باید انسان را به فعالیت و تلاش بیشتر برای آمادگی ظهور هدایت کند.
دکتر رفیعی در پاسخ به شبهه‌ای که چرا باید منتظر امام زمان(عج) باشیم و جشن نیمه شعبان را برگزار کنیم، با اشاره به تاریخچه طولانی غیبت حضرت(عج) می‌گوید: ما که نمی‌دانیم ظهور در زمان ما خواهد بود یا نه، چرا باید منتظر باشیم و جشن بگیریم؟ بسیاری از نسل‌ها آمده‌ و رفته‌اند و حضرت را درک نکرده‌اند و ظهور حضرت نیز تحقق نیافته است. پدران و مادران ما، اجداد ما، همواره گریه کرده‌اند، ناله کرده‌اند و جشن گرفته‌اند. نیمه شعبان و جشن آن مربوط به هزار سال پیش است. حالا چرا باید در انتظار امامی باشیم که نمی‌دانیم چه زمانی ظهور می‌کند؟ این سؤالی است که برخی افراد مطرح کرده‌اند و حتی در این زمینه کتاب‌هایی نوشته‌اند. شاید بگویید چرا پیش از ظهور، این همه مراسم برگزار می‌کنیم؟ در زمان پیامبر(ص)، هنگامی که حضرت هنوز متولد نشده بود، مردم انتظار تولد او را می‌کشیدند. اما ما الان در انتظار حضور امام زمان(عج) هستیم، نه فقط تولد او. این مسئله دقیقاً مشابه زمانی است که امام صادق(ع)، امام باقر(ع) و... در جامعه حضور داشتند و هیچ تفاوتی در این زمینه وجود ندارد. امام زمان(عج) در حال حاضر ناظر و حاضر است و پرونده اعمال ما نزد او می‌رود و حضرت برای ما دعا می‌کند و به توسل‌های ما توجه دارد.
ایشان در ادامه بیان می‌کند: در مسئله مهدویت باید دقت کنیم از پرداختن به مسائل فرعی و حاشیه‌ای بپرهیزیم؛ مانند اینکه همسر امام زمان(عج) کیست، کجا زندگی می‌کند، فرزندان او چه کسانی هستند، علائم ظهور چیست و یا چه سالی حضرت ظهور می‌کند و... همه این سؤالات را باید کنار بگذاریم. در روایات آمده نباید دنبال این مسائل برویم. دغدغه اصلی ما باید انجام وظیفه در این دوران غیبت و عمل به آن وظایف باشد. درست است که فرج و گشایش اصلی در ظهور حضرت حجت(عج) است و آیات و روایات فراوانی نیز دراین‌باره وجود دارد، اما براساس روایات متعدد، انتظار فرج، خود فرج است. در دانشنامه امام مهدی(عج) محمد بن فضيل از امام رضا(ع) روایت کرده که از حضرت درباره انتظار فرج پرسيدم؛ فرمود: «مگر نمی‌دانى انتظار فرج، خود، فرج است؟ خداوند می‌فرمايد: «انتظار بكشيد، كه من نيز با شما از منتظران هستم». انکار امام زمان(عج)، انکار قرآن و انکار اصل نبوت است. اگر میان ما و امام زمان(عج) فاصله‌ای به نام مرگ وجود دارد و نتوانستیم او را درک کنیم، باید بدانیم در فرصتی که داریم باید وظیفه خود را به بهترین نحو انجام دهیم.

اولویت‌های ولی عصر(عج) در دوران ظهور
او در پاسخ به این پرسش که امام زمان(عج) در زمان ظهور از کجا شروع خواهد کرد، به روایتی نقل شده در بحارالانوار اشاره کرده و می‌گوید: امیرالمؤمنین(ع) در این روایت بیان می‌کند «یعطف الهوی علی الهدی اذا عطفوا الهدی علی الهوی، و یعطف الرای علی القرآن اذا عطفوا القرآن علی الرای، و یریهم کیف یکون عدل السیره، و یحیی میت الکتاب و السنه». یعنی حضرت مهدی(عج) امیال نفسانی را تابع هدایت قرار می‌دهد آن‌گاه که مردم هوای نفس را بر هدایت مقدم بدارند و رأی و نظر خود را دنباله‌رو قرآن خواهد کرد آن‌گاه که دیگران قرآن را تابع نظر و آرای شخصی قرار داده باشند و به مردم راه و رسم عدالت را نشان خواهد داد و آنچه از قرآن و سنت مرده باشد را زنده خواهد کرد.
او توضیح می‌دهد: امام زمان(عج) در ظهور خود، اولویت‌هایی را در جامعه گسترش خواهد داد. نخستین اولویت حضرت، قرآن است. حضرت قرآن را از مرگ نجات خواهد داد. آیا ما خانواده‌های قرآنی داریم؟ خانواده قرآنی باید محل آرامش باشد، در چنین خانواده‌ای فرزند نباید در مقابل پدر بی‌احترامی کند و باید درک کند این خانواده باید براساس آموزه‌های قرآن عمل کند. آیا اخلاق ما با قرآن هماهنگ است؟ در سوره حجرات آمده در جامعه قرآنی، غیبت، تهمت، سوءظن و تجسس جایی ندارد. آیا جامعه ما امروز این‌گونه است؟ حتی در مورد غذای قرآنی باید گفت باید از غذای حلال و پاکیزه استفاده کنیم. آیا لقمه‌های ما حلال است؟ واقعیت این است که قرآن در میان ما غریب است. در روایت آمده در آخرالزمان، قرآن یکی از چیزهایی خواهد بود که در غربت قرار می‌گیرد. منتظران امام زمان(عج) باید به یاد داشته باشند که اولین اولویت حضرت، قرآن است و او قرآن را از مرگ و تنهایی نجات خواهد داد. اولویت دیگر حضرت، برپایی سنت نبوی است، چرا که سنت پیامبر(ص) امروز بسیار کمرنگ شده است. سنت پیامبر(ص) شامل احترام به اهل‌بیت(ع)، تبرک و توسل به آن‌ها، ساده‌زیستی و رسیدگی به امور مردم است. یکی دیگر از ویژگی‌های سنت پیامبر(ص) عدالت در جامعه است و پیامبر(ص) این‌گونه عمل می‌کرد که مردم در جامعه به درد هم برسند و مزاحمتی برای یکدیگر ایجاد نکنند. اگر امام زمان(عج) بیاید، این سنت‌ها را احیا خواهد کرد. سنت پیامبر(ص) این بود کسی را که به او بدی کرد، ببخشد.
دکتر رفیعی در پایان بیان می‌کند: از خداوند می‌خواهیم به عظمت آن آقایی که چشم‌��ا و دل‌ها به دنبال او است، توفیق خدمتگزاری به حضرت مهدی(عج)، گام برداشتن در رکاب او و درک حضور ایشان را به ما عطا فرماید.

خبرنگار: مریم احمدی