بیستمین کنگره حزب کمونیست چین در حالی با انتخاب دوباره شی جین پینگ به‌عنوان دبیرکل حزب کمونیست چین و رئیس‌جمهور این کشور همراه شد که دو روز پیش از آن، در 21 اکتبر، جو بایدن با اجرا کردن کامل قانون کنترل سخت بر صادرات فناوری تراشه‌های آمریکایی به چین، صنعت نیمه‌هادی چین را زیر سؤال برد؛ در واقع این ضربه دردناکی به جاه‌طلبی‌های «شی» در رقابت با ایالات‌متحده محسوب می‌شود آن‌هم درست در زمانی که رهبر چین در اوج دوران نفوذ سیاسی خود به سر می‌برد. ایالات‌متحده به‌تازگی محدودیت‌های گسترده‌ای را بر چین اعمال کرد تا صنعت نیمه‌هادی این کشور را فلج کند. در حال حاضر برای صادرات برخی تراشه‌های خاص به چین که کاربری آن‌ها در زمینه محاسبات پیشرفته هوش مصنوعی و ابر محاسبات است، مجوز لازم است. درواقع این اقدام‌ها نشان از عزم آمریکا برای اعمال کنترل‌ بیشتر روی مواردی است که چین می‌تواند برای توسعه صنعت تجهیزات تولیدی خود استفاده کند.

دلیل اهمیت نیمه‌هادی‌ها برای واشنگتن و پکن
باید گفت محدودیت‌های جدید نشان‌دهنده تغییر رویکرد واشنگتن در قبال چین است. درواقع واشنگتن علاوه بر تلاش برای پیشی گرفتن از چین که هدف قانون جدید برای حمایت از بخش نیمه‌هادی ایالات‌متحده عنوان شده است، اکنون آشکارا در تلاش است تا از پیشرفت اقتصادی چین جلوگیری کند. به نوشته اکونومیست، آمریکا با این تصمیمات تلاش می‌کند پیشتازی تکنولوژیکی خود را در تولید تراشه‌های پیشرفته نسبت به چین حفظ کند. افزایش اهمیت نظامی نیمه‌هادی‌ها در حالی ادامه دارد که با تغییر شکل جنگ توسط هوش مصنوعی، می‌تواند برای طرفین دعوا به امری حیاتی تبدیل شود. روی دیگر نگرانی آمریکا به‌احتمال وابستگی این کشور به چین در مسئله کیت انرژی پاک مانند باتری‌ها مربوط می‌شود. این مسئله می‌تواند موجب شود روزی چین بر اقتصاد آمریکا تسلط یابد، درست مانند اتکای اروپا به گاز طبیعی روسیه که موجب تقویت قدرت پوتین شد.
به گفته دان وانگ، تحلیلگر فناوری شرکت تحقیقاتی Gavekal Dragonomics، محدودیت‌های جدید نقطه عطف واقعی در روابط ایالات‌متحده و چین و منادی سیاست جدید ایالات‌متحده برای خفه کردن فعالانه بخش‌های بزرگی از صنعت فناوری چین با قصد نابودی است. وانگ معتقد است تمرکز و حضور نظامی ایالات‌متحده در دریای چین در قالب راهبرد جدید مهار چین تعریف می‌شود. در این راهبرد تایوان به‌عنوان مهم‌ترین تولیدکننده کیت‌ها و نیمه‌رساناها نقش «سرزمین قلب» را دارد و شرکت تولیدی نیمه‌رسانای تایوان (TSMC) یکی از مهم‌ترین شرکت‌های نیمه‌رسانا در جهان است و سفر اخیر نانسی پلوسی به تایوان را باید در قالب این راهبرد تعریف کرد. به نوشته اکونومیست، تایوان در بحبوحه درگیری با چین، تفاهم‌نامه‌هایی را با آمریکا در راستای تقویت ارتباطات 5G و انرژی‌های تجدیدپذیر (شامل هفت تفاهم‌نامه) امضا کرد؛ این در حالی است که پس از سفر نانسی پلوسی به تایوان، تنش‌ها بین چین و تایوان تشدید شده است.
براساس اعلام وانگ می‌هوا، وزیر امور اقتصادی تایوان که در یک کنفرانس مطبوعاتی در واشنگتن صحبت می‌کرد، این تفاهم‌نامه‌ها تحت چارچوب TTIC که به چارچوب همکاری تجاری و سرمایه‌گذاری فناوری اشاره دارند، است و توسط شرکت‌های بزرگ فناوری دو کشور امضا شده‌اند. براساس یکی از تفاهم‌نامه‌ها، جنرال الکتریک، شرکت توسعه صنعتی هوافضای تایوان را تأمین خواهد کرد و با فناوری تولید برق مبتنی بر هیدروژن می‌توان به رشد بخش انرژی تجدیدپذیر تایوان کمک کرد. 
همراه با اجرای قانون جدید اعمال محدودیت‌ها، کنگره اختصاص 52میلیارد دلار یارانه برای «احیای صنعت نیمه‌هادی داخلی و تحریک نوآوری» را به تصویب رساند و TSMC سازنده پیشرو تراشه در تایوان، موافقت خود را با ساخت یک کارخانه جدید بزرگ در آریزونا اعلام کرد تا بدین وسیله صنعت نیمه‌هادی آمریکا به مسیر خود بازگردد.

واکنش چین به محدودیت‌های جدید چه خواهد بود؟
البته رسانه‌های دولتی و مقامات چینی درخصوص عواقب اقتصادی اعمال این محدودیت‌ها هشدارهایی به ایالات‌متحده داده‌اند و گمانه‌زنی‌هایی در مورد رویکرد تلافی‌جویانه احتمالی چین در قبال این اقدام‌های آمریکا مطرح ‌شده است.
بر اساس گزارش بلومبرگ، به نقل از «دیلن پاتل» تحلیلگر ارشد حوزه فناوری، ایالات‌متحده و چین اکنون به طور رسمی وارد یک جنگ اقتصادی شده‌اند. پاتل با بیان این نکته که محدودیت‌ها می‌تواند تجارت جهانی فناوری و صنعت را صدها میلیارد دلار کاهش دهد، تأکید می‌کند این اقدام آمریکا علیه تلاش‌های چین برای ایجاد قابلیت‌های فنی داخلی‌اش به معنای اعلام ‌جنگ تمام‌عیار است و با این رویکرد دیگر امکان آشتی وجود ندارد.
در همین زمینه «مائو نینگ» سخنگوی وزارت خارجه چین با ناعادلانه قلمداد کردن این محدودیت‌ها، اقدام آمریکا را نه‌فقط اقدامی آسیب‌زا برای منافع شرکت‌های آمریکایی که ضربه‌ای به زنجیره‌های صنعتی و تأمین جهانی و اقتصاد جهانی دانست. به گفته دیوید وونگ، تحلیلگر شرکت نامورا، تشدید تنش‌های چین و آمریکا می‌تواند پکن را بیش‌ازپیش به حمایت از شرکت‌های داخلی، در تلاش برای رسیدن به هدف این کشور برای تبدیل‌شدن به یک نیروگاه مستقل تولید تراشه ترغیب کند.

زنجیره‌های تأمین جهانی، پاشنه آشیل آمریکا در تقابل با چین
درعین‌حال چین با سرعت تمام می‌خواهد صنعت ریزتراشه‌ای را بسازد تا به غول ابررسانای قرن بیست و یکم تبدیل شود. چین در راستای رسیدن به این هدف با مشکل اساسی روبه‌رو خواهد بود؛ حرکت‌های تهاجمی چین در قبال تایوان، یعنی سازنده 90درصد مدارهای فوق پیشرفته در جهان، درواقع بزرگ‌ترین چالش چین دررسیدن به اهداف خود است.
وال‌استریت ژورنال دراین‌باره می‌نویسد: اختلال در پایگاه صنعتی نیمه‌هادی تایوان می‌تواند یک فروپاشی اقتصادی گسترده و طولانی را آغاز کند بحرانی که تأثیر مخربی بر بخش نیمه‌هادی ایالات‌متحده نیز خواهد داشت. اما اتکای بیش‌ازحد آمریکا به منابع خارجی در زمینه ریزتراشه‌ها، حتی از سوی متحدان قابل‌اعتمادی مانند تایوان، ژاپن و کره جنوبی، تنها بخشی از یک موضوع گسترده‌تر یعنی اتکای بیش‌ازحد آمریکا به زنجیره‌های تأمین جهانی ازجمله در زمان جنگ است.
مواد مورد نیاز برای ساخت نیمه‌هادی‌ها ازجمله مس، آلومینیوم، تنگستن و طلا را در نظر بگیرید. برای شیلی که بزرگ‌ترین ذخایر مس جهان را دارد، چین به‌عنوان بزرگ‌ترین مشتری محسوب می‌شود. چین همچنین با 36 میلیون تن بزرگ‌ترین تولیدکننده آلومینیوم در جهان است؛ یعنی جایی که ایالات‌متحده تنها رتبه نهم را در رتبه‌بندی تولیدکنندگان جهانی دارد. چین همچنین تأمین‌کننده اصلی تنگستن در جهان است و درعین‌حال سومین تولیدکننده بزرگ تنگستن یعنی روسیه، متحد چین است. به نوشته وال‌استریت ژورنال، داستان مشابهی در مورد انحصار چین در زمینه مواد موردنیاز در تولید باتری‌های لیتیومی وجود دارد، یعنی منبع تولیدکننده انرژی تمام خودروهای الکتریکی که سران ایالات متحده از شهروندانشان انتظار دارند، بخرند؛ اما این پایان کار نیست چین بیش از 95درصد گالیوم خام جهان را تولید می‌کند، فلزی که در ساخت چیپست‌های دستگاه‌های الکترونیکی مانند مادربردهای رایانه یا تلفن‌های همراه استفاده می‌شود.

خبرنگار: سید احمد موسوی