​​​​​​​با این‌حال هنوز دغدغه انتشار این بیماری ذهن بسیاری از متولیان بهداشت و درمان جامعه را به خود مشغول کرده است.
امروز، دهم آذر مصادف با نخستین روز دسامبر را که روز جهانی ایدز نام‌گذاری شده بهانه‌ای برای گفت‌وگو با معاون پژوهشی مرکز تحقیقات ایدز ایران قرار دادیم تا از تازه‌ترین اطلاعات و یافته‌های این مرکز در این خصوص بدانیم.

ایدز مثل دیابت
سید احمد علی نقی، ایدز را یک بیماری عفونی معرفی می‌کند که در صورت شناسایی و تحت درمان قرار گرفتن قابل کنترل است و مبتلایان با مصرف دارو می‌توانند از زندگی و طول عمر طبیعی برخوردار شوند.
وی تأکید می‌کند: اچ‌آی‌وی مانند دیابت قابل کنترل است. همان‌طور که میزان انسولین و قند خون بیمار مبتلا به دیابت با مصرف دارو کنترل می‌شود، در مورد این بیماران نیز با مصرف دارو سطح ویروس در خون کاهش و در صورت قطع دارو، میزان ویروس افزایش می‌یابد، بنابراین با اینکه تاکنون درمان قطعی برای این بیماری پیدا نشده اما می‌توان گفت همین درمان‌های نگهدارنده فعلی نیز به طور معجزه‌آسایی به بیماران برای داشتن یک زندگی و طول عمر طبیعی کمک می‌کند، به‌طوری که ایدز دیگر یک بیماری مرگبار محسوب نمی‌شود و با مصرف دارو به یک بیماری ویروسی مزمن و قابل کنترل تبدیل شده و بار ویروسی آن در خون و سایر ترشحات افراد مبتلای تحت درمان به صفر می‌رسد، درواقع می‌توان گفت درمان، نقش مؤثری در کنترل بیماری و پیشگیری از انتقال آن به سایر افراد دارد. 
این عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران ادامه می‌دهد: در حال حاضر حدود 120مرکز مشاوره بیماری‌های رفتاری زیرنظر وزارت بهداشت در کشور فعال است که بیشتر در مراکز استان‌ها مستقر هستند و خدمات مختلف مثل مشاوره به افراد دارای رفتارهای پرخطر، تست، تشخیص و درمان مبتلایان را رایگان ارائه می‌دهند. در کنار این مراکز، 37 باشگاه مثبت زیر نظر سازمان بهزیستی فعالیت می‌کنند که خدمات مربوط به حمایت‌های روانی‌اجتماعی را رایگان به افراد مبتلا به ویروس اچ‌آی‌وی و خانواده‌های آن‌ها ارائه می‌دهند و در واقع مکمل مراکز مشاوره بیماری‌های رفتاری هستند. 
وی با اشاره به اینکه در حوزه درمان اچ‌آی‌وی اتفاقات خوبی در کشور افتاده، اضافه می‌کند: با اینکه در چند سال گذشته تحریم‌ها تأمین بسیاری از داروها و تجهیزات پزشکی را با مشکل روبه‌رو کرده بود اما با همکاری وزارت بهداشت و سازمان ملل برای تأمین داروی این بیماران هرگز با مشکل مواجه نشدیم و اکنون نیز شرکت‌های داخلی این دارو را با کیفیت مناسب تولید می‌کنند و به طور رایگان در اختیار بیماران قرار می‌گیرد. 

ایران جزو کشورهای پیشرو در تشخیص اچ‌آی‌وی
علی نقی در پاسخ به این پرسش که جایگاه درمانی ایران را در مقایسه با سایر کشورها چگونه ارزیابی می‌کنید، می‌گوید: ایران از 18سال پیش دارای سیستم گزارش‌دهی است و آمارها از مراکز استان‌ها به صورت محرمانه جمع‌آوری و به وزارت بهداشت ارسال می‌شود و آمارهای ارائه شده واقعی است، در حالی که برخی کشورها آمار درستی ندارند و یا اطلاعات اچ‌آی‌وی را انکار می‌کنند. از نظر درمانی نیز ایران جزو کشورهای پیشرو در منطقه است.
به گفته وی آمار مبتلایان به اچ‌آی‌وی به دو بخش یعنی آمار تخمینی و آمار تشخیصی تقسیم می‌شود که پیش‌بینی می‌شود در ایران 55هزار نفر به اچ‌آی‌وی مبتلا باشند که 10هزار نفر آن‌ها از بیماری خود بی‌اطلاع هستند.
وی اضافه می‌کند: براساس آمار تشخیصی از دهه 70 تاکنون 44هزار مبتلا به ویروس اچ‌آی‌وی در ایران شناسایی شده‌اند که 23هزار نفر آن‌ها اکنون در قید حیات‌اند؛ حدود 19درصد مبتلایان، زن و 81درصد مرد هستند که حدود 50درصد آن‌ها در گروه سنی 25 تا 39 سال قرار دارند.
معاون پژوهشی مرکز تحقیقات ایدز ایران با اشاره به اینکه بر اساس اطلاعات بدست آمده از آمار تشخیصی یا تجمعی که حدود 44هزار نفر است، شایع‌ترین راه انتقال ایدز در دهه 70، اعتیاد تزریقی با سهم 58درصد بوده، اضافه می‌کند: در سال‌های 1399 و 1400 سهم اعتیاد تزریقی در انتقال ویروس ایدز کاهش یافته و به 24درصد رسیده، اما سهم انتقال از راه جنسی افزایش یافته و به تفکیک سالیانه بیش از 40درصد موارد انتقال از طریق رابطه جنسی پرخطر و محافظت نشده گزارش شده و سایر راه‌های انتقال شامل انتقال از مادر به کودک با فراوانی 1/7 درصد، موارد راه انتقال نامشخص 16درصد و انتقال از فراورده‌های خونی، صفر است.
علی نقی در پاسخ به این پرسش که پیشگیری اورژانسی از این بیماری چگونه است، اظهار می‌کند: متأسفانه هنوز برای پیشگیری از ابتلا به این بیماری واکسن تولید نشده و اگر کسی در مواجهه این ویروس قرار گیرد، یعنی برای مثال سرنگ آلوده‌ای به دست پزشک یا یکی دیگر از اعضای کادر درمان فرو رود و یا فردی رفتار جنسی پرخطری را تجربه کند، یک امکان درمانی پیشگیرانه برای این افراد وجود دارد که در اصطلاح به آن پروفلاکسی (پی‌ای‌پی) یا پیشگیری پس از مواجهه گفته می‌شود. در این زمان طلایی 72ساعته، افراد می‌توانند با مراجعه به مراکز مشاوره بیماری‌های رفتاری، داروهای لازم را دریافت کنند و پس از یک ماه مصرف، هیچ خطری آن‌ها را تهدید نخواهد کرد. 

خبرنگار: اعظم طیرانی