آیا مقدمات لازم برای حذف دلار 4200 تومانی فراهم شده است؟
معادله چند مجهولی اصلاحات ارزی
زهرا طوسی
در حالی که برخی فعالان بخش خصوصی از حذف ارز 4هزار و 200 تومانی نهاده‌های دامی از اول دی ماه با اعلام وزارت جهاد کشاورزی خبر می‌دادند اما هیچ کدام از مسئولان امر در دولت این خبر را تاکنون تأیید نکرده‌اند. ضمن اینکه اعلام شده تمامی اخبار مربوط به حوزه ارز 4هزار و 200تومانی باید از سوی سخنگوی اقتصادی دولت اعلام شود و اخبار منتشر شده از سوی دیگر مراجع قابل تأیید نیست. به گفته تسنیم هنوز درباره زمان اجرای این طرح در دولت جمع‌بندی نهایی صورت نگرفته است. با این حال مجید شاکری، تحلیلگر مسائل اقتصادی و مشاور سابق بانک مرکزی در گفتاری به چرایی و چگونگی حذف ارز 4هزار و 200تومانی پرداخته است. شاکری درباره دلایل حذف ارز 4هزار و 200تومانی می‌گوید:
علت اتخاذ این تصمیم به شکل کوتاه‌مدت دلایل ساده‌ای دارد؛ دلیل اول این است که ارز 4هزار و 200تومانی در بلندمدت تنها عامل تعیین‌کننده قیمت کالای مصرفی نیست، دستمزد کارگر، حمل‌ونقل و... با تورم در حال زیاد شدن است و همین مسئله اثر این تخصیص را کم می‌کند. وی می‌افزاید: فرض کنیم به آخر این دوره کوتاه‌مدت رسیدیم آیا باید ارز را حذف کنیم یا نباید این کار را انجام بدهیم؟ خوب یا بد بودن حذف ارز 4هزار و 200تومانی کاملاً به این برمی‌گردد که شما آن را چطور حذف می‌کنید؟ این چطور هم به چرایی حذف برمی‌گردد.
حذف به خاطر نبود ارز یا هدف اصلاحی؟
وی می‌گوید: گاهی اوقات به خاطر نداشتن ارز، ارز ترجیحی را حذف می‌کنید که این قطعاً منجر به یک نابسامانی در اقتصاد کلان می‌شود. گاهی شما ارز دارید و هدف اصلاحی از این تغییر دارید. پرسش این است آیا امروز که صحبت از حذف ارز 4هزار و 200تومانی می‌شود، ناشی از نداشتن ارز است یا ناشی از یک اقدام اصلاحی؟ اگر درباره سال 99 حرف می‌زدیم ناشی از نداشتن ارز بود و تبعاتش هم مشخص است. در 1400 مقداری گفت‌وگو سخت‌تر است چون درآمدهای ارزی 1400 از 1399 بهتر است اما از طرفی مصارف ارزی با توجه به افزایش قیمت‌های حوزه کالاهای اساسی هم بیشتر است.
تصور غلط یک تیر و 10 نشان زدن با حذف ارز دولتی
وی تأکید می‌کند: حالا اگر فرض کنیم ما یک دلیل اصلاحی داریم، اینکه چرا داریم این ارز را حذف می‌کنیم تعیین می‌کند که چطور باید ارز ترجیحی را حذف کنیم. اینکه شما هدفتان این باشد که مثلاً کسری بودجه دولت را بپوشانید یک نوع از حذف ارز 4هزار و 200تومانی را می‌خواهد یا گاهی می‌خواهید انتفاع مردم از این یارانه را عادلانه‌تر بکنید که یک نوع دیگری از حذف را می‌طلبد.
تصور اینکه ما می‌توانیم با یک تیر، 10نشان را بزنیم و مثلاً با حذف ارز 4هزار و 200تومانی همزمان تولید داخل را تقویت، کسری بودجه را رفع و توزیع را عادلانه‌تر بکنیم، شدنی نیست. شما در عمل باید اولویت‌بندی کنید و برخی اهداف را فدای اهداف دیگر بکنید. وی توضیح می‌دهد: اگر بحث ما این است که ارز 4هزار و 200تومانی اثری بر کالاهای غیرمستقیم مشمول خودش نداشته قطعاً اشتباه می‌کنیم. شما هر کالایی که ارز 4هزار و 200تومانی آن را حذف کردید بسته به نوع کالا و جنس اتفاقات آن واکنش‌های متفاوتی را به ارز نشان داده است. مثلاً با حذف ارز 4هزار و 200تومانی از گوشت نه تنها قیمت افزایش نیافت بلکه تثبیت شد؛ اما این گونه نیست که درباره کالاهای متأثر از ذرت، جو دامی و سویا هم بتوانیم این حرف را بزنیم. شاکری می‌گوید: اینکه بگوییم با وجود تخصیص ارز 4هزار و 200تومانی برخی کالاها گران شده، حرف دقیقی نیست، همان طور که گفتم در طول زمان اثر 4هزار و 200تومان کم می‌شود، مثلاً قیمت‌های جهانی تغییر می‌کند.
نکته مهم‌تر از این نکات این است که بعضی اوقات ما اصلاً ارز 4هزار و 200تومانی را تخصیص ندادیم و اتفاقاً چون تخصیص ندادیم گران شده است. گفتیم تخصیص می‌دهیم ولی ندادیم. وی می‌گوید: یک موضوع دیگر این است که ارز 4هزار و 200تومانی را حذف کنیم و به خاطر عادلانه‌تر شدن توزیع به جای آن یارانه را نقدی پرداخت کنیم، طبعاً مردم و طبقات کم‌برخوردار با این بهتر کنار می‌آیند، ولی واقعیت این است که در بهترین طرح بازتوزیع بخشی از دهک‌های پایین بازنده این روند خواهند بود و برندگان هم با آنها همراهی خواهند کرد.
ضرورت متناسب بودن گام‌بندی نحوه حذف ارز با برنامه توسعه
شاکری ادامه می‌دهد: یک زاویه دیگر وجود دارد که برنامه ارز 4هزار و 200تومانی به صورت مستقیم به تفکیک کالا یعنی جو، ذرت و دارو هر کدام یک ماجرای جدا دارند، مثلاً ارز 4هزار و 200تومانی برنامه خودکفایی دانه‌های روغن را فشل کرده است. این دقیقاً نقطه‌ای است که بخشی از تولید تحت تأثیر ارز 4هزار و 200تومانی قرار گرفته آن هم یک بخش کاملاً راهبردی.
وی می‌گوید: اگر دلیل اصلی که ارز 4هزار و 200تومانی را باید حذف کنیم، به فرض موضوع تولید داخل باشد، جنس حذف کردن آن هم باید متناسب با برنامه توسعه آن در حوزه تولید داخل باشد. ممکن است برنامه توسعه شما این طور حکم کند که فوراً حذف کنید اما باز خودش مسائل دیگری نیاز دارد که بیش از صرفاً انبار کردن، یا کنترل قیمت و پاسخ به هیجان‌های داخلی است.
نامشخص بودن لهجه دولت درباره علت حذف ارز 4هزار و 200تومانی
وی در بخشی دیگر تأکید می‌کند: اینکه خوب است ارز را حذف کنید کاملاً بستگی به این دارد که چه شکلی آن را حذف می‌کنید؟ اینکه چطور حذفش می‌کنید کاملاً بستگی دارد به اینکه چرا حذفش می‌کنید. یک اشکالی که در نوع لهجه دولت درباره ارز 4هزار و 200تومانی وجود دارد این است که معلوم نیست چرا حذفش می‌کنند؟ فکر می‌کنند کار خوبی است. ولی اینکه چرا حذفش می‌کنند، کاملاً جهت‌دهی وضعیت آینده را نشان خواهد داد.
حذف به خاطر نبود ارز یا هدف اصلاحی؟
وی می‌گوید: گاهی اوقات به خاطر نداشتن ارز، ارز ترجیحی را حذف می‌کنید که این قطعاً منجر به یک نابسامانی در اقتصاد کلان می‌شود. گاهی شما ارز دارید و هدف اصلاحی از این تغییر دارید. پرسش این است آیا امروز که صحبت از حذف ارز 4هزار و 200تومانی می‌شود، ناشی از نداشتن ارز است یا ناشی از یک اقدام اصلاحی؟ اگر درباره سال 99 حرف می‌زدیم ناشی از نداشتن ارز بود و تبعاتش هم مشخص است. در 1400 مقداری گفت‌وگو سخت‌تر است چون درآمدهای ارزی 1400 از 1399 بهتر است اما از طرفی مصارف ارزی با توجه به افزایش قیمت‌های حوزه کالاهای اساسی هم بیشتر است.
تصور غلط یک تیر و 10 نشان زدن با حذف ارز دولتی
وی تأکید می‌کند: حالا اگر فرض کنیم ما یک دلیل اصلاحی داریم، اینکه چرا داریم این ارز را حذف می‌کنیم تعیین می‌کند که چطور باید ارز ترجیحی را حذف کنیم. اینکه شما هدفتان این باشد که مثلاً کسری بودجه دولت را بپوشانید یک نوع از حذف ارز 4هزار و 200تومانی را می‌خواهد یا گاهی می‌خواهید انتفاع مردم از این یارانه را عادلانه‌تر بکنید که یک نوع دیگری از حذف را می‌طلبد.
تصور اینکه ما می‌توانیم با یک تیر، 10نشان را بزنیم و مثلاً با حذف ارز 4هزار و 200تومانی همزمان تولید داخل را تقویت، کسری بودجه را رفع و توزیع را عادلانه‌تر بکنیم، شدنی نیست. شما در عمل باید اولویت‌بندی کنید و برخی اهداف را فدای اهداف دیگر بکنید. وی توضیح می‌دهد: اگر بحث ما این است که ارز 4هزار و 200تومانی اثری بر کالاهای غیرمستقیم مشمول خودش نداشته قطعاً اشتباه می‌کنیم. شما هر کالایی که ارز 4هزار و 200تومانی آن را حذف کردید بسته به نوع کالا و جنس اتفاقات آن واکنش‌های متفاوتی را به ارز نشان داده است. مثلاً با حذف ارز 4هزار و 200تومانی از گوشت نه تنها قیمت افزایش نیافت بلکه تثبیت شد؛ اما این گونه نیست که درباره کالاهای متأثر از ذرت، جو دامی و سویا هم بتوانیم این حرف را بزنیم. شاکری می‌گوید: اینکه بگوییم با وجود تخصیص ارز 4هزار و 200تومانی برخی کالاها گران شده، حرف دقیقی نیست، همان طور که گفتم در طول زمان اثر 4هزار و 200تومان کم می‌شود، مثلاً قیمت‌های جهانی تغییر می‌کند.
نکته مهم‌تر از این نکات این است که بعضی اوقات ما اصلاً ارز 4هزار و 200تومانی را تخصیص ندادیم و اتفاقاً چون تخصیص ندادیم گران شده است. گفتیم تخصیص می‌دهیم ولی ندادیم. وی می‌گوید: یک موضوع دیگر این است که ارز 4هزار و 200تومانی را حذف کنیم و به خاطر عادلانه‌تر شدن توزیع به جای آن یارانه را نقدی پرداخت کنیم، طبعاً مردم و طبقات کم‌برخوردار با این بهتر کنار می‌آیند، ولی واقعیت این است که در بهترین طرح بازتوزیع بخشی از دهک‌های پایین بازنده این روند خواهند بود و برندگان هم با آنها همراهی خواهند کرد.
ضرورت متناسب بودن گام‌بندی نحوه حذف ارز با برنامه توسعه
شاکری ادامه می‌دهد: یک زاویه دیگر وجود دارد که برنامه ارز 4هزار و 200تومانی به صورت مستقیم به تفکیک کالا یعنی جو، ذرت و دارو هر کدام یک ماجرای جدا دارند، مثلاً ارز 4هزار و 200تومانی برنامه خودکفایی دانه‌های روغن را فشل کرده است. این دقیقاً نقطه‌ای است که بخشی از تولید تحت تأثیر ارز 4هزار و 200تومانی قرار گرفته آن هم یک بخش کاملاً راهبردی.
وی می‌گوید: اگر دلیل اصلی که ارز 4هزار و 200تومانی را باید حذف کنیم، به فرض موضوع تولید داخل باشد، جنس حذف کردن آن هم باید متناسب با برنامه توسعه آن در حوزه تولید داخل باشد. ممکن است برنامه توسعه شما این طور حکم کند که فوراً حذف کنید اما باز خودش مسائل دیگری نیاز دارد که بیش از صرفاً انبار کردن، یا کنترل قیمت و پاسخ به هیجان‌های داخلی است.
نامشخص بودن لهجه دولت درباره علت حذف ارز 4هزار و 200تومانی
وی در بخشی دیگر تأکید می‌کند: اینکه خوب است ارز را حذف کنید کاملاً بستگی به این دارد که چه شکلی آن را حذف می‌کنید؟ اینکه چطور حذفش می‌کنید کاملاً بستگی دارد به اینکه چرا حذفش می‌کنید. یک اشکالی که در نوع لهجه دولت درباره ارز 4هزار و 200تومانی وجود دارد این است که معلوم نیست چرا حذفش می‌کنند؟ فکر می‌کنند کار خوبی است. ولی اینکه چرا حذفش می‌کنند، کاملاً جهت‌دهی وضعیت آینده را نشان خواهد داد.
برچسب ها :
ارسال دیدگاه
