مرتضی افقه، اقتصاددان در گفت‌وگو با قدس از جایگزین‌های حذف ارز ترجیحی می‌گوید
رقم یارانه‌ها باید با رشد تورم افزایش پیدا کند
شکی نیست که رانت پرفساد و آسیب‌زایی به نام ارز 4هزارو200تومانی باید حذف شود، اما در ایران دهک‌هایی داریم که از تورم ناشی از حذف این یارانه آسیب‌های معیشتی غیرقابل انکار می‌بینند. ارزیابی شما از توقف روند رانت قائل شدن برای طبقات خاص در راستای کاهش نابرابری در این مقطع زمانی، چیست؟اجازه بدهید در ابتدای صحبت این گزاره شما را که «شکی نیست باید ارز 4هزارو200تومانی حذف شود» از منظر خودم اصلاح کنم و بگویم اتفاقاً حذف ارز 4هزارو200تومانی کاملاً محل شک است و من جزو اقتصاددانانی هستم که مخالف حذف این ارز هستم؛
چراکه معتقدم اگر ضربه و زیانی از ناحیه ارز 4هزارو200تومانی به اقتصاد و مردم وارد شده از نفس این ارز نبوده بلکه به‌دلیل سوءاستفاده از آن بوده است. در ارز 4هزارو200تومانی، هم رفاه هست و هم فساد، اما اصل رانت و امتیاز قائل شدن برای گروهی از افراد یا برخی مناطق نه تنها بد نیست بلکه سیاستی است که دولت‌ها در کشورهای در حال توسعه برای کاهش نابرابری اعمال می‌کنند. وقتی در کشور ما 15-10استان محروم وجود دارد که سرمایه‌گذار، جذابیتی برای ورود به‌آن مناطق و بردن پول و سرمایه به آنجا نمی‌بیند، دولت ناچار است به سرمایه‌گذار امتیازاتی بدهد تا به چنین مناطقی ورود کند. مثلاً دولت به سرمایه‌گذار می‌گوید در ازای سرمایه‌گذاری در مناطق مذکور، 10سال معافیت مالیاتی دارید، یا به شما تسهیلات ارزان قیمت می‌دهیم و... این‌ها طبعاً مصداق رانت است اما رانتی است در جهت کاهش نابرابری. مبتنی بر چنین اصلی، همین یارانه نقدی و معیشتی هم خودش نوعی رانت است اما اینکه عده‌ای ارز 4هزارو200تومانی را گرفته‌اند و کالاهایی را که آورده به نرخ آزاد در بازار فروخته‌اند، کالایی مغایر با کالایی که باید وارد کرده و یا اصولاً کالایی وارد نکرده‌اند، مقوله‌ای دیگر است و متأسفانه دولت و سیاست‌گذار بهجای اینکه اسامی افراد به‌ظاهر محدودی را که این ارزها را گرفته‌اند، اعلام کند تا با آن‌ها برخورد اداری و قضایی شود، جمعیت چندده میلیون نفری مردم ایران را که زیر خط فقر هستند، با حذف ارز 4هزارو200تومانی و آزادسازی نرخ ارز کالاها جریمه می‌کند!
به‌هرحال دولت از نظر مالی دیگر توان تداوم سیاست ارز 4هزارو200تومانی را ندارد و این محدودیت مالی در ظواهر عدد و رقمی بودجه سال آینده هم محرز است. نگاه علم اقتصاد به این واقعیت در شرایط حال حاضر کشور ما چیست؟
به عقیده من حذف ارز 4هزارو200تومانی در شرایط فعلی که آستانه تحمل مردم به شدت کاهش یافته، کار خطایی است و جامعه توان پذیرش فشارهای اقتصادی بیش از این را ندارد. در عین حال قابل درک است که دولت بی پول شده... پس می‌توان راهکارهای کوتاه‌مدت و بلندمدت برای جایگزینی ارز 4هزارو200تومانی داشت. ما در وهله نخست باید تلاش کنیم تحریم‌ها برداشته شود و نمی‌توانیم تا ابد در شرایط تحریم باشیم! واقعیت این است که 30سال پس از جنگ تحمیلی فرصت داشتیم وابستگی شدید اقتصاد به‌نفت را از بین ببریم و یا کم کنیم اما در سایه بی‌تدبیری و بی‌کفایتی بعضی دولت‌ها نتوانسته‌ایم به این هدف برسیم و زمان طلایی را از دست داده‌ایم. خواه‌ناخواه سفره مردم به تحریم‌ها گره خورده... پس دولت سیزدهم اول باید بداند و بپذیرد که با «حرف درمانی» نمی‌توان چیزی را عوض کرد و بعد باید ببیند چطور می‌تواند آثار تحریم را به حداقل برساند. بودجه 1401نشان می‌دهد عملاً سفره مردم و اقتصاد ملی به تحریم گره زده شده است. یعنی بهجای درآمد نفت، می‌خواهند نرخ ارز، مالیات، عوارض و... را افزایش دهند پس تعارف را کنار بگذاریم و قبول کنیم ما به تحریم گره خورده‌ایم. از نظر علم اقتصاد بهترین راهکار این است که افراد نیازمند حمایت و شناسایی شوند که من معتقدم چنین کاری سخت و همراه با ریسک بالای محاسباتی است.
آقای دکتر! اگر تدابیری که دولت در بودجه 1401اندیشیده در مجلس هم به تصویب برسد، در ازای حذف ارز 4هزارو200تومانی به‌طور متوسط بین 90تا 120هزار تومان یارانه به طبقات هدف پرداخت می‌شود. با توجه به اینکه آخرین نرخ رسمی تورم در کشور بالای 45درصد اعلام شده، رقم مابه التفاوتی که دولت می‌خواهد در ازای حذف ارز 4هزارو200تومانی به مردم بپردازد، تناسبی با تورم حاصل از حذف دارد؟
برخی دوستان ادعا می‌کنند می‌شود مابه‌التفاوت این آزادسازی را به‌مردم داد و دولت هم می‌خواهد همین کار را با یارانه 90تا 120هزار تومانی انجام دهد اما قابل توجه این دوستان باید بگویم همین کار را دولت آقای احمدی نژاد هم انجام داد و آن‌ها هم خواستند با پرداخت یارانه 45هزارو500تومانی این شکاف قیمتی را که البته آن‌زمان به این عمق نبود، ترمیم کنند. رقم یارانه نقدی از حدود 11سال پیش تاکنون ثابت مانده اما تورم رشدی شتابان و فزاینده داشته است. اگر قرار باشد دولت نیز رقم 90تا 120هزار تومان را بپردازد، قطعاً به همان سرنوشت یارانه 45هزارو500تومانی دچار می‌شود اما اگر هر سال و متناسب و معادل نرخ تورم، رقم پرداختی را بالا ببرد و تغییر دهد شاید بشود گفت شیوه جایگزین شده حمایتی دولت در قبال حذف ارز 4هزارو200تومانی قابل دفاع و به حال طبقات ضعیف و آسیب پذیر مفید است.
تورم‌زایی پرداخت نقدی به مردم، همواره از نگاه بسیاری از اقتصاددانان شیوه‌ای مردود است و دولتمردان را از این شیوه حمایتی برحذر داشته است. به‌عقیده شما آیا این شیوه الزاماً تورم زاست؟
نه... این نگاه الزاماً درست نیست. اگر منبع این یارانه، استقراض از بانک مرکزی نباشد و تقاضای جدیدی ایجاد نکرده باشد، تورم‌زا نیست. اگر قرار است کالاها گران و ارز 4هزارو200تومانی برداشته شود این پول از جیب خود مردم خارج و به گروه‌های آسیب‌پذیر داده می‌شود. پس اکیداً این کار تورم زا نیست و دولت هم به صورت نقدی و هم غیرنقدی باید از مردم در مقابل حذف ارز ترجیحی حمایت کند. البته بی‌شک نمایندگان باید با هوشیاری و احتیاط ارز 4هزارو200تومانی را دستکاری کنند و شوک ناگهانی به مردم و اقتصاد وارد نکنند. نرخ تسعیر 23هزار تومانی ارز در بودجه قطعاً زیاد است و می‌توان حدس زد دولت به خاطر بی‌پولی و از سر ناچاری این نرخ را در بودجه دیده است. پس باید ضمن حفظ استقلال کشور برای رفع تحریم تلاش شود تا بتوان گشایشی قابل قبول در اقتصاد ملی و معیشت مردم ایجاد کرد.
به‌هرحال دولت از نظر مالی دیگر توان تداوم سیاست ارز 4هزارو200تومانی را ندارد و این محدودیت مالی در ظواهر عدد و رقمی بودجه سال آینده هم محرز است. نگاه علم اقتصاد به این واقعیت در شرایط حال حاضر کشور ما چیست؟
به عقیده من حذف ارز 4هزارو200تومانی در شرایط فعلی که آستانه تحمل مردم به شدت کاهش یافته، کار خطایی است و جامعه توان پذیرش فشارهای اقتصادی بیش از این را ندارد. در عین حال قابل درک است که دولت بی پول شده... پس می‌توان راهکارهای کوتاه‌مدت و بلندمدت برای جایگزینی ارز 4هزارو200تومانی داشت. ما در وهله نخست باید تلاش کنیم تحریم‌ها برداشته شود و نمی‌توانیم تا ابد در شرایط تحریم باشیم! واقعیت این است که 30سال پس از جنگ تحمیلی فرصت داشتیم وابستگی شدید اقتصاد به‌نفت را از بین ببریم و یا کم کنیم اما در سایه بی‌تدبیری و بی‌کفایتی بعضی دولت‌ها نتوانسته‌ایم به این هدف برسیم و زمان طلایی را از دست داده‌ایم. خواه‌ناخواه سفره مردم به تحریم‌ها گره خورده... پس دولت سیزدهم اول باید بداند و بپذیرد که با «حرف درمانی» نمی‌توان چیزی را عوض کرد و بعد باید ببیند چطور می‌تواند آثار تحریم را به حداقل برساند. بودجه 1401نشان می‌دهد عملاً سفره مردم و اقتصاد ملی به تحریم گره زده شده است. یعنی بهجای درآمد نفت، می‌خواهند نرخ ارز، مالیات، عوارض و... را افزایش دهند پس تعارف را کنار بگذاریم و قبول کنیم ما به تحریم گره خورده‌ایم. از نظر علم اقتصاد بهترین راهکار این است که افراد نیازمند حمایت و شناسایی شوند که من معتقدم چنین کاری سخت و همراه با ریسک بالای محاسباتی است.
آقای دکتر! اگر تدابیری که دولت در بودجه 1401اندیشیده در مجلس هم به تصویب برسد، در ازای حذف ارز 4هزارو200تومانی به‌طور متوسط بین 90تا 120هزار تومان یارانه به طبقات هدف پرداخت می‌شود. با توجه به اینکه آخرین نرخ رسمی تورم در کشور بالای 45درصد اعلام شده، رقم مابه التفاوتی که دولت می‌خواهد در ازای حذف ارز 4هزارو200تومانی به مردم بپردازد، تناسبی با تورم حاصل از حذف دارد؟
برخی دوستان ادعا می‌کنند می‌شود مابه‌التفاوت این آزادسازی را به‌مردم داد و دولت هم می‌خواهد همین کار را با یارانه 90تا 120هزار تومانی انجام دهد اما قابل توجه این دوستان باید بگویم همین کار را دولت آقای احمدی نژاد هم انجام داد و آن‌ها هم خواستند با پرداخت یارانه 45هزارو500تومانی این شکاف قیمتی را که البته آن‌زمان به این عمق نبود، ترمیم کنند. رقم یارانه نقدی از حدود 11سال پیش تاکنون ثابت مانده اما تورم رشدی شتابان و فزاینده داشته است. اگر قرار باشد دولت نیز رقم 90تا 120هزار تومان را بپردازد، قطعاً به همان سرنوشت یارانه 45هزارو500تومانی دچار می‌شود اما اگر هر سال و متناسب و معادل نرخ تورم، رقم پرداختی را بالا ببرد و تغییر دهد شاید بشود گفت شیوه جایگزین شده حمایتی دولت در قبال حذف ارز 4هزارو200تومانی قابل دفاع و به حال طبقات ضعیف و آسیب پذیر مفید است.
تورم‌زایی پرداخت نقدی به مردم، همواره از نگاه بسیاری از اقتصاددانان شیوه‌ای مردود است و دولتمردان را از این شیوه حمایتی برحذر داشته است. به‌عقیده شما آیا این شیوه الزاماً تورم زاست؟
نه... این نگاه الزاماً درست نیست. اگر منبع این یارانه، استقراض از بانک مرکزی نباشد و تقاضای جدیدی ایجاد نکرده باشد، تورم‌زا نیست. اگر قرار است کالاها گران و ارز 4هزارو200تومانی برداشته شود این پول از جیب خود مردم خارج و به گروه‌های آسیب‌پذیر داده می‌شود. پس اکیداً این کار تورم زا نیست و دولت هم به صورت نقدی و هم غیرنقدی باید از مردم در مقابل حذف ارز ترجیحی حمایت کند. البته بی‌شک نمایندگان باید با هوشیاری و احتیاط ارز 4هزارو200تومانی را دستکاری کنند و شوک ناگهانی به مردم و اقتصاد وارد نکنند. نرخ تسعیر 23هزار تومانی ارز در بودجه قطعاً زیاد است و می‌توان حدس زد دولت به خاطر بی‌پولی و از سر ناچاری این نرخ را در بودجه دیده است. پس باید ضمن حفظ استقلال کشور برای رفع تحریم تلاش شود تا بتوان گشایشی قابل قبول در اقتصاد ملی و معیشت مردم ایجاد کرد.
برچسب ها :
ارسال دیدگاه
