هر چند که اول سال قمری، ماه محرم است اما برای اهل ایمان و تقوا که ساختن درون و ارتقای وجود را در حیات خویش اصل قرار داده و بندگی و عبودیت پروردگار را نهایت سیر خود می‌دانند، رمضان ابتدای سال ماست به این امید که بتوانیم در خود تحولی ایجاد کنیم.
در روزهای ابتدایی ماه مبارک رمضان، گفت‌وگوی ما را با حجت‌الاسلام دکتر احمد غلامعلی، استادیار و معاون آموزشی دانشگاه قرآن و حدیث درباره این ماه پربرکت که با بهار طبیعت همزمان شده و آدابی که برای درک بهتر آن نیاز داریم، در ادامه می‌خوانید.

بهار سالکان الی‌الله
دکتر غلامعلی در ابتدا با اشاره به روایتی از امیرالمؤمنین(ع) می‌گوید: علی(ع) در ماه رمضانی که شهید شد فرمود: «اتاکم شهر رمضان و هو سید الشهور و اول السنه» یعنی ماه رمضان فرا رسید که بهترین ماه‌هاست و اول سال «سالکان الی‌الله» است «و فیه تدور رمی السلطان». یا در روایتی از امام صادق(ع) داریم که ایشان فرمود کسی که ماه رمضان او سالم باشد و سالم از آن عبور کند، سال او نیز سالم است؛ «اذا سَلِمَ شَهرُ رمضانَ، سَلِمَتِ السَّنَه». به همین دلیل مرحوم سید بن طاووس می‌فرماید منظور از این روایت‌ها این است که ماه رمضان، اول سال عبادی و بندگی است.
عضو هیئت علمى دانشگاه قرآن و حدیث اظهار می‌کند: امام کاظم(ع) در دعای زیبایی برای ورود به ماه رمضان که در جلد چهارم کافی آمده، فرموده است: «هر کسی هنگام ورود سال، این دعا را به خاطر پاداش الهى و مخلصانه بخواند، در آن سال فتنه و آفتى به دین و بدن او نخواهد رسید و خداى متعال، او را از بدى‌هاى آن سال نگه مى‌دارد». تمام این توجهات به این خاطر است که رمضان ابتدای سال محسوب می‌شود و در ایام آن قرار است برای سال توشه جمع کرده و سالی متفاوت داشته باشیم.
دکتر غلامعلی با اشاره به همزمانی بهار طبیعت با بهار قرآن اظهار امیدواری می‌کند: حالا که این دو بهار و آغاز سال از نظر زمانی با هم یکی شده‌اند تلاش کنیم با انجام واجبات و مستحباتی که به آن تأکید شده از برکات آن بیشتر از همیشه بهره‌مند شویم. امیرالمؤمنین(ع) در خطبه 110 نهج‌البلاغه به نکته‌ای ارزشمند اشاره کرده و فرموده است: «إِنَّ أَفْضَلَ مَا تَوَسَّلَ بِهِ الْمُتَوَسِّلُونَ إِلَى اللهِ سُبْحَانَهُ وَ تَعَالَى: الْإِیمَانُ بِهِ وَ بِرَسُولِهِ... وَ صَوْمُ شَهْرِ رَمَضَانَ فَإِنَّهُ جُنَّهٌ مِنَ الْعِقَابِ و...» امام(ع) در این خطبه بهترین اسباب تقرب به خدا كه عبارت از ایمان، جهاد، اخلاص، نماز، زكات، روزه ماه رمضان و... است را در 10عنوان بیان فرموده و فلسفه هر كدام را در عبارتى كوتاه و بسیار پرمعنا ذكر مى‌كند. یکی از نکات بسیار مهم این است که ایشان می‌فرماید: «روزه ماه رمضان سپری در برابر عذاب  الهی است».

چرا روزه سپر عذاب الهی است؟
این استاد حوزه و دانشگاه با اشاره به اینکه روزه ماه رمضان جُنَّهٌ مِنَ الْعِقَاب است، تشریح می‌کند: حضرت علی(ع) با وجود اینکه از جهاد، اخلاق، ایمان و... هم یاد کرده است اما چرا روزه ماه رمضان جُنَّهٌ مِنَ الْعِقَابِ است؟ این نخوردن و نیاشامیدن چه خصوصیتی دارد که علی(ع) می‌فرماید سپری از آتش است و برای موارد دیگر مانند نماز، ایمان و زکات و جهاد و... چنین چیزی نفرموده است؟
دکتر غلامعلی در ادامه توضیح می‌دهد: برای دریافت اهمیت بیشتر این ماه، پسندیده است که مهم‌ترین آداب روزه‌داری را بدانیم و پس از آن به دلیل اهمیت روزه‌داری پی ببریم. یکی از مهم‌ترین این آداب پرهیز از حرام‌های خداست. امام علی(ع) می‌فرماید: به رسول خدا(ص) عرض کردم بهترین اعمال در این ماه چیست؟ ایشان فرمود: بهترین عمل در این ماه، پارسایی و اجتناب از محرمات خداست. یعنی از هر آنچه خدا تحریم فرموده اجتناب كرده و وارسته باشد. البته این ورع و پارسایی درجاتی دارد که نخستین درجه آن كه از همه نازل‌تر است، ورع اهل توبه است كه انسان از معصیت می‌پرهیزد و توبه می‌كند و به اطاعت روی می‌‏آورد. نکته دیگر که در جامع الاخبار از پیامبر خدا(ص) آمده این است که از غیبت کردن پرهیز کنیم. هر فردی در ماه رمضان از مسلمانى غیبت كند، بر روزه دارى‌اش پاداشى نخواهد یافت. روزه‌داری با غیبت دیگر روزه‌داری نیست بلکه فقط احساس تشنگی و گرسنگی است.

کدام روزه سپر عذاب الهی است؟
او در توضیح سایر آداب روزه‌داری می‌گوید: طبق فرمایش امام باقر(ع) دروغ، روزه را باطل می‌کند و البته باید در نظر داشته باشیم که حرف خلاف واقع همان دروغ است. مورد بعدی پرهیز از ریاست. از رسول اکرم(ص) روایت شده هر فردی ریاكارانه روزه بگیرد، شرک ورزیده است. نکته بعدی اینکه روزه، تنها نخوردن و نیاشامیدن نیست؛ روزه، پرهیز از هر چیزى است كه خداوند آن را خوش نمى‌دارد. پیامبر خدا(ص) فرمود وقتى روزه دارى، دشنام مده و اگر كسى دشنامت داد، بگو: «من روزه‌ام» و اگر ایستاده بودى، بنشین تا خشمت فرو نشیند.
دکتر غلامعلی در جمع‌بندی موارد ذکر شده و پاسخ به این پرسش که چرا امیرمؤمنان(ع) روزه را سپری برای آتش توصیف کرد، تصریح می‌کند: هر فردی اگر آداب روزه را دانسته و در ماه رمضان به آن آداب عمل کند این فرصت یک ماهه، تمرین دوری از حرام، غیبت، دروغ، ریا، دشنام و... بوده و منشأ کارهای بد را از بین می‌برد. در این صورت است که روزه سپر شده و جان نو می‌شود. در نظر داشته باشیم ماه رمضان، مایه برکت و کرامت است. اگر در این ماه بیشتر از گذشته با قرآن انس بگیریم و از آداب ذکر شده بهره ببریم، «جُنَّهٌ مِنَ الْعِقَاب» برای ما هم شکل می‌گیرد.

خبرنگار: مریم احمدی شیروان