آثار باستانی فارس به دلیل رشد قارچ‌ها تهدید مي شود
حمله «گل‌سنگ‌ها» به سنگ نگاره های تخت جمشید
تخت جمشید یکی از معروف‌ترین و شناخته شده‌ترین میراث ایرانیان است که از سال ۱۹۷۹ در میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده؛ میراثی کهن که در بین ایرانیان از محبوبیت خاصی برخوردار است.
این مجموعه در سال‌های گذشته همیشه بنا بر عوامل مختلف طبیعی و غیرطبیعی در معرض تخریب و آسیب قرار داشته است، گاهی به دست یک تیم سازنده سریال تلویزیونی و گاهی هم عوامل فرسایشی طبیعی، بیولوژیکی،شیمیایی و اما آخرین خبری که از وضعیت خطر و تخریب تخت جمشید منتشر شد، رشد گل سنگ‌ها و مشکلاتی که این قارچ‌ها می‌توانستند برای این میراث کهن باستانی ایجاد کنند، منتشر شد. مشکلی که به فوریت توسط مدیر پایگاه میراث‌جهانی تخت جمشید پیگیری و ترتیب اثر داده شد.
پاک‌سازی گل‌سنگ‌ها
در همین رابطه علیرضا عسکری چاوردی از فعالیت کارگاه‌های پاک‌سازی گل سنگ‌ها در مجموعه جهانی تخت جمشید خبر داد و گفت: گل‌سنگ‌ها یکی از مهم‌ترین عوامل آسیب‌رسان در بناهای تاریخی به‌خصوص آثار سنگی محسوب می‌شوند و عملیات پاک‌سازی آن‌ها در مجموعه جهانی تخت جمشید به صورت کارگاه و توسط تیمی از کارشناسان حفاظت و مرمت انجام می‌شود و همچنان ادامه دارد.
مدیر پایگاه میراث‌جهانی تخت جمشید با اشاره به انتشار خبر درگیر شدن تخت جمشید به قارچ گفت: گل‌سنگ‌ها یکی از مهم‌ترین عوامل آسیب‌رسان در بناهای تاریخی به ویژه آثار سنگی محسوب می‌شوند که این معضل در ایران کمتر و در بناهای سنگی کشورهای اروپایی به ویژه کشور ایتالیا بسیار بیشتر است.
مدیر پایگاه میراث جهانی تخت جمشید با بیان اینکه گل‌سنگ‌ها انواع بسیار زیادی دارد، تصریح کرد: براساس نظر متخصصان بیولوژیست، گل‌سنگ یک موجود زنده تشکیل شده از اجماع بسیار نزدیک قارچ‌ها و جلبک‌هاست، در این هم‌زیستی، جلبک‌ها از طریق عمل فتوسنتز، مواد آلی تولید کرده که به مصرف قارچ‌ها می‌رسد و از سوی دیگر قارچ‌ها با ترشح اسید سبب انحلال مواد معدنی سنگ می‌شوند که به مصرف جلبک‌ها می‌رسد.
بررسی تخصصی
عسکری ادامه داد: البته تمامی متخصصان با این نظریه هم عقیده نیستند، اما تمامی متخصصان اعم از حوزه میراث فرهنگی و بیولوژیست‌ها بر این باورند که رشد گل سنگ‌ها می‌تواند به سنگ آسیب وارد کند.او با اشاره به اینکه با توجه به تنوع گل سنگ‌ها، تاکنون یک درمان قطعی و واحد برای آن ارائه نشده است، افزود: کشورهای مختلف راه‌حل‌های متفاوتی را برای پاک‌سازی آن‌ها پیشنهاد می‌کنند که استفاده از بعضی از این روش‌ها تا حدودی مناسب بوده است.
مدیر پایگاه پژوهشی میراث جهانی تخت جمشید تصریح کرد: در گذشته مرمتگران تجربی با آب و برس اقدام به پاک‌سازی گل‌سنگرها می‌کردند که این روش راحت‌ترین روش است، هر چند می‌تواند موجب انتشار گل سنگ‌ها، از بین نرفتن لیف گل‌سنگ‌ها و به وجود آمدن انواع جدیدی از گل سنگ‌ها شود که البته ناگفته نماند از شروع کار بنیاد پژوهشی پارسه- پاسارگاد روش پاک‌سازی با روش شست‌وشو و برس در تخت جمشید منسوخ شد.
عسکری با تأکید بر اینکه می‌توان گفت تخت جمشید نخستین سایت ایرانی است که گل سنگ‌ها مورد بررسی‌های تخصصی قرار گرفتند و نخستین مکانی است که با گل‌سنگ‌ها به صورت علمی برخورد شده و مقدار زیادی از این عوامل آسیب رسان از سطح آثارسنگی زدوده شده است، تصریح کرد: در سال ۱۳۹۰ تنها بخشی به عنوان آزمایش توسط هیئت مرمت و باستان‌شناسی ایرانی- ایتالیایی انجام شد و در این پروژه کارشناسان ایرانی و کارشناسانی از دانشگاه بلونیا، مؤسسه ایزیائو و ایکروم فعالیت داشتند. پس از اینکه نتایج استفاده از یک نوع مواد گل‌سنگ‌زدا مثبت تشخیص داده شد در سال ۱۳۹۸ کاخ شورا و کاخ تچر توسط مرمتگران بدون مرز و با همکاری نزدیک کارشناسان ایرانی، گل‌سنگ‌ها پاک‌سازی و آثار سنگی مرمت شد.
مدیر پایگاه پژوهشی میراث جهانی تخت جمشید گفت: هیئت باستان‌شناسی و مرمت ایرانی - ایتالیایی آزمایش‌هایی روی یکی از دیواره‌های بدون نقش در تخت جمشید انجام دادند تا پس از چند سال دوباره مورد بررسی قرار گیرد. نکته حائز اهمیت اینکه پاک‌سازی گل‌سنگ‌ها و رویش آن‌ها بسیار پیچیده و برای دیدن نتایج منتج از پاک‌سازی‌ها نیاز به یک دوره چندساله است.
حفاظت همراه پاک‌سازی
او با اشاره به اینکه معمولاً پاک‌سازی گل سنگ‌ها باید همزمان با اقدامات حفاظتی و مرمتی انجام شود، تأکید کرد: ضروری است برای پاک‌سازی هر بخش، یک کارگاه مرمتی تعریف شود تا پس از پاک‌سازی گل‌سنگ‌ها، اقدامات حفاظتی و مرمتی انجام شود، در غیر این صورت پاک‌سازی‌ها ممکن است نه تنها مثبت نباشد بلکه برای آثار تاریخی زیان بار هم باشد.
مدیر پایگاه میراث جهانی تخت جمشید افزود: مجموعه تخت جمشید در برنامه‌های از پیش تعیین شده اقداماتی را در راستای پاک‌سازی گل‌سنگ‌ها و حفاظت و مرمت آن مد نظر دارد. هم اکنون یک کارگاه فعال در کاخ آپادانا مشغول عملیات پاک‌سازی گل‌سنگ‌هاست. کارگاه پلکان شمالی کاخ آپادانا نیز به‌زودی ایجاد خواهد شد و نکته حائز اهمیت اینکه برای پاک‌سازی پلکان شمالی کاخ آپادانا متخصصان ایرانی و خارجی با مرمتگران تخت جمشید همکاری خواهند داشت و یا اینکه به عنوان مشاور همکاری می‌کنند.
او در ادامه در خصوص موضوع قارچ‌ها گفت: در واقع قارچ‌ها موجودات هتروتروفیک یوکاریوتی هستند که با دیواره سلولی سخت خود که از ماده کیتین ساخته شده شناخته می‌شوند.
مدیر پایگاه میراث جهانی تخت جمشید با بیان اینکه وجود گل‌سنگ‌ها و قارچ‌ها روی آثار سنگی موضوع تازه و عجیبی نیست، افزود: قاعدتاً هرجا سنگ باشد، احتمال حضور گل‌سنگ هم هست. این مسئله در طول تاریخ حفاظت و مرمت مجموعه تخت جمشید مورد نظر بوده و تحقیقاتی بر روی آن اعمال شده و همچنین اقدامات عملی و مؤثری هم انجام شده است.
به گفته عسکری با توجه به سطح وسیع آثار سنگی در محوطه تخت جمشید و حساسیت موضوع برخورد با عوامل بیولوژیک، نمی‌توان یک فرمول کلی را بسط داد و اقدام کرد و تا به حال در کارگاه‌های مرمت و پروژه‌های انجام شده، به صورت موردی گل‌سنگ‌ها از سطح آثار حذف شده‌اند.
استفاده از شوک حرارتی
مدیر پایگاه میراث‌جهانی تخت جمشید با اشاره به استفاده از شوک حرارتی برای پاک‌سازی گل سنگ‌ها بیان کرد: اینکه روش نوین، مزایایی همچون متلاشی کردن ریسه‌های گل سنگ به‌صورت عمقی‌تر داشته و عیب آن بحث زمان استفاده از این روش است که تنها در دو ماه گرم سال (بازه زمانی پانزدهم تیر تا پانزدهم مرداد) قابلیت اجرایی دارد.
وی تصریح کرد: این روش در حال حاضر با توجه به تحقیقات پژوهشی انجام شده، جایگزین مناسب گل‌سنگ‌زدایی به روش محلول‌های شیمیایی بوده که آسیب کمتری بر آثار خواهد داشت.
عسکری با بیان اینکه در دو سال اخیر پایش اقدامات گل سنگ‌زدایی با روش نوین مهار گل‌سنگ از سوی کارشناسان مرمت در محوطه انجام شده است، گفت: باوجود مزایای روش مذکور، نمی‌توان این روش را قطعی‌ترین راه نجات نقوش و آثار در راستای ایمن ماندن از تخریب ناشی از گل‌سنگ دانست، به همین دلیل اهمیت انجام مطالعات پژوهشی، تکمیلی و تحلیلی حاصل از مطالعات قبلی برای دستیابی به روش‌های جدیدتر و اثرگذارتر در حال انجام است.
مدیر پایگاه میراث‌جهانی تخت جمشید در بخش دیگری از سخنانش با اشاره به اینکه حفاظت و مرمت در مجموعه میراث جهانی تخت جمشید با رویکرد حفاظت و استحکام‌بخشی در کاخ‌های آپادانا، هدیش، تالار شورا، کاخ صد ستون و آرامگاه خشایارشا در حال انجام است، افزود: در برنامه جامع حفاظتی تخت جمشید برنامه حفاظت پلکان شمالی کاخ آپادنا، تالار شورا، مرمت بناهای برزن جنوبی تخت جمشید و مرمت اشیای موزه‌ای تخت جمشید در سال ۱۴۰۳ انجام می‌شود.
برچسب ها :
ارسال دیدگاه
