گفت‌وگوی قدس با رئیس دانشگاه فرهنگیان
آموزش و پرورش حساب معلم‌ها را ندارد!
محمود مصدق
کمبود معلم یکی از چند چالش جدی نظام آموزش و پرورش کشور است. چالشی که به‌باور کارشناسان و حتی مسئولان نظام آموزشی عمدتاً ریشه در بازنشستگی موجی معلمان و عدم جذب نیرو در یک دهه اخیر دارد.
بر اساس اظهارات اسفندیار چهاربند، رئیس سابق مرکز برنامه‌ریزی و نیروی انسانی آموزش و پرورش، از سال 1397 به طور میانگین حدود 40 هزار معلم بازنشسته شده‌اند. این تعداد نیرو باید به صورت تراکمی در این چند سال جایگزین می‌شدند اما متأسفانه این اتفاق رخ نداده تا جایی که آمار کمبود معلم در سال1400 به 200هزار نفر رسیده است. از طرفی تا سال1404 نیز هر ساله 45هزار نیروی دیگر بازنشسته می‌شوند که تعداد معلمان موردنیاز برای آموزش به بیشتر از 450هزار نفر می‌رسد. این رقم تقریباً نیمی از کارکنان آموزش و پرورش به حساب می‌آید.
همچنین براساس پیش‌بینی سازمان برنامه و بودجه، شمار بازنشستگان در سال‌های 1400 و 1401 بیش از هر زمان دیگری است. در این دو سال 111هزار و545 معلم دیگر بازنشسته می‌شوند. در حقیقت از سال‌های 1402 تا 1406 شاهد به پایان رسیدن خدمت تعداد زیادی از نیروهای آموزشی خواهیم بود.
از سوی دیگر براساس گزارش معاونت امور علمی، فرهنگی و اجتماعی سازمان برنامه و بودجه نیز آمار بازنشستگان آموزش و پرورش تا سال1406 به رقم 463هزار و272 نفر می‌رسد که حدود 71درصد این تعداد تا سال1402 مشمول بازنشستگی می‌شوند.
البته وزارت آموزش و پرورش با اتخاذ تدابیری چون تقویت دانشگاه فرهنگیان، استفاده از نیروهای حق‌التدریس، خرید خدمات آموزشی، جذب نیرو از طریق آزمون سراسری و از محل ماده28 به مقابله با چالش یاد شده پرداخته است اما انگار این راهکارها به جای رفع اساسی چالش کمبود معلم بیشتر نقش مُسکن را داشته است.
این وضعیت در حالی است که دانشگاه فرهنگیان می‌تواند در حل مشکل نیروی انسانی وزارت آموزش و پرورش در کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت راهگشا باشد. به همین دلیل و به‌منظور بررسی آخرین وضعیت جذب دانشجو و تربیت معلم برای آموزش و پرورش به سراغ حسین خنیفر، رئیس دانشگاه فرهنگیان رفته‌ایم.
چندی پیش آقای کاظمی، سرپرست سابق وزارت آموزش و پرورش خبر از جذب 7هزار معلم در سال جدید داده بود در حالی که نیاز این مجموعه به معلم بسیار بیشتر از آن‌چیزی است که اشاره شد، ارزیابی جناب‌عالی در این خصوص و آخرین وضعیت جذب دانشجو برای تربیت معلم چیست؟
بحث تعداد جذب معلم یا ظرفیت پذیرش دانشجو در اختیار وزارت آموزش و پرورش است. دانشگاه فرهنگیان فقط آموزش دانشجویان را به عهده دارد. یعنی ما هیچ دخالتی در ظرفیت و تعداد پذیرش دانشجو نداریم. آموزش و پرورش می‌گوید فلان تعداد دانشجو تربیت کنید و... .
آقای یوسف نوری، وزیر آموزش و پرورش در جلسه رأی اعتماد خود از مجلس از جذب 50هزار دانشجو برای تربیت معلم خبر داد که ما قطعاً از این رقم استقبال می‌کنیم و اگر این موضوع تا عید به ما اعلام و ردیف بودجه آن تأمین شود تمام انرژی خود را صرف می‌کنیم تا این تعداد دانشجو را پذیرش و تربیت کنیم چون تأمین نیاز آموزش و پرورش موردنظر ماست.
شما سه سال پیش در مصاحبه با روزنامه قدس از برنامه‌ریزی دانشگاه فرهنگیان برای تأمین کف نیاز آموزش و پرورش به معلم در سال 1401 گفتید و قول دادید با جذب 100هزار دانشجو و تربیتشان برای معلمی مشکل کمبود معلم آموزش و پرورش حل می‌شود و وزارتخانه از این بحران عبور می‌کند؛ آیا این وعده محقق می‌شود؟
ما در این مدت هر سال 25 هزار دانشجو جذب کردیم حتی در مهر امسال حدود 77هزار معلم دانش‌آموخته از دانشگاه فرهنگیان به کلاس‌های درس رفته‌اند. بنابراین با فرمانی که داریم جلو می‌رویم پیش‌بینی می‌کنیم در سال 1402 نیاز به معلم در سطح کف حل می‌شود. البته به این شرط که در هر یک از سال‌های 1401 و 1402 ردیف و بودجه پذیرش 50هزار دانشجو را به ما بدهند.
وعده وزیر جدید آموزش و پرورش در جذب 50هزار دانشجو نشان می‌دهد این وزارتخانه همچنان با پدیده جذب و بازنشستگی موجی معلم روبه‌رو است، به نظر شما این پدیده ریشه در چه عواملی دارد و عمده پیامدهایش چیست؟
این پرسش دقیق، علمی و تخصصی است. وظایف در آموزش و پرورش تقسیم شده است بنابراین باید از این وزارتخانه پرسید چرا دستگاهی با این عریض و طویلی که 106هزار مدرسه، 600هزار کلاس درس، 5/16میلیون دانش‌آموز و یک میلیون معلم دارد مرکز آمار ندارد؟ چرا یک مرکز برای خروجی و ورودی نیرو ندارد؟ ما الان در دفتر دانشگاه فرهنگیان می‌دانیم هر سال چه تعداد بازنشسته می‌شوند و نیاز آموزش و پرورش چقدر است. یک جدول ساده است که بر اساس فرم 502 تهیه می‌شود. این وزارتخانه باید یک دفتر رصد یا دفتر پایش در خصوص نیروی انسانی خود ایجاد کند. البته قبلاً چنین دفتری در وزارتخانه بود و کار به‌خوبی هم هدایت می‌شد اما در معاونت طرح و برنامه ادغام شد. این در حالی است که رصد و پایش دقیق کودکان به سن تحصیل رسیده، دانش‌آموزان، بازماندگان از تحصیل، دانش‌آموزان فارغ‌التحصیل شده، دانش‌آموزان جذب دانشگاه تربیت معلم شده و.... نیاز به داشتن آمار نقطه‌ای و لکه‌ای دارد. بنابراین به نظر می‌رسد اگر این دفتر در منابع انسانی مستقل باشد کار بهتر پیش می‌رود.
یکی از پیامدهای این موضوع این است که ابهام در آمار و فعل و انفعالات جمعیت دانش‌آموزی و معلمان همواره گریبانگیر ما خواهد بود.
دلیل ادغام دفتر مرکز آمار وزارت آموزش و پرورش در معاونت طرح و برنامه وزارت آموزش و پرورش چیست؟
اطلاعی از دلیل ادغام این دفتر ندارم؛ اما این کار به تشخیص وزارت آموزش و پرورش انجام شده است. البته شاید دلیل منطقی هم برای این کار داشته باشند اما با توجه به اینکه رشته تخصصی‌ام مدیریت آموزشی است به نظر بنده چنین دفتری با تعدادی افراد متخصص در سنجش، آمار و تحلیل جمعیتی برای وزارت آموزش و پرورش که دومین دستگاه بزرگ دولت محسوب می‌شود لازم است.
شما در مصاحبه قبلی با قدس عنوان کردید کمبود معلم ریشه در نبود زیرساخت‌های لازم و کمبود بودجه دارد، هنوز هم چنین نظری دارید؟
بله، همین‌طور است. باید ردیف، بودجه و فضا برای جذب دانشجو و تربیت معلم تعیین شود، در این صورت ما مشکلی در تربیت معلم در کشور نداریم. اما با توجه به جمعیت 16.5میلیونی دانش‌آموزان و خروج سالیانه 30 تا 50 هزار معلم از نظام آموزش و پرورش، این تعداد خیلی کم است. باید به نسبت خروجی معلمان از نظام، معلم تربیت کنیم. ضمن اینکه از سال1390 دوره آموزشی تربیت معلم از دو سال به چهار سال تبدیل شده است.
وزارت آموزش و پرورش هر ساله از محل ماده 28 و با برگزاری آزمون استخدامی، معلم جذب می‌کند که به باور کارشناسان کیفیت لازم را برای ارائه آموزش به دانش‌آموزان ندارند، دانشگاه فرهنگیان برای ارتقای سطح کیفی این گروه از معلمان چه می‌کند؟
این نکته‌ای است که ما هم از همان ابتدا به آن اشاره کرده‌ایم و برای کاهش این آسیب سه دوره پودمان در طول یک سال برای جذب‌شدگان آزمون استخدامی برگزار می‌کنیم و دروس پداگوژی را به آن‌ها آموزش می‌دهیم تا با فنون تدریس و فناوری آموزشی، کارورزی و ارزشیابی آشنا شوند. با وجود این معتقدیم هیچ کسی بهتر از معلمی که چهار سال در دانشگاه فرهنگیان و یا شهید رجایی آموزش دیده نیست، حتی اگر مدرک فوق‌لیسانس یا دکترا داشته باشد چون شخصی که در دانشگاه‌های یاد شده تربیت می‌شود دروس پداگوژی، مهارتی و کارورزی را به‌خوبی می‌گذراند اما دانش‌آموخته ریاضیات محض، فقط دانش ریاضی دارد و با نحوه تدریس آن آشنا نیست. در حالی که دانش‌آموخته تربیت‌معلم آموزش ریاضیات، دینی، عربی و.. را بلد است و ما به چنین کسی نیاز داریم؛ کسی که نه فقط دانش ریاضی بلکه نحوه تدریس آن به دانش‌آموزان را هم بلد باشد.
در چند سال اخیر بر تقویت دانشگاه‌های فرهنگیان و شهید رجایی که براساس قانون، مسئولیت تربیت دانشجویان برای معلمی را به عهده دارند تأکید شد��؛ در عین حال این دو دانشگاه برای انجام وظایفشان با چه چالش‌هایی روبه‌رو هستند؟
ما جدا از کمبود بودجه و فضای آموزشی، مشکل کمبود هیئت علمی هم داریم و اگر وزارت علوم ردیف بودجه برای این حوزه بدهد این مشکل حل می‌شود. وزارت علوم هر سال باید 200 عضو هیئت علمی به ما بدهد تا بتوانیم در پنج سال ناوگان استادان خود را ترمیم کنیم؛ اما الان سالی 50 عضو هیئت علمی اختصاص می‌دهد؛ یعنی یک چهارم نیاز ما به هیئت علمی را برآورده می‌کند که خیلی کم است.
پیامدهای این اتفاق بسیار زیاد است. ما الان 780 عضو هیئت علمی رسمی و 6هزار مدعو یا حق‌التدریس داریم در حالی که باید 2هزار و80عضو رسمی هیئت علمی داشته باشیم. یعنی سه چهارم هیئت علمی رسمی را نداریم که این موضوع صد درصد روی کیفیت کار معلمان تأثیر منفی خواهد داشت. ما هم فریاد زدیم و هم هزار بار برای رفع این مشکل به وزارت علوم رفتیم اما ردیف بودجه برای این منظور تعریف نمی‌کنند.
امسال چقدر جذب نیرو خواهید داشت؟
ما برای جذب 25هزار دانشجوی تربیت معلم آمادگی داریم و برای جذب 50هزار نفر هم می‌توانیم آماده شویم البته اگر تا عید این موضوع را به ما اعلام کنند.
همچنین براساس پیش‌بینی سازمان برنامه و بودجه، شمار بازنشستگان در سال‌های 1400 و 1401 بیش از هر زمان دیگری است. در این دو سال 111هزار و545 معلم دیگر بازنشسته می‌شوند. در حقیقت از سال‌های 1402 تا 1406 شاهد به پایان رسیدن خدمت تعداد زیادی از نیروهای آموزشی خواهیم بود.
از سوی دیگر براساس گزارش معاونت امور علمی، فرهنگی و اجتماعی سازمان برنامه و بودجه نیز آمار بازنشستگان آموزش و پرورش تا سال1406 به رقم 463هزار و272 نفر می‌رسد که حدود 71درصد این تعداد تا سال1402 مشمول بازنشستگی می‌شوند.
البته وزارت آموزش و پرورش با اتخاذ تدابیری چون تقویت دانشگاه فرهنگیان، استفاده از نیروهای حق‌التدریس، خرید خدمات آموزشی، جذب نیرو از طریق آزمون سراسری و از محل ماده28 به مقابله با چالش یاد شده پرداخته است اما انگار این راهکارها به جای رفع اساسی چالش کمبود معلم بیشتر نقش مُسکن را داشته است.
این وضعیت در حالی است که دانشگاه فرهنگیان می‌تواند در حل مشکل نیروی انسانی وزارت آموزش و پرورش در کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت راهگشا باشد. به همین دلیل و به‌منظور بررسی آخرین وضعیت جذب دانشجو و تربیت معلم برای آموزش و پرورش به سراغ حسین خنیفر، رئیس دانشگاه فرهنگیان رفته‌ایم.
چندی پیش آقای کاظمی، سرپرست سابق وزارت آموزش و پرورش خبر از جذب 7هزار معلم در سال جدید داده بود در حالی که نیاز این مجموعه به معلم بسیار بیشتر از آن‌چیزی است که اشاره شد، ارزیابی جناب‌عالی در این خصوص و آخرین وضعیت جذب دانشجو برای تربیت معلم چیست؟
بحث تعداد جذب معلم یا ظرفیت پذیرش دانشجو در اختیار وزارت آموزش و پرورش است. دانشگاه فرهنگیان فقط آموزش دانشجویان را به عهده دارد. یعنی ما هیچ دخالتی در ظرفیت و تعداد پذیرش دانشجو نداریم. آموزش و پرورش می‌گوید فلان تعداد دانشجو تربیت کنید و... .
آقای یوسف نوری، وزیر آموزش و پرورش در جلسه رأی اعتماد خود از مجلس از جذب 50هزار دانشجو برای تربیت معلم خبر داد که ما قطعاً از این رقم استقبال می‌کنیم و اگر این موضوع تا عید به ما اعلام و ردیف بودجه آن تأمین شود تمام انرژی خود را صرف می‌کنیم تا این تعداد دانشجو را پذیرش و تربیت کنیم چون تأمین نیاز آموزش و پرورش موردنظر ماست.
شما سه سال پیش در مصاحبه با روزنامه قدس از برنامه‌ریزی دانشگاه فرهنگیان برای تأمین کف نیاز آموزش و پرورش به معلم در سال 1401 گفتید و قول دادید با جذب 100هزار دانشجو و تربیتشان برای معلمی مشکل کمبود معلم آموزش و پرورش حل می‌شود و وزارتخانه از این بحران عبور می‌کند؛ آیا این وعده محقق می‌شود؟
ما در این مدت هر سال 25 هزار دانشجو جذب کردیم حتی در مهر امسال حدود 77هزار معلم دانش‌آموخته از دانشگاه فرهنگیان به کلاس‌های درس رفته‌اند. بنابراین با فرمانی که داریم جلو می‌رویم پیش‌بینی می‌کنیم در سال 1402 نیاز به معلم در سطح کف حل می‌شود. البته به این شرط که در هر یک از سال‌های 1401 و 1402 ردیف و بودجه پذیرش 50هزار دانشجو را به ما بدهند.
وعده وزیر جدید آموزش و پرورش در جذب 50هزار دانشجو نشان می‌دهد این وزارتخانه همچنان با پدیده جذب و بازنشستگی موجی معلم روبه‌رو است، به نظر شما این پدیده ریشه در چه عواملی دارد و عمده پیامدهایش چیست؟
این پرسش دقیق، علمی و تخصصی است. وظایف در آموزش و پرورش تقسیم شده است بنابراین باید از این وزارتخانه پرسید چرا دستگاهی با این عریض و طویلی که 106هزار مدرسه، 600هزار کلاس درس، 5/16میلیون دانش‌آموز و یک میلیون معلم دارد مرکز آمار ندارد؟ چرا یک مرکز برای خروجی و ورودی نیرو ندارد؟ ما الان در دفتر دانشگاه فرهنگیان می‌دانیم هر سال چه تعداد بازنشسته می‌شوند و نیاز آموزش و پرورش چقدر است. یک جدول ساده است که بر اساس فرم 502 تهیه می‌شود. این وزارتخانه باید یک دفتر رصد یا دفتر پایش در خصوص نیروی انسانی خود ایجاد کند. البته قبلاً چنین دفتری در وزارتخانه بود و کار به‌خوبی هم هدایت می‌شد اما در معاونت طرح و برنامه ادغام شد. این در حالی است که رصد و پایش دقیق کودکان به سن تحصیل رسیده، دانش‌آموزان، بازماندگان از تحصیل، دانش‌آموزان فارغ‌التحصیل شده، دانش‌آموزان جذب دانشگاه تربیت معلم شده و.... نیاز به داشتن آمار نقطه‌ای و لکه‌ای دارد. بنابراین به نظر می‌رسد اگر این دفتر در منابع انسانی مستقل باشد کار بهتر پیش می‌رود.
یکی از پیامدهای این موضوع این است که ابهام در آمار و فعل و انفعالات جمعیت دانش‌آموزی و معلمان همواره گریبانگیر ما خواهد بود.
دلیل ادغام دفتر مرکز آمار وزارت آموزش و پرورش در معاونت طرح و برنامه وزارت آموزش و پرورش چیست؟
اطلاعی از دلیل ادغام این دفتر ندارم؛ اما این کار به تشخیص وزارت آموزش و پرورش انجام شده است. البته شاید دلیل منطقی هم برای این کار داشته باشند اما با توجه به اینکه رشته تخصصی‌ام مدیریت آموزشی است به نظر بنده چنین دفتری با تعدادی افراد متخصص در سنجش، آمار و تحلیل جمعیتی برای وزارت آموزش و پرورش که دومین دستگاه بزرگ دولت محسوب می‌شود لازم است.
شما در مصاحبه قبلی با قدس عنوان کردید کمبود معلم ریشه در نبود زیرساخت‌های لازم و کمبود بودجه دارد، هنوز هم چنین نظری دارید؟
بله، همین‌طور است. باید ردیف، بودجه و فضا برای جذب دانشجو و تربیت معلم تعیین شود، در این صورت ما مشکلی در تربیت معلم در کشور نداریم. اما با توجه به جمعیت 16.5میلیونی دانش‌آموزان و خروج سالیانه 30 تا 50 هزار معلم از نظام آموزش و پرورش، این تعداد خیلی کم است. باید به نسبت خروجی معلمان از نظام، معلم تربیت کنیم. ضمن اینکه از سال1390 دوره آموزشی تربیت معلم از دو سال به چهار سال تبدیل شده است.
وزارت آموزش و پرورش هر ساله از محل ماده 28 و با برگزاری آزمون استخدامی، معلم جذب می‌کند که به باور کارشناسان کیفیت لازم را برای ارائه آموزش به دانش‌آموزان ندارند، دانشگاه فرهنگیان برای ارتقای سطح کیفی این گروه از معلمان چه می‌کند؟
این نکته‌ای است که ما هم از همان ابتدا به آن اشاره کرده‌ایم و برای کاهش این آسیب سه دوره پودمان در طول یک سال برای جذب‌شدگان آزمون استخدامی برگزار می‌کنیم و دروس پداگوژی را به آن‌ها آموزش می‌دهیم تا با فنون تدریس و فناوری آموزشی، کارورزی و ارزشیابی آشنا شوند. با وجود این معتقدیم هیچ کسی بهتر از معلمی که چهار سال در دانشگاه فرهنگیان و یا شهید رجایی آموزش دیده نیست، حتی اگر مدرک فوق‌لیسانس یا دکترا داشته باشد چون شخصی که در دانشگاه‌های یاد شده تربیت می‌شود دروس پداگوژی، مهارتی و کارورزی را به‌خوبی می‌گذراند اما دانش‌آموخته ریاضیات محض، فقط دانش ریاضی دارد و با نحوه تدریس آن آشنا نیست. در حالی که دانش‌آموخته تربیت‌معلم آموزش ریاضیات، دینی، عربی و.. را بلد است و ما به چنین کسی نیاز داریم؛ کسی که نه فقط دانش ریاضی بلکه نحوه تدریس آن به دانش‌آموزان را هم بلد باشد.
در چند سال اخیر بر تقویت دانشگاه‌های فرهنگیان و شهید رجایی که براساس قانون، مسئولیت تربیت دانشجویان برای معلمی را به عهده دارند تأکید شد��؛ در عین حال این دو دانشگاه برای انجام وظایفشان با چه چالش‌هایی روبه‌رو هستند؟
ما جدا از کمبود بودجه و فضای آموزشی، مشکل کمبود هیئت علمی هم داریم و اگر وزارت علوم ردیف بودجه برای این حوزه بدهد این مشکل حل می‌شود. وزارت علوم هر سال باید 200 عضو هیئت علمی به ما بدهد تا بتوانیم در پنج سال ناوگان استادان خود را ترمیم کنیم؛ اما الان سالی 50 عضو هیئت علمی اختصاص می‌دهد؛ یعنی یک چهارم نیاز ما به هیئت علمی را برآورده می‌کند که خیلی کم است.
پیامدهای این اتفاق بسیار زیاد است. ما الان 780 عضو هیئت علمی رسمی و 6هزار مدعو یا حق‌التدریس داریم در حالی که باید 2هزار و80عضو رسمی هیئت علمی داشته باشیم. یعنی سه چهارم هیئت علمی رسمی را نداریم که این موضوع صد درصد روی کیفیت کار معلمان تأثیر منفی خواهد داشت. ما هم فریاد زدیم و هم هزار بار برای رفع این مشکل به وزارت علوم رفتیم اما ردیف بودجه برای این منظور تعریف نمی‌کنند.
امسال چقدر جذب نیرو خواهید داشت؟
ما برای جذب 25هزار دانشجوی تربیت معلم آمادگی داریم و برای جذب 50هزار نفر هم می‌توانیم آماده شویم البته اگر تا عید این موضوع را به ما اعلام کنند.
برچسب ها :
ارسال دیدگاه
تیتر خبرها
-
۵۵ درصد مهاجران ایرانی تحصیلات دانشگاهی دارند
-
انحصار پزشکی باید شکسته شود
-
وزارت بهداشت آمار دقیق پزشکان فعال را ندارد
-
نژاد ایرانی در خطر است!
-
حسین خنیفر
-
آموزش و پرورش حساب معلم‌ها را ندارد!
-
کنکور نفس آموزش و پرورش را به شماره انداخته است
-
کرونا ی مجازی!
-
سن بازنشستگی دو سال افزایش مییابد
-
اجرای 2 هزار طرح اشتغالزایی برای سوختبران
-
آبخیزداری در اولویت بودجههای اصلی کشور نیست
-
ظرفیت پایین خوابگاههای متأهلی در دانشگاه‌های پزشکی
