فتنه؛ حق و باطل را در هم می‌آمیزد. چنان که حق از باطل و باطل از حق تشخیص داده نمی‌شود. چه در ایام فتنه 88 و چه در روزهای پس از آن رهبر معظم انقلاب روی موضع‌گیری خواص تأکید خاصی داشته‌اند و وظیفه این افراد را پررنگ کردن مرز بین حق و باطل یا به‌ عبارتی همان شفاف‌سازی فضای جامعه معرفی کرده‌اند. اما در سال‌های اخیر ایشان یکی دیگر از ابعاد فعالیت خواص را با طرح کلید‌واژه جهاد تبیین مطرح کرده‌اند. از نظر رهبر انقلاب هر کس که اندک جامعه مخاطبی دارد می‌تواند وارد عرصه جهاد تبیین شود. واردشدگان به این جبهه نیازی نیست مانند برخی خواص جزو رجال جامعه باشند، بلکه کافی است در همان حوزه‌ای که فعال هستند پیام انقلاب اسلامی و مکر دشمنان انقلاب را فهم کنند و به دیگران هم بفهمانند. در ادامه بخشی از کارکردها و الزام‌های جهاد تبیین را از منظر رهبر انقلاب مرور می‌کنیم.

 ریشه تبیین در سیره پیامبر(ص) و ائمه(ع)
از جهت عقبه دینی و اعتقادی، اصل دعوتِ صدر اسلام بر پایه تبیین استوار بود: «تبیین و بیان، مهم‌ترین وظیفه پیغمبران است. دشمنانِ پیغمبران از جهل‌ها و پرده‌پوشی‌ها استفاده می‌کنند» 1395/2/16. 
تبیین حقایق در سیره علوی نمود پررنگی داشت: «شما خطبه‌های نهج‌البلاغه را نگاه کنید، بسیاری از آن‌ها تبیین واقعیاتی است که در جامعه آن روز وجود داشته» 1395/6/30.  
مبنای مهم قیام حسینی نیز تبیین بود: «امام حسین(ع) را فقط به جنگ روز عاشورا نباید شناخت؛ آن یک بخش از جهاد امام حسین(ع) است. به تبیین او، امر به معروف او، نهی از منکر او، توضیح مسائل گوناگون در منا و عرفات، خطاب به علما و نخبگان باید شناخت» 1388/5/5.  
بنابراین «جهاد فقط شمشیر گرفتن و جنگ کردن در میدان قتال نیست؛ جهاد شامل جهاد فکری، جهاد عملی، جهاد تبیینی و تبلیغی و جهاد مالی است» 1395/2/29. 
بنابراین «جزو راهبردهای اساسی کار ما از اول، مسئله تبیین بوده است» 1390/4/13. «کار انقلاب از اساس با تبیین، روشنگری، بیان منطقی، مستدل و دور از جنجال بود» 1390/4/13.  و این در حالی است که «تفکر مارکسیستی آن روز اعتقاد به تبیین نداشتند؛ می‌گفتند مبارزه یک سنت است، تحقق خواهد یافت؛ چه بگویید، چه نگویید» 1387/2/14.
و بر همین اساس تفکر انقلابی رواج پیدا کرد: «بدون تبیین و تبیین بلیغ، قطعاً هیچ فکر و هیچ اندیشه متقنی، توفیق رواج و اعتقاد عمومی را پیدا نخواهد کرد» 1389/4/14. 
و نکته کلیدی اینکه اگر تبیین نباشد، فرصت برای اغواگری و گمراه‌سازی مردم توسط دشمن در عرصه‌های مختلف باز خواهد شد که تولید گروهک داعش یکی از نمونه‌های این مسئله در سال‌های اخیر است: «امروز به ‌خاطر اینکه فریضه تبیین را ما درست انجام ندادیم، یک عده‌ای دچار گمراهی‌اند و به خیال اینکه برای اسلام دارند کار می‌کنند، علیه اسلام دارند کار می‌کنند... به جای دشمن، این‌ها دارند با مسلمان‌ها می‌جنگند» 1395/2/29. 

چه تبیین شود؟ چه کسی تبیین کند؟ 
«خیلی از حقایق هست که باید تبیین بشود» 1400/7/5. مهم‌ترین موضوعات و پدیده‌هایی که تبیین درباره آن اهمیت دارد و «آن چیزی که امروز پیش پای ملت ماست، عبارت است از تبیین معارف انقلاب اسلامی» 1397/12/7. سکوت در قبال تحریفِ حقایق انقلاب جایز نیست: «امروز همه افراد مسئولند و اگر دیدند حقایق و محکمات اسلام و انقلاب مورد تحریف قرار می‌گیرد، وظیفه دارند تبیین کنند؛ نباید سکوت کنند» 1380/3/14. همچنین مسائل جاری کشور باید برای مردم تبیین شود که یکی از وظایف مهم دانشجویان همین است: «حرف‌هایتان را، نظراتتان را بگویید؛ در مسائل مهم کشور؛ در مسئله اقتصاد مقاومتی تبیین کنید، در مسئله پیشرفت علمی در مسئله ارتباط با آمریکا [تبیین کنید]؛ برای خیلی‌ها روشن نیست» 1395/4/12. از دیگر مسائل مهم کشور «مسئله سبک زندگی اسلامی ایرانی که ما مطرح کردیم، خب این درخور بررسی است، این را تبیین کنید، هم خودتان عملاً و هم تبیینی. مسئله فرهنگ یکی از مسائل مهم است، این را تبیین کنید» 1395/4/12. 

چگونه تبیین کنیم؟
البته در عرصه جهادِ تبیین «توجه به نیازهای روز و نوآوری در ادبیات و روش‌ها به گونه‌ای که بر جان و دل مخاطبان بنشیند» 1397/5/8. از شرایط لازم است و باید از ظرفیت هنر مانند مداحی و شعر بهره برد: «اهداف انقلاب را با دید روشن، با فکر باز و با اندیشه عمیق در شعر بگنجانید و آن را با صدای خوش، با لحن خوش و با شیوه‌های هنری در جلسه [مداحی] القا کنید» 1397/12/7.
دانشجویان و نسل جوان برای انجام وظیفه تبیین ابزارهای مختلفی دارند: «همین نشریات دانشجویی چیز خوبی است... این استدلال‌های انقلابی شما را منتشر بکنند تا مردم این‌ها را بخوانند» 1395/4/12. یکی دیگر از راه‌ها این است که «در سخنرانی‌های قبل از خطبه‌های نماز جمعه یک برنامه‌ریزی بکنند، دانشجوهایی که اهل حرف زدن هستند، از طرف جمع پشتیبانی بشوند، کمک بشوند، متن‌های خوبی تهیه کنند، بروند در نماز جمعه [بخوانند]» 1395/4/12. «مسئله نماز جمعه و امثال این‌ها، گفتمان درست می‌کند، این‌ها فکر و مطالبه عمومی ایجاد می‌کند و این خیلی باارزش است» 1395/4/12. فضای مجازی از دیگر بسترهای تبیین و بصیرت‌افزایی است: «پاسخ به اشکالات را، پاسخ به ابهام‌آفرینی‌ها را در این فضا با استفاده از این امکان منتشر کنید و می‌توانید در این زمینه به معنای واقعی کلمه جهاد کنید» 1400/7/5. 

دوری از بداخلاقی و اختلاف
اما تبیین، الزاماتی هم دارد که رعایت آن‌ها شرط اثربخشی سخن حق است: «اصل قطعی در این باب این است که بایستی از شیوه اخلاقی در این کار پیروی کرد» 1400/7/5. تبیین نیازمند آگاهی و عقلانیت است: «جوان‌های ما امروز بحمدالله مجهزند؛ مجهز به فکر، مجهز به عقلانیت، مجهز به آگاهی‌های فراوان و می‌توانند در این زمینه‌ها خیلی تلاش کنند. خودتان را آماده کنید، این تجهیزات را در خودتان افزایش بدهید» 1400/7/5. و تبیین حقایق با هیاهو بدست نمی‌آید: «تبیین را اساس کار بدانید. بنده می‌بینم گاهی اوقات یک جماعتی، یک افرادی، جوان‌های احتمالاً صالح و مؤمنی با یک کسی مخالف‌اند یا با یک جلسه‌ای مخالف‌اند، بنا می‌کنند هیاهو کردن و جنجال کردن و شعار دادن؛ بنده با این کارها موافق نیستم... هیچ فایده‌ای ندارد. فایده در تبیین است» 1395/3/3. در حقیقت آنجایی که کار به دعوا و هیاهو بینجامد جایی برای تبیین نیست: «آن شکلی که در آن فتنه به ‌وجود بیاید، دعوا به‌ وجود بیاید، آن شکل مطلوب نیست. آن شکلی که برای مردم آگاهی به ‌وجود بیاید، برای مسئولین تنبه به راه‌حل‌ها به‌وجود بیاید، آن شکل بسیار مطلوب است» 1394/12/20. 

 وظیفه‌ای که بر دوش مسئولان است
البته مسئولان و مدیران کشور هم وظیفه تبیینی دارند. ممکن است مردم در قبال برخی تصمیم‌های مسئولان و سیاست‌ها دچار ابهام شوند: «باطن این تصمیم را، یا استدلال بر این تصمیم را نمی‌دانند و چون نمی‌دانند معترض می‌شوند. خیلی خب، برای آن‌ها تبیین کنید؛ بعضی از چیزها هست که باید تبیین بشود و گفته بشود» 1400/4/7. کارگزاران نظام باید به‌ دور از هر گونه رویکرد خصمانه‌ای در قبال اعتراض‌ها و شبهات، پاسخ‌گویی با رویکرد تبیین را در دستور کار خود قرار دهند: «راه تبیین هم همین است که در جلسات عمومی با مردم، بیان کنید، روشن کنید؛ سؤالات را مطرح کنند، شما جواب بدهید، این‌ها تبیین می‌شود؛ در رسانه‌ها هم پخش شود» 1390/6/6. 

 جهاد تبیین، جهادی برای همه
«بدون تبیین حقیقت، افکار عمومی در ظلمت و فضای غبارآلود باقی خواهد ماند و دشمن سوء استفاده خواهد کرد» 1382/4/7 و «اگر کسی بتواند حقایق را در چشم مردم تحریف کند، یعنی در واق�� عمل و بازو و اراده مردم را به سمت گمراهی کشانده است» 1380/3/14. همان‌ گونه که گفته شد: «تبیین اساس کار ماست. ما با ذهن‌ها و دل‌ها مواجه‌ایم؛ باید دل‌ها قانع بشود. اگر دل‌ها قانع نشد، بدن‌ها به راه نمی‌افتد» 1395/4/12. بنابراین «امروز همه ما بایستی در میدان تبیین حرکت بکنیم» 1400/7/5.