«... یادم نمی‌رود اسکناس 10تومانی قدیمی رنگ و رو رفته و چسب زده شده که با سوزن منگنه به تکه کاغذی الصاق شده بود و روی آن با دستخط بسیار ساده و شکسته با مداد قرمز نوشته شده بود: یا امام رضا! دوستت دارم آقاجون، خیلی دلم می‌خواست بیام مشهد، ولی نتونستم بیام. این پول را به همسایمون دادم تا برای شما بیاره، برای شما هم یک نقاشی کشیدم، خونه شما را کشیدم. خداحافظ امام رضا، سُوگل 9 ساله از روستای... از آذربایجان، تبریز.
 همان‌جا اشکم جاری شد و بدون مقدمه برای این دختربچه دعا کردم تا زودتر به زیارت امام رضا(ع) مشرف شود...». 
این‌ها بخشی از سخنان جوانشیر مختارزاده، 61 ساله، از قدیمی‌ترین کارکنان آستان قدس رضوی و خادم صاحب تجربه و فعال در قسمت «سفره‌خانه نذورات کل» حرم مطهر رضوی است که با سابقه بیش از دو دهه، همچنان بر سر این سفره مشغول خدمت است. در ادامه بخش‌هایی از گپ و گفت خبرنگار روزنامه قدس را با وی می‌خوانید.

سابقه طولانی سفره‌خانه نذورات در حرم مطهر رضوی 
یکی از مکان‌های دارای سابقه طولانی در تشکیلات و اسناد آستان قدس رضوی، «سفره‌خانه نذورات» در حرم مطهر امام رضا(ع) است.
پس از هر دفعه غبارروبی مضجع شریف و ضریح مقدس حضرت رضا(ع) و پنجره‌های زیارت شامل پنجره‌های فولاد، طلایی و نقره‌ای موجود در برخی از صحن‌ها و رواق‌های بارگاه مقدس امام هشتم(ع) و صندوق‌های نذورات، هدایا و نذورات مردمی مطابق ضوابط و دستورالعمل‌های موجود به محل سفره نذورات منتقل می‌شود. در این مکان توسط گروهی از افراد که براساس ضوابط اداری و سازمانی مراحل گوناگون گزینش و انتخاب را گذرانده و با نظر و صلاحدید آستان قدس رضوی منتخب می‌شوند، کار تفکیک و جداسازی هدایا و وجوهات انجام می‌شود.
این افراد معمولاً دارای تجربه و سوابق کاری مورد تأیید و مرتبط با این امر بوده و با عشق و علاقه همه روزه مطابق برنامه تنظیمی در محل سفره‌خانه نذورات، حاضر و به خدمت مشغول می‌شوند و به تفکیک و دسته‌بندی هدایا و نذورات جمع‌آوری شده (از جمله وجوه نقد، طلاجات و مسکوکات، ارزهای خارجی، پارچه و البسه، اشیا وهدایای نفیس، دلنوشته‌ها وعریضه‌ها و...) می‌پردازند. از دیرباز با پهن شدن پارچه یا سفره‌ای بدین منظور و جمع شدن خدمه و یا کارکنان آستان قدس رضوی در اطراف این سفره یا پارچه، تفکیک هدایا و نذورات انجام می‌شد، برای همین هم مکان و محلی را که این تفکیک صورت می‌گرفت، «سفره یا سفره‌خانه نذورات» می‌نامیدند.
هدف از فعالیت سفره‌خانه نذورات این است در بین وجوهات تقدیم شده از سوی زائران، علاوه بر وجه نقد (پول) مواردی همچون ارزهای خارجی، طلا و جواهرات، عریضه‌ها، البسه، پارچه‌ و دستنوشته‌ها، شرح حالات، دلنوشته‌ها و... نیز وجود دارد که زائران بر اساس نیات و خواسته‌های دل خود این هدایا و نذورات را از طریق انداختن داخل ضریح مطهر و یا صندوق‌های نذورات و یا در قسمت پشت پنجره‌های زیارت، تقدیم این بارگاه می‌کنند.

«عشق و ارادت» و دیگر هیچ...
نذورات و موقوفات در بارگاه منور امام هشتم(ع) از سابقه طولانی برخوردار بوده و ناذران و واقفان در دوره‌های گذشته با تقدیم نذورات و موقوفات خود به این آستان ملکوتی، جلوه‌ای از ارادت و عشق به ساحت امام مهربانی‌ها حضرت ثامن‌الحجج(ع) را به نمایش گذاشته‌اند. نذورات و موقوفاتی که بیانگر دلباختگی به بارگاه مقدس امام هشتم(ع) بوده و در عین حال حکایت از نوع‌دوستی و دوراندیشی آنان در گسترش خدمت‌رسانی به آستان مقدس رضوی و زائران این بارگاه ملکوتی دارد.
در مورد فعالیت در زمینه مراحل تفکیک نذورات و خدمت در سفره‌خانه نذورات حرم امام رضا(ع) یک نکته قابل توجه وجود دارد؛ اینکه همه این موارد بر اساس نیات و عقیده صاف و دل پاک زائران تقدیم بارگاه حضرت رضا(ع) شده و ارزش ریالی و اهمیت مادی آن‌ها در درجه دوم است؛ مهم ارزش معنوی بوده که مرتبط با نیات صادق و اراده و رضایت خاطر زائران است و کارکنان سفره‌خانه نذورات وظیفه دارند همه هدایای تقدیمی را با دقت نظر جداسازی کنند. یعنی به زبان ساده‌تر، هیچ چیز اینجا زائد نیست و دور ریخته نمی‌شود. ضمن اینکه با توجه به قداست بارگاه مطهر حضرت رضا(ع) و آگاهی زائران از ارزش معنوی این مکان مقدس، عموماً خود زائران از قراردادن موارد جانبی در بین وجوهات پرهیز و رعایت قداست این مکان ملکوتی را می‌کنند.

پیام این سفره چیست؟
به ظاهر و در پایان ساعات کار اداری تعریف شده، فعالیت سفره‌خانه تعطیل می‌شود اما این سفره‌ که سفره ارادت و عشق است، همچنان در این بارگاه پهن است.
سفره‌خانه نذورات در واقع تنها یک مکان کار اداری و سازمانی نیست، اینجا سفره‌ای پهن است که بیانگر ارادت و عشق زائران به حضرت شمس‌الشموس و انیس‌النفوس است. سفره‌ای که فقیر و غنی همه یکسان به صاحب عظیم‌الشأن ابراز ارادت می‌کنند. مادیات و کمیت در این سفره ملاک برتری و ارزش نیست. 
زائری که فرسنگ‌ها راه را طی و حاصل دسترنج خود را خالصانه تقدیم بارگاه مطهر حضرت رضا(ع) کرده، کودکی که قلک کوچکش را با هزاران آرزو از پول و اسکناس و سکه پر می‌کند و آنگاه با دستان کوچکش محتویاتش را داخل ضریح مطهر می‌اندازد، پیرزنی که با دستان خودش، گردنبند گرانبهای سال‌های خاطره‌انگیز جوانی‌اش را تقدیم حضرت رضا(ع) می‌کند، زائر خارجی که از آن سوی مرزها خود را به روضه منوره حضرت رضا(ع) می‌رساند و پس از زیارت، بوسه‌ای بر ضریح مطهر می‌زند و ارزهای خود را تقدیم این بارگاه می‌کند، هنرمندی که قطعه‌ای از یک شئ نفیس و ارزشمندی را که برایش مهم و خاطره‌انگیز است به عشق حضرت رضا(ع) در داخل ضریح مطهر می‌اندازد، لباس ساده دست‌دوز مادربزرگی که برای نوه‌اش با سوزن ته‌گردی دوخته شده و حاصل ساعت‌ها سوزن‌زنی او به عشق نوه‌اش بوده و همان را در طبق اخلاص قرار می‌دهد و تقدیم این بارگاه مطهر می‌کند، عکس خاطره‌انگیز فرزندی که محبوب قلب والدینش بوده و به داخل ضریح مطهر انداخته شده و... همه رازهای سر به مهری دارند که جز صاحب عظیم‌الشأن دستگاه، کسی واقف و مطلع از آن نیست، اما سفره‌خانه نذورات، یک پیام دارد و آن اینکه زائران با زبان دل خطاب به مولا و امام مهربان خویش یعنی حضرت رضا(ع) می‌گویند: «...کم ما و کرمت یا مولا...».
 اینجا عشق و ارادت است که به وجوهات و طلاجات و اشیای گرانقدر، ارزش می‌دهد؛ عشق و ارادتی که نمی‌توان با زبان و قلم توصیف کرد. پیام این سفره‌خانه را باید با گوش دل شنید. به نظر من ارادت‌ها، عشق‌ها و دلدادگی‌ها اینجا کنار هم قرار گرفته‌اند. همه محتویات این سفره، در یک چیز مشترک‌اند و آن هم ارادت به امام رئوف(ع). این سفره‌خانه فارغ از مادیات و ظواهراست. اینجا مخزن ارادت‌ها، عشق‌ها و دل‌های پاک متصل شده به امام رئوف(ع) است.

این سفره را زائران به عشق حضرت رضا(ع) پهن می‌کنند
شخص بزرگ و محترمی در آستان قدس همیشه به من می‌گفت: «... کار کردن در آستان قدس و برای امام رضا(ع)، همه‌اش خاطره است، باید با چشم دل و با بصیرت و معرفت به آن نگریست...».
 هر روزی که در محل سفره‌خانه نذورات حاضر می‌شوم برایم خاطره است. شاید یک قطعه طلا و جواهر ارزشمند که از نظر مادی، ریالی قیمت فراوانی داشته باشد در سفره نذورات، در کنار یک قطعه از پارچه‌ای که از نظر قیمتی ارزش مادی ندارد، قرار گیرد یا اینکه یک دلنوشته مختصر در کنار یک شئ موزه‌ای ارزشمند باشد و... همه این‌ها برای من خاطره است. برای من و امثال من که در سفره‌خانه نذورات حاضر می‌شویم این نذورات، ارادت، عشق، اخلاص و دلدادگی زائران به حضرت رضا(ع) را تداعی می‌کنند.
یک نکته ظریف هم وجود دارد و آن اینکه این سفره‌خانه از زمان‌های دور که ذهن‌ها یادشان می‌آید تا به حال وجود داشته و تا ارادت زائر به ساحت قدسی امام هشتم(ع) است و اصطلاحاً تا باد به پرچم گنبد ولایت الهی حضرت رضا(ع) می‌خورد، این سفره همچنان پهن است، زیرا برای ارادت و عشق به امام مهربانی‌ها، پایانی نیست.
راستش را بخواهید حرف دلم این است این سفره را خود زائران و عاشقان امام رضا(ع) هر روز پهن و مدیریت می‌کنند، ما فقط خدمتگزار این ارادت‌ها هستیم.  در اصل باید بگویم پس از وجود مقدس حضرت رضا(ع) این زائران هستند که ما را به این سفره‌خانه دعوت می‌کنند. ما خود میهمان و خدمتگزار این سفره هستیم.

​​​​​​​خبرنگار: محمدحسین مروج کاشانی