نگاهی به قوانین نفقه در حقوق خانواده
کیفیت خرج عیال!
قانون اسلام برای زنان حقوقی قرار داده است که پس از ازدواج به آ‌ن‌ها تعلق می‌گیرد. یکی از این حقوق نفقه است. شاید تا به‌حال واژه نفقه را شنیده باشید و اطلاعات مختصری راجع به آن کسب کرده باشید.
نفقه چيست و چه حقوقاتى را برای زوجه به‌وجود مى‌آورد؟
ماده 1107 قانون مدنی نفقه را چنین تعریف نموده است: نفقه عبارت است از همه نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن از قبیل مسکن، البسه، غذا، اثاث منزل و هزینه‌های درمانی و بهداشتی و خادم در صورت عادت یا احتیاج به واسطه نقصان یا مرض.
همین که عقد نکاح به‌صورت صحيح واقع شد، حقوق و تکالیف زوجین در برابر یکدیگر برقرار میشود، که نفقه از مصادیق حقوق زن و تکالیف مرد پس از وقوع عقد نکاح است.
نفقه به دو نوع تقسیم میشود: 1. نفقه اقارب (نزدیکان)؛ بر اساس ماده 1196 قانون مدنی فقط نزدیکان نَسَبی مکلف و ملزم به دادن نفقه به یکدیگر هستند.
این ماده از واژه اقارب نسبی (پدر، مادر، خواهر، برادر یا برادرزاده) استفاده کرده است. بنابراین اگر به واسطه عقد نکاح روابط خانوادگی به‌وجود آید، این رابطه سببی است و شامل نفقه اقارب نخواهد بود.
2. نفقه زوجه؛ که این حق برای زوجه در نکاح دائم به‌وجود می‌آید و در نكاح موقت، زن حق نفقه ندارد مگر اینکه شرط شده باشد یا عقد بر این اساس منعقد شده باشد.
دریافت نفقه پس از طلاق
اما در مورد وضعیت زنی که از همسرش جدا شده، قانون‌گذار در ماده 1109 وضعیت را مشخص کرده، به این صورت که اگر طلاق به صورت رِجعى (يعنى زوج قابليت رجوع داشته باشد) باشد، تا مدت عده بر عهده مرد خواهد بود، مگر اینکه طلاق در حال نشوز (يعنى زوجه از تمكين به مرد سرپيچى كند یا از ایفای وظایف زناشویی سرباز زند) واقع شده باشد، كه در اين صورت به او نفقه تعلق نخواهد گرفت. اما اگر عقد نكاح فسخ شود یا طلاق بائن (يعنى زن و شوهر قابليت رجوع به يكديگر را نداشته باشند) باشد زن حق نفقه ندارد مگر در صورتى كه از شوهر خود باردار باشد که در این صورت تا زمان وضع حمل، حق نفقه خواهد داشت.
تعلق نفقه در صورت فوت زوج
براساس ماده 1110 قانون مدنی در ایام عده وفات، مخارج زندگی زوجه (در صورت عدم پرداخت) عندالمطالبه از اموال اقاربی که پرداخت نفقه بر عهده آنان است تأمین می‌گردد.
به اين معنا كه اگر زوج فوت كند نفقه زوجه تا پايان مدت عده وفات از اموال و دارايى‌هاى همسرش پرداخت مى‌شود و در صورت عدم وجود دارايى،
بر اساس اولويت، از اقارب (پدر، مادر، خواهر، برادر یا برادرزاده) زوج پرداخت مى‌شود.
ضمانت اجراى عدم پرداخت نفقه
بر اساس ماده 1111 قانون مدنی زن می‌تواند در صورت استنکاف شوهر از دادن نفقه به محکمه رجوع کند در این صورت محکمه میزان نفقه را معین و شوهر را به دادن آن محکوم خواهد کرد. اگر هم اجرای حکم مذکور ممکن نباشد و شوهر همچنان از دادن نفقه سرپيچى نماید و امکان اجرای حکم دادگاه و الزام او به دادن نفقه، وجود نداشته باشد، زن می‌تواند به دادگاه خانواده مراجعه کند و حاکم شوهر را اجبار به طلاق نماید. همچنین است در صورت ناتوانى شوهر از دادن نفقه، كه در اين صورت نيز براى زن حق طلاق به‌وجود مى‌آيد.علاوه بر این تحت شرایطی عدم پرداخت نفقه از سوی زوج می‌تواند از دلایلی باشد که زوجه با استناد به آن تقاضای طلاق نماید. اما ضمانت اجرای کیفری عدم پرداخت نفقه به زوجه و اقارب به موجب ماده 53 قانون حمایت خانواده است که بیان می‌دارد هرکس با داشتن استطاعت نفقه زن خود را در صورت تمکین او ندهد یا از پرداخت نفقه سایر اشخاص واجب النفقه (فرزندان، پدر، مادر) امتناع نماید به حبس از سه ماه تا یک سال محکوم خواهد شد.
تعقیب کیفری منوط به شکایت شاکی خصوصی است و در صورت گذشت وی از شکایت در هر زمان تعقیب جزایی یا اجرای مجازات موقوف میشود.
نكات تكميلى
١- نفقه زن همانند سایر دیون بر گردن شوهر است و زن می‌تواند نفقه گذشته خود را هم طلب نماید.
٢- چنانچه زوجه قبل از دریافت نفقه فوت نماید، مانند سایر طلب‌هاى او به ورثه منتقل می‌گردد.
٣- نفقه زوجه تکلیفی یک جانبه است و زن هیچ‌گاه مکلف به دادن نفقه به شوهر نیست.
٤- نفقه زن مشروط به فقر زن یا تمکن مرد نیست، زن حتی اگر ثروتمند باشد می‌تواند نفقه طلب کند.
٥- نفقه زوجه باید متناسب با وضع اجتماعی زن باشد، اگرچه به نظر می‌رسد که موقعیت و وضع مالی شوهر نیز باید موردنظر باشد.
6- در صورت بودن زوجه و یک یا چند نفر واجب‌النفقه دیگر (فرزندان، پدر، مادر) زوجه مقدم بر سایران خواهد بود.
خبرنگار: سیدامیرمحمد حسینی
ماده 1107 قانون مدنی نفقه را چنین تعریف نموده است: نفقه عبارت است از همه نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن از قبیل مسکن، البسه، غذا، اثاث منزل و هزینه‌های درمانی و بهداشتی و خادم در صورت عادت یا احتیاج به واسطه نقصان یا مرض.
همین که عقد نکاح به‌صورت صحيح واقع شد، حقوق و تکالیف زوجین در برابر یکدیگر برقرار میشود، که نفقه از مصادیق حقوق زن و تکالیف مرد پس از وقوع عقد نکاح است.
نفقه به دو نوع تقسیم میشود: 1. نفقه اقارب (نزدیکان)؛ بر اساس ماده 1196 قانون مدنی فقط نزدیکان نَسَبی مکلف و ملزم به دادن نفقه به یکدیگر هستند.
این ماده از واژه اقارب نسبی (پدر، مادر، خواهر، برادر یا برادرزاده) استفاده کرده است. بنابراین اگر به واسطه عقد نکاح روابط خانوادگی به‌وجود آید، این رابطه سببی است و شامل نفقه اقارب نخواهد بود.
2. نفقه زوجه؛ که این حق برای زوجه در نکاح دائم به‌وجود می‌آید و در نكاح موقت، زن حق نفقه ندارد مگر اینکه شرط شده باشد یا عقد بر این اساس منعقد شده باشد.
دریافت نفقه پس از طلاق
اما در مورد وضعیت زنی که از همسرش جدا شده، قانون‌گذار در ماده 1109 وضعیت را مشخص کرده، به این صورت که اگر طلاق به صورت رِجعى (يعنى زوج قابليت رجوع داشته باشد) باشد، تا مدت عده بر عهده مرد خواهد بود، مگر اینکه طلاق در حال نشوز (يعنى زوجه از تمكين به مرد سرپيچى كند یا از ایفای وظایف زناشویی سرباز زند) واقع شده باشد، كه در اين صورت به او نفقه تعلق نخواهد گرفت. اما اگر عقد نكاح فسخ شود یا طلاق بائن (يعنى زن و شوهر قابليت رجوع به يكديگر را نداشته باشند) باشد زن حق نفقه ندارد مگر در صورتى كه از شوهر خود باردار باشد که در این صورت تا زمان وضع حمل، حق نفقه خواهد داشت.
تعلق نفقه در صورت فوت زوج
براساس ماده 1110 قانون مدنی در ایام عده وفات، مخارج زندگی زوجه (در صورت عدم پرداخت) عندالمطالبه از اموال اقاربی که پرداخت نفقه بر عهده آنان است تأمین می‌گردد.
به اين معنا كه اگر زوج فوت كند نفقه زوجه تا پايان مدت عده وفات از اموال و دارايى‌هاى همسرش پرداخت مى‌شود و در صورت عدم وجود دارايى،
بر اساس اولويت، از اقارب (پدر، مادر، خواهر، برادر یا برادرزاده) زوج پرداخت مى‌شود.
ضمانت اجراى عدم پرداخت نفقه
بر اساس ماده 1111 قانون مدنی زن می‌تواند در صورت استنکاف شوهر از دادن نفقه به محکمه رجوع کند در این صورت محکمه میزان نفقه را معین و شوهر را به دادن آن محکوم خواهد کرد. اگر هم اجرای حکم مذکور ممکن نباشد و شوهر همچنان از دادن نفقه سرپيچى نماید و امکان اجرای حکم دادگاه و الزام او به دادن نفقه، وجود نداشته باشد، زن می‌تواند به دادگاه خانواده مراجعه کند و حاکم شوهر را اجبار به طلاق نماید. همچنین است در صورت ناتوانى شوهر از دادن نفقه، كه در اين صورت نيز براى زن حق طلاق به‌وجود مى‌آيد.علاوه بر این تحت شرایطی عدم پرداخت نفقه از سوی زوج می‌تواند از دلایلی باشد که زوجه با استناد به آن تقاضای طلاق نماید. اما ضمانت اجرای کیفری عدم پرداخت نفقه به زوجه و اقارب به موجب ماده 53 قانون حمایت خانواده است که بیان می‌دارد هرکس با داشتن استطاعت نفقه زن خود را در صورت تمکین او ندهد یا از پرداخت نفقه سایر اشخاص واجب النفقه (فرزندان، پدر، مادر) امتناع نماید به حبس از سه ماه تا یک سال محکوم خواهد شد.
تعقیب کیفری منوط به شکایت شاکی خصوصی است و در صورت گذشت وی از شکایت در هر زمان تعقیب جزایی یا اجرای مجازات موقوف میشود.
نكات تكميلى
١- نفقه زن همانند سایر دیون بر گردن شوهر است و زن می‌تواند نفقه گذشته خود را هم طلب نماید.
٢- چنانچه زوجه قبل از دریافت نفقه فوت نماید، مانند سایر طلب‌هاى او به ورثه منتقل می‌گردد.
٣- نفقه زوجه تکلیفی یک جانبه است و زن هیچ‌گاه مکلف به دادن نفقه به شوهر نیست.
٤- نفقه زن مشروط به فقر زن یا تمکن مرد نیست، زن حتی اگر ثروتمند باشد می‌تواند نفقه طلب کند.
٥- نفقه زوجه باید متناسب با وضع اجتماعی زن باشد، اگرچه به نظر می‌رسد که موقعیت و وضع مالی شوهر نیز باید موردنظر باشد.
6- در صورت بودن زوجه و یک یا چند نفر واجب‌النفقه دیگر (فرزندان، پدر، مادر) زوجه مقدم بر سایران خواهد بود.
خبرنگار: سیدامیرمحمد حسینی
برچسب ها :
ارسال دیدگاه
