نگاهی به سرگذشت تاکسیرانی در مشهدالرضا (ع)
دربست... بستِ بالا!
محمدحسین نیکبخت
تاکسی یکی از شناخته شده‌ترین وسایل حمل و نقل عمومی است که امروزه در انواع مختلف، از رسمی گرفته تا تلفنی و اینترنتی خدمات ارائه می‌کند. شاید کمتر درباره تاریخچه این وسیله حمل و نقل عمومی در شهر مشهد حرف و روایتی شنیده باشید.
شروع «درخشان»
قصه تاکسیرانی در مشهد از سال 1318ش و با فعالیت شرکت «درخشان» با مدیریت آقای حسین نعیمیان شروع شد. تا پیش از آن، البته خودروهای جدید در شهر فعال بودند، ولی نه به صورت تاکسی و خودرو کرایه. در آن زمان، شهر مشهد وسعت چندانی نداشت و هنوز بافت محلات آن قدرها از شکل قدیمی خودش فاصله نگرفته بود. به همین دلیل، اولاً مسیرهای عبور تاکسی بسیار محدود بود و ثانیاً درشکه‌های فعال در شهر مشهد که تعدادشان به حدود 180 دستگاه می‌رسید، با قیمت کمتری مسافر جابه‌جا می‌کردند. محل توقف تاکسی‌ها هم مانند درشکه‌ها در فلکه حضرت به ویژه در بست بالاخیابان قرار داشت؛ یعنی از این مبدأ مسافران را به هر جایی که می‌خواستند، می‌بردند. شرکت درخشان، در آن زمان 10 خودرو را برای راه‌اندازی خطوط تاکسیرانی به کار گرفت و تمرکز آن‌ها برای جابه‌جا کردن مسافران مانند اتوبوس‌ها، مسیر بالاخیابان به سمت میدان ارگ و برعکس بود؛ هر چند که با احداث خیابان تهران (امام رضا(ع) فعلی) مسیرهای دیگری را هم برای عبور و مرور انتخاب می‌کردند.
چالش‌های حمل و نقل جدید
ورود تاکسی به فضای شهری مشهد به ویژه بخش ارائه خدمات به زائران حرم رضوی، بدون چالش نبود. درشکه‌چی‌ها که تعدادشان با وجود فعالیت تاکسی‌ها در شهر مشهد، هر روز بیشتر می‌شد، از ورود تاکسی به این عرصه بیمناک بودند. چرا؟ چون می‌ترسیدند کارشان را از دست بدهند. این نگرانی موجب می‌شد که گاه در محل تمرکز این وسایل یعنی بست بالاخیابان، درگیری‌ها و ناآرامی‌هایی به وجود بیاید و البته صحنه‌های ناخوشایندی ایجاد شود. از سوی دیگر به تدریج شهر مشهد توسعه بیشتری پیدا کرد و ساخت هتل‌ها و مهمانپذیرها در فاصله طولانی‌تری نسبت به حرم مطهر سبب می‌شد زائران اقبال بیشتری نسبت به تاکسی‌ها به ویژه در فصل زمستان داشته باشند. درشکه‌ها تا سال 1340خورشیدی، یعنی حدود 60 سال پیش، همچنان وسیله نقلیه غالب در مشهد بودند و تعدادشان در این سال به حدود 320 دستگاه می‌رسید. در این سال و به ویژه پس از تأسیس فرودگاه و پس از آن راه‌آهن مشهد، نیاز به ساماندهی ناوگان تاکسیرانی بیش از هر زمان دیگری به چشم آمد. این بود که شهرداری مشهد با مرکزیت فلکه حضرتی، سازمان تاکسیرانی مشهد و حومه را تأسیس کرد و همه تاکسی‌های مشهد را که در آن زمان، رنگ‌های متنوع و مدل‌های مختلفی داشتند، تحت نظم و نظام ویژه‌ای درآورد و برای آن‌ها هم رنگ زرد را انتخاب کرد. در نیمه نخست دهه40، تعداد تاکسی‌های مشهد از 450 دستگاه عبور کرد و این نشان می‌دهد زائران و مجاوران به تدریج اقبال بیشتری به این وسیله نشان دادند.
شکل گرفتن نرخ‌نامه‌ها
تا پیش از تأسیس تاکسیرانی به خصوص در مسیرهای اطراف حرم مطهر که پرتردد بودند، نرخ دقیقی برای حمل و نقل مسافران وجود نداشت. در ابتدای کار، سازمان تاکسیرانی بدون توجه به فاصله‌ای که تاکسی طی می‌کرد و صرفاً با در نظر گرفتن تعداد سرنشین، کرایه را تعیین کرد؛ یک نفر 5 ریال، دو نفر 10 ریال و سه نفر 15 ریال! این وضعیت موجب می‌شد که اولاً مسافران برای مسیرهای طولانی‌تر با مشکل پیدا کردن تاکسی روبه‌رو شوند و ثانیاً رانندگان تاکسی از کار خودشان رضایت نداشته باشند. این بود که در اوایل دهه 50، کرایه تاکسی بر مبنای فاصله‌های مشخص یا به اصطلاح قدیم و جدید، «کورس» برای هر مسافر تعیین و محدوده این فاصله‌ها مشخص و اعلام شد. معمولاً تاکسی‌های دربستی نیز زائران یا مجاورانی را که قصد تشرف به حرم رضوی داشتند، ابتدای بست بالاخیابان پیاده می‌کردند؛ به همین دلیل ابتدای بست بالا، جایی که امروزه آن را با عنوان بست شیخ طوسی می‌شناسیم، محل تردد و تمرکز بیشتر تاکسی‌هایی بود که به قول خودشان «مسافر دربست» به آن‌ها می‌خورد. بد نیست اشاره کنیم که نخستین تاکسی تلفنی شهر مشهد هم که مجهز به سامانه بی‌سیم بود، در سال 1350 توسط شهرداری و با استفاده از خودروهای آخرین مدل برای خدمت رسانی در مسیر فرودگاه به داخل شهر راه‌اندازی شد که البته تا مدت‌ها این تاکسی‌ها جنبه تشریفاتی داشتند و افراد ثروتمند از آن‌ها استفاده می‌کردند.
قصه تاکسیرانی در مشهد از سال 1318ش و با فعالیت شرکت «درخشان» با مدیریت آقای حسین نعیمیان شروع شد. تا پیش از آن، البته خودروهای جدید در شهر فعال بودند، ولی نه به صورت تاکسی و خودرو کرایه. در آن زمان، شهر مشهد وسعت چندانی نداشت و هنوز بافت محلات آن قدرها از شکل قدیمی خودش فاصله نگرفته بود. به همین دلیل، اولاً مسیرهای عبور تاکسی بسیار محدود بود و ثانیاً درشکه‌های فعال در شهر مشهد که تعدادشان به حدود 180 دستگاه می‌رسید، با قیمت کمتری مسافر جابه‌جا می‌کردند. محل توقف تاکسی‌ها هم مانند درشکه‌ها در فلکه حضرت به ویژه در بست بالاخیابان قرار داشت؛ یعنی از این مبدأ مسافران را به هر جایی که می‌خواستند، می‌بردند. شرکت درخشان، در آن زمان 10 خودرو را برای راه‌اندازی خطوط تاکسیرانی به کار گرفت و تمرکز آن‌ها برای جابه‌جا کردن مسافران مانند اتوبوس‌ها، مسیر بالاخیابان به سمت میدان ارگ و برعکس بود؛ هر چند که با احداث خیابان تهران (امام رضا(ع) فعلی) مسیرهای دیگری را هم برای عبور و مرور انتخاب می‌کردند.
چالش‌های حمل و نقل جدید
ورود تاکسی به فضای شهری مشهد به ویژه بخش ارائه خدمات به زائران حرم رضوی، بدون چالش نبود. درشکه‌چی‌ها که تعدادشان با وجود فعالیت تاکسی‌ها در شهر مشهد، هر روز بیشتر می‌شد، از ورود تاکسی به این عرصه بیمناک بودند. چرا؟ چون می‌ترسیدند کارشان را از دست بدهند. این نگرانی موجب می‌شد که گاه در محل تمرکز این وسایل یعنی بست بالاخیابان، درگیری‌ها و ناآرامی‌هایی به وجود بیاید و البته صحنه‌های ناخوشایندی ایجاد شود. از سوی دیگر به تدریج شهر مشهد توسعه بیشتری پیدا کرد و ساخت هتل‌ها و مهمانپذیرها در فاصله طولانی‌تری نسبت به حرم مطهر سبب می‌شد زائران اقبال بیشتری نسبت به تاکسی‌ها به ویژه در فصل زمستان داشته باشند. درشکه‌ها تا سال 1340خورشیدی، یعنی حدود 60 سال پیش، همچنان وسیله نقلیه غالب در مشهد بودند و تعدادشان در این سال به حدود 320 دستگاه می‌رسید. در این سال و به ویژه پس از تأسیس فرودگاه و پس از آن راه‌آهن مشهد، نیاز به ساماندهی ناوگان تاکسیرانی بیش از هر زمان دیگری به چشم آمد. این بود که شهرداری مشهد با مرکزیت فلکه حضرتی، سازمان تاکسیرانی مشهد و حومه را تأسیس کرد و همه تاکسی‌های مشهد را که در آن زمان، رنگ‌های متنوع و مدل‌های مختلفی داشتند، تحت نظم و نظام ویژه‌ای درآورد و برای آن‌ها هم رنگ زرد را انتخاب کرد. در نیمه نخست دهه40، تعداد تاکسی‌های مشهد از 450 دستگاه عبور کرد و این نشان می‌دهد زائران و مجاوران به تدریج اقبال بیشتری به این وسیله نشان دادند.
شکل گرفتن نرخ‌نامه‌ها
تا پیش از تأسیس تاکسیرانی به خصوص در مسیرهای اطراف حرم مطهر که پرتردد بودند، نرخ دقیقی برای حمل و نقل مسافران وجود نداشت. در ابتدای کار، سازمان تاکسیرانی بدون توجه به فاصله‌ای که تاکسی طی می‌کرد و صرفاً با در نظر گرفتن تعداد سرنشین، کرایه را تعیین کرد؛ یک نفر 5 ریال، دو نفر 10 ریال و سه نفر 15 ریال! این وضعیت موجب می‌شد که اولاً مسافران برای مسیرهای طولانی‌تر با مشکل پیدا کردن تاکسی روبه‌رو شوند و ثانیاً رانندگان تاکسی از کار خودشان رضایت نداشته باشند. این بود که در اوایل دهه 50، کرایه تاکسی بر مبنای فاصله‌های مشخص یا به اصطلاح قدیم و جدید، «کورس» برای هر مسافر تعیین و محدوده این فاصله‌ها مشخص و اعلام شد. معمولاً تاکسی‌های دربستی نیز زائران یا مجاورانی را که قصد تشرف به حرم رضوی داشتند، ابتدای بست بالاخیابان پیاده می‌کردند؛ به همین دلیل ابتدای بست بالا، جایی که امروزه آن را با عنوان بست شیخ طوسی می‌شناسیم، محل تردد و تمرکز بیشتر تاکسی‌هایی بود که به قول خودشان «مسافر دربست» به آن‌ها می‌خورد. بد نیست اشاره کنیم که نخستین تاکسی تلفنی شهر مشهد هم که مجهز به سامانه بی‌سیم بود، در سال 1350 توسط شهرداری و با استفاده از خودروهای آخرین مدل برای خدمت رسانی در مسیر فرودگاه به داخل شهر راه‌اندازی شد که البته تا مدت‌ها این تاکسی‌ها جنبه تشریفاتی داشتند و افراد ثروتمند از آن‌ها استفاده می‌کردند.
برچسب ها :
ارسال دیدگاه
