​​​​​​​متأسفانه قسمت زیادی از دانشجویان خارجی در کشور با مشکلات و موانع جدی مواجه‌اند. موانعی که گاه به حوزه زیرساخت‌ها و قوانین برمی‌گردد و گاه مربوط به تصمیم‌های مقطعی تأثیرگذاران در این حوزه است. این سختی‌ها موجب نگاهی بدبینانه به سیاست‌گذاری ایران در میان دانشجویان خارجی و از بین رفتن ظرفیت تبلیغی مثبت آن‌ها برای جمهوری اسلامی می‌شود. در این خصوص با دکتر «حسین بذرافشان» رئیس اداره امور دانشجویان غیرایرانی دانشگاه فردوسی به گفت‌وگو نشسته‌ و زوایای مختلف موانع و شرایط دانشجویان غیرایرانی در کشور را مورد واکاوی قرار داده‌ایم.

  ظرفیتی که دانشجویان خارجی برای کشور دارند ویژه است. این ظرفیت اما گاهی با موانعی مواجه می‌شود که با نگاه گفتمانی امت واحده در انقلاب اسلامی نیز در تضاد است. ریشه این مشکلات را در چه قسمتی می‌توان جست‌وجو کرد؟
در این موضوع یک بحث زیرساختی و مبنایی داریم. اگر ما به طور حقیقی در شعارهای انقلاب اسلامی صحبت از امت واحده اسلامی کردیم بالطبع باید ساختارها، رفتارها و فرایندهایمان را هم با همان افق هماهنگ کنیم. متأسفانه به دلایل مختلف هنوز از نظر رفتاری و فرایندی با آن افق گفتمانی مدنظر فاصله داریم. در حوزه بین‌الملل می‌توان این موضوع و فاصله را دید. ما اگر صحبت از این می‌کنیم که امت اسلامی برادران و خواهران ما هستند بالطبع باید زیرساخت‌های زندگی این افراد در داخل کشور هم فراهم شود. به باور من کشور ما آنچنان که باید آمادگی پذیرش یک فرد غیرایرانی برای زندگی طولانی‌مدت را ندارد. منظور از طولانی‌مدت هم حدود دو تا چهار سال است که یک دانشجو تحصیل و به تبع آن زیستش در داخل کشور طول خواهد کشید. البته خیلی از کشورها این مشکل را دارند. زمانی که ما پذیرفتیم یک فرد غیرایرانی دانشجوی یکی از دانشگاه‌های ایران شود یعنی اینکه پذیرفته‌ایم این فرد باید در کشور اقامت داشته باشد مگر اینکه خلاف آن ثابت شود که خب همه جای دنیا هم چنین است. یعنی هرجایی که نظام امنیتی به این جمع‌بندی برسد که یک نفر می‌تواند برای کشور تهدید باشد اقامت آن فرد را غیر معتبر خواهد کرد. نکته‌ای که وجود دارد این است که ما به این سمت نرفته‌ایم که بتوانیم آمادگی کامل را برای اقامت بدون مشکل یک غیرایرانی در داخل کشور ایجاد کنیم. 

دلیل این ناهماهنگی با شرایطی که باید برای دانشجویان غیرایرانی وجود داشته باشد، چیست؟
ما بعضی از ضوابط و قواعدمان آنچنان محکم و واضح نیست که با وجود قانون به آن عمل شود! برای مثال در یک برهه‌ای از زمان چالشی امنیتی رخ می‌دهد و نوع نگاه‌ها تغییر می‌کند و رویه‌ای به وجود می‌آید که ممکن است حتی مطابق با قانون هم نباشد. با توجه به اینکه در برخی مواقع کشور از لحاظ امنیتی از اتباع خارجی آسیب‌هایی دیده است انگاره‌ای به وجود آمده که به سبب آن تر و خشک باهم می‌سوزند. به جای اینکه بیاییم فرایندها و نظارت‌هایمان را کیفی و دقیق‌تر کنیم صورت مسئله را نادرست دریافت کرده‌ایم. ازاین‌رو چتر امنیتی که بر مسائل اتباع بیگانه می‌افتد موجب می‌شود خیلی از سازوکارهای قانونی کفایت خودشان را برای بهبود اوضاع نداشته باشند.

با توجه به این شرایط برای رفع موانعی که برای دانشجویان خارجی وجود دارد چه اقدام‌هایی صورت گرفته است؟
بحث اقامت به طول دوران تحصیل را وزارت علوم از سال گذشته به طور جدی پیگیری کرده و به‌تازگی هم بخشنامه‌ای صادر شده است. در این خصوص با نیروی انتظامی نیز هماهنگی‌هایی صورت گرفته است. اما همه این موارد آن طور که باید و شاید در استان‌ها پیاده و مستقر نشده است. باوجود اینکه برای اتباع بسیاری از کشورها بحث گرفتن اقامت به طول دوران تحصیل وجود دارد، اما متأسفانه هنوز دست‌کم در مشهد، نتوانسته‌ایم این موضوع را عملی کنیم. در تلاش هستیم موانعی که در این زمینه وجود دارد برداشته شود چراکه پیاده شدن این موضوع می‌تواند بسیاری از مشکلات این عزیزان را رفع کند. با وجود اقدام‌های مختلفی که برای این موضوع صورت گرفته اما چون مسئله اتباع خارجی یک مسئله چند بخشی است دستگاه‌های مختلفی درگیر موضوع می‌شوند و هماهنگی دستگاه‌های مختلف زمان و همت بیشتری می‌برد. اقدام‌ها رو به رشد است و به نظر می‌آید اتفاق‌های خوبی در آینده نزدیک رخ دهد اما در زمان حاضر فاصله زیادی با آن آرمان‌هایی که باید، داریم. دانشجویان خارجی به عنوان یک فردی که در ایران برای چهار سال مجوز زندگی دارد نیازمند تصویب قانونی بالادستی و توسط مجلس هستند که نهادهای مختلف آن را بپذیرند و رویه آن‌ها شود. خلأ چنین موضوعی در حال حاضر حس می‌شود.

به‌تازگی صحبت‌هایی در زمینه قطع ارتباط با دانشگاه امام رضا(ع) و دانشگاه آزاد مشهد درخصوص محصلان عراقی در این دانشگاه‌ها با کشور عراق شده است. با توجه به اینکه ظرفیت‌سازی در دانشگاه‌ها درخصوص دانشجویان خارجی زمان زیادی خواهد برد، از بین رفتن آن نیز هزینه‌بر است. دلیل این قطع ارتباط چیست؟
کشور عراق دانشجویان زیادی در خارج از کشور خود دارد. این دانشجویان پس از اینکه دوران تحصیلشان تمام می‌شود به کشورشان برمی‌گردند و متقاضی مشاغل مختلفی در آنجا می‌شوند. عراق برای اینکه بتواند یک تنظیم‌گری در این خصوص انجام دهد باید هر ساله روی دانشگاه‌هایی که معتبر می‌داند بازنگری داشته باشد و بررسی کند که مدارک چه کشورهایی مورد قبولش است و چه شرایط آموزشی را می‌پذیرد. با این توصیف کشور عراق هرساله فهرستی حاضر می‌کند که در آن دانشگاه‌های معتبر خود را در جهان مشخص می‌کند. از همین بابت عراقی‌ها امسال نیز بازنگری داشتند و خیلی از امتیازهای بین‌المللی را مدنظر قرار دادند که بسیاری از دانشگاه‌های ایران از این فهرست خارج شدند. این موضوع تنها مختص به دانشگاه امام رضا(ع) و دانشگاه آزاد مشهد نیست، بلکه بسیاری از دانشگاه‌های دولتی بزرگ ما نیز دچار این موضوع شده‌اند. البته تلاش‌هایی از سوی دوستان در دانشگاه امام رضا(ع) و دانشگاه آزاد مشهد وجود دارد که در این خصوص بازنگری صورت گیرد، اما فعلاً در فهرست امسالی که کشور عراق دارد این دو دانشگاه حذف شده‌اند. کشور عراق می‌خواهد تضمینی داشته باشد برای اینکه دانشجویی که از تحصیل برمی‌گردد چه عیاری خواهد داشت و مدرک کدام دانشجویان را باید ارج و قرب بیشتری دهد.

خبرنگار: نوید سرادار