​​​​​​​پارچه‌هایی که نه تنها مصرف داخلی دارند؛ بلکه به دست علاقه‌مندان آن در کشورهای عمان، استرالیا و اسپانیا هم می‌رسند؛ اما با توجه به تولید گسترده این محصول در استان، مسیر فروش این دستبافته‌ها چگونه است؟

هنری با رنج و صبر
سمیرا خواجه حسینی یکی از زنانی است که در روستای پُشته تایباد فرت‌بافی می‌کند. او می‌گوید: چهار سالی است کار فرت‌بافی انجام می‌دهم و هر طرحی را می‌توانم در این پارچه‌های دستباف به تصویر درآورم. در روستای ما بیشتر زنان به عنوان یک کار جانبی یا به عنوان یک شغل مشغول فرت‌بافی هستند و درآمد من از این طریق ماهانه حدود یک میلیون و 500 هزار تومان است.
او ادامه می‌دهد: حوله، دستمال و پارچه در عرض‌های مختلف را می‌توانیم ببافیم و این کار نیاز به صبر و تحمل بالایی دارد. زنانی که این کار را انجام می‌دهند، به مرور زمان دچار درد دست، شانه و یا چشم می‌شوند که از سختی‌های این کار است.
 صدیقه قاینی از دیگر زنان بافنده روستای پشته است. او می‌گوید: چهار فرزند دارم و به عنوان یک کار خانگی آن را انجام می‌دهم و در ماه 30 حوله حمام می‌بافم.
این بافنده روستایی ادامه می‌دهد: ما فقط بافنده هستیم. مواد اولیه را تحویل و مزد بافندگی را می‌گیریم و از اینکه چقدر فروخته می‌شود، چه دردسری دارد و یا برای مواد اولیه چقدر هزینه می‌شود، اطلاعی ندارم.

بازاریابی از تولید سخت‌تر است
عبدالکریم شیخ جامی که در طرح توسعه ملی پشتیبانی از مشاغل خانگی در تایباد به عنوان پشتیبان فعال است، عنوان می‌کند: به صورت ثابت در هر ماه با 120 بافنده کار می‌کنم و برای پارچه‌هایی که زنان روستایی در روستاهای تایباد می‌بافند در حال بازاریابی هستم. کار سخت، بازاریابی و فروش است. پارچه‌های فرت‌بافی به عنوان حوله‌های دست و صورت، حوله‌های حمام، انواع پارچه‌های نخی، شمد، رومیزی، چادرشب، روتختی، تن‌پوش حمام، رانر و خیلی محدود به عنوان لباس استفاده می‌شود و بیشترین توزیع این پارچه در کلانشهرهای تهران، مازندران، فارس، خوزستان و یزد اتفاق می‌افتد.

هر میزان ببافید، می‌خریم
او درباره بازاریابی دستبافته‌های زنان تایبادی می‌گوید: سال گذشته در 12نمایشگاه صنایع دستی کشور برای معرفی و بازاریابی شرکت کردم که در نمایشگاه صنایع دستی، شرکت‌هایی از استان‌های دیگر آمدند و نمونه پارچه‌هایی را برای بافت به ما دادند و حالا پارچه‌های بافته شده ما را به کشورهای اسپانیا، عمان و استرالیا صادر می‌کنند. شرکتی که پارچه‌های ما را به اسپانیا می‌فرستد، به ما گفته هر چقدر ببافیم، از ما می‌خرد. 
او درباره قیمت تمام شده پارچه‌های فرت‌بافی برای صادرات توسط این شرکت‌ها ابراز بی‌اطلاعی می‌کند و ادامه می‌دهد: اینکه این شرکت‌ها پارچه‌ها را به چه قیمتی صادر می‌کنند، اطلاعی نداریم؛ اما بی‌شک از قیمت تمام شده ما بالاتر می‌فروشند.
جامی اظهار می‌کند: یک مترمربع پارچه با قیمت نخ اکنون حدود 85 هزار تومان برای ما تمام می‌شود و بسته به نوع کار و کیفیت بافت، دستمزد بافنده از متری 10 هزار تا متری ۵٠ هزار تومان است. سرعت بافت این پارچه‌ها خیلی پایین است؛ یعنی یک بافنده می‌تواند در یک روز نهایت بین یک متر و نیم تا 2 متر ببافد.

افزایش قیمت، مانع همیشگی رونق بازار
پشتیبان مشاغل خانگی در منطقه تایباد عنوان می‌کند: با دستگاه‌های جدید، درآمد یک بافنده میانگین 2/5 تا 3 میلیون تومان است و یک بافنده با دستگاه‌های سنتی بین یک میلیون تا یک میلیون و 500 هزار تومان درآمد دارد. در دستگاه‌های سنتی نهایت عرض پارچه 60 سانتیمتر است؛ اما در دستگاه‌های جدید می‌توانیم پارچه با عرض یک متر و 60سانتیمتر به صورت دستی تولید کنیم و به عبارتی در دستگاه‌های جدید سرعت، خلاقیت و عرض کار بیشتر شده است. سرمایه اولیه با دستگاه‌های جدید نزدیک 30 میلیون تومان و برای دستگاه‌های سنتی  و قدیمی حدود 10 میلیون تومان است.
او به مشکلات این کار اشاره می‌کند و می‌گوید: پیش از عید، نخ را کیلویی 130هزار تومان تهیه می‌کردیم و الان بین 205 تا 210 هزار تومان تمام می‌شود که این تغییر قیمت روی جذب مشتری تأثیر دارد. وقتی قیمت مواد اولیه زیاد می‌شود، کم‌کم بافنده به سمت نخ با کیفیت پایین‌تر می‌رود و ادامه این روال به بازار آسیب می‌رساند. 
کارشناس مسئول بازاریابی و تجاری سازی صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی درباره فرت‌بافی عنوان می‌کند: در سطح استان تعداد زیادی هنرمند و تولیدکننده پارچه فرت‌بافی داریم و شاید در طی سال چند صد هزار متر تولید پارچه فرت داشته باشیم؛ اما این پارچه‌ها به عنوان روتختی یا نهایت دستمال و حوله استفاده می‌شوند.

توجه به سلیقه مسافر خارجی 
محسن بیوکی به ضرورت بازآفرینی در این پارچه‌ها برای صادرات اشاره می‌کند و می‌گوید: اگر طراح لباسی مطابق سلیقه اعراب با توجه به ویژگی لطیف و خنک بودن این پارچه‌های دستباف، لباس‌هایی تولید کند، خیلی بهتر فروخته می‌شود. در صنایع دستی تولیدکنندگان را تشویق می‌کنیم با سلیقه مسافر خارجی، به خصوص اعراب تولیداتشان را تنظیم کنند و تطبیق بدهند. صنایع دستی نیاز به حمایت، تبلیغات و فرهنگ‌سازی تبلیغات دارد.
کارشناس مسئول حمایت از تولید میراث فرهنگی خراسان رضوی ضمن اشاره به شهرهای تولیدکننده پارچه فرت‌بافی یادآور می‌شود: در بیشتر روستاهای تایباد، تربت‌جام، رشتخوار، سبزوار، جغتای، فردوس، خواف، باخرز و گناباد این پارچه‌ها توسط زنان بافته می‌شود و حدود 4 هزار نفر در استان به این حرفه مشغول‌اند. 
سمانه داوطلب به ضعف در بسته‌بندی این کالاها اشاره می‌کند و می‌گوید: از این پارچه‌ها تولیدات مختلفی بدست می‌آید و برخی کارگاه‌ها توانسته‌اند با پارچه فرت‌بافی پیراهن مردانه و تن‌پوش حمام تولید کنند و این تولیدات مشتری خاص خودش را با توجه به ویژگی‌هایش دارد؛ اما در بحث ارائه و بسته‌بندی مشکل داریم. در بحث بسته‌بندی کالاهای صنایع دستی چند سال پیش طراحی را آوردیم تا بسته‌بندی مناسب برای تولیدات مختلف از جمله فرت‌بافی با قیمت تمام شده پایین‌تر را انجام دهد. در ادامه کار، این تولیدکنندگان بودند که باید اقدام می‌کردند چون ما اعتبار لازم در این زمینه را نداشتیم.
وی با بیان اقدامات میراث فرهنگی برای بازاریابی پارچه‌های فرت‌بافی ادامه می‌دهد: برگزاری بازارچه موقت، حمایت از تولیدکنندگان برای شرکت در نمایشگاه‌های صنایع دستی، برگزاری همایش‌های برندینگ و بازاریابی از اقدامات ما بوده که برای کمک به تولیدکنندگان انجام داده‌ایم.
فرت‌بافی قدمتی چند صد ساله دارد؛ اما از سابقه مکتوب آن اطلاع دقیقی در دست نیست و بافندگان، شیوه بافت را بیشتر به صورت سینه به سینه به عنوان میراث آبا و اجدادی دریافت کرده‌اند. شاید این هنر، قدیمی به نظر برسد؛ اما با توجه به توان بافندگان و اقدامات انجام شده، زمینه بهبود و رسیدن به شرایط مطلوب‌تر برای صادرات وجود دارد. حجم و وزن کم این محصولات فرصت خوبی برای صادرات و ارزآوری ایجاد می‌کند که با توجه به تعداد بالای تولیدکنندگان استان باید در این زمینه اقدامات اجرایی‌تر چه در بخش خصوصی و چه در بخش دولتی صورت گیرد.از سوی دیگر فرصت صادرات این محصول در حال حاضر در دست استان‌های دیگر است و بهتر است مبدأ صادراتی دستبافته‌ها در درون استان تعریف شود تا سود حاصل از این اتفاق به دست تولیدکننده برسد.

خبرنگار: طاهره فجرداودلی