«بی‌واسطه»  یکشنبه و سه‌شنبه هر هفته ساعت18 روی آنتن شبکه یک سیما می‌رود. این برنامه که محصول سازمان هنری رسانه‌ای اوج است در هر قسمت به سراغ یک موضوع چالشی می‌رود و محمد دلاوری در بازگشت به آنتن تلویزیون ماجراجویی‌های جدیدی را در این برنامه تجربه کرده است. با علی صدری‌نیا، تهیه‌کننده و کارگردان«بی‌واسطه» که پیش از این مجموعه مستند «غیررسمی» از او در تلویزیون پخش شده درباره جزئیات ساخت این برنامه ترکیبی گفت‌وگو کردیم که می‌خوانید. 

وجه تمایز «بی‌واسطه» با دیگر برنامه‌هایی که از جنس پیگیری مطالبات مردمی هستند، چیست؟
به نظرم این برنامه چند وجه تمایز دارد که مهم‌ترین آن، تلاش برای پرداخت واقعی و بی‌واسطه به موضوعات مختلف است. وقتی نقدها و چالش‌هایی درباره موضوعی مطرح است نباید به راحتی از کنارش عبور کنیم بلکه همه ابعاد آن موضوع را با نقاط قوت و ضعفش ببینیم مثلاً اگر قرار است درباره موضوع مهاجرت صحبت کنیم به واقعیت‌های آن بپردازیم. درباره موضوعات دیگر هم باید با عینک واقع‌بینی به مسائل نگاه کنیم و از نگاه کلیشه‌ای و شعاری دور شویم. برنامه‌های زیادی در قالب برنامه‌های گفت‌وگومحور ساخته می‌شوند که در فضای استودیو با میهمانشان گفت‌وگو می‌کنند و به آن موضوع نزدیک نمی‌شوند ولی تلاش ما این است درباره هر موضوعی که صحبت می‌کنیم به ابعاد مختلف آن موضوع نزدیک شویم. تلاش کردیم بخش‌های دیده نشده‌ای از یک موضوع را به مخاطبان نشان دهیم و به جاهایی برویم که کمتر کسی امکان حضور در آنجا را دارد. 

مرزهای مصلحت و صراحت در پرداخت به این موضوعات را تا کجا مشخص کردید؟
ما برای خودمان مرزی نگذاشتیم که بگوییم به فلان موضوع نزدیک شویم و به فلان موضوع نزدیک نشویم. تلاش ما این است که قسمت به قسمت و موضوع به موضوع سراغ بحث‌های مهم برویم و از اینکه صرفاً روایت‌هایی خنثی داشته باشیم پرهیز کنیم. طبیعتاً این مسئله نیازمند ابزار دیگری فراتر از خواستن است و تلاش مضاعفی را در ساخت، پژوهش، رایزنی‌ها و شکل پرداخت می‌طلبد. از طرف دیگر نیاز به سعه صدر دارد که قدم به قدم سراغ موضوعات برویم. در چند قسمت گذشته سراغ موضوعاتی رفتیم که کمتر به آن‌ها توجه شده بود مثلاً در قسمت‌های اخیر به هرمزگان سفر کردیم و به استانی رفتیم که در آغاز دولت سیزدهم در تورم و بیکاری، رتبه نخست کشور را داشت. ما به این موضوع پرداختیم که با روی کار آمدن دولت مستقر، چه چیزهایی در این استان تغییر کرده و چه چیزهایی تغییر نکرده یا ماجرای گرانی و ناپایداری قیمت ارز چقدر روی زندگی مردم اثر گذاشته است. در قسمت‌های اخیر هم به موضوعاتی پرداختیم که به یاد ندارم در رسانه ملی، این قدر صریح و شفاف به کاهش قدرت خرید مردم به نصف یا یک سوم پرداخته شده باشد. البته به دستاوردها و تلاش‌های دولت هم بی‌توجه نبودیم ولی تلاش ما این بوده که عینک واقع‌بینی بزنیم یعنی هم کارهای انجام شده را ببینیم و هم مشکلات را. به نظرم آنچه در این نوع برنامه‌سازی کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد این است که امروز چه روایتی به پیشرفت کشور کمک می‌کند. نتیجه نپرداختن به برخی از موضوعات یا روایت‌های کلیشه‌ای از آن موضوعات را در سال‌های اخیر دیدیم در حالی که هر جا رسانه، برنامه‌های قوی‌تر و صریح‌تری داشته بیشتر به حل مشکلات جامعه کمک شده است. تاکنون نسبت به این برنامه، سعه صدر وجود داشته و امیدوارم تا پایان برنامه هم این سعه صدر باشد تا سراغ موضوعات جدی‌تر و مهم‌تری برویم.

خودتان را آماده حاشیه‌های «بی‌واسطه» کرده‌اید؟
به نظرم برنامه‌سازان تلاش می‌کنند برنامه‌شان دیده شود و اثرگذار باشد، بعید است کسی نخواهد که برنامه‌اش دیده شود. وقتی برنامه‌ای اثرگذار باشد در فضاهای مختلف دیده می‌شود و در دایره وسیع‌تری از مخاطبان می‌چرخد، طبیعی است که حساسیت‌هایی درباره آن‌ها به وجود بیاید. این سعه‌صدر در صدا و سیما و بخش‌های مختلف از بدنه مدیریت کشور هم باید وجود داشته باشد. شکل برنامه‌سازی که من در این سال‌ها داشتم، موضوعاتی از جنس مسائل سیاسی و خط قرمزها بوده و با این فضا بیگانه نیستم. خلأ امروز رسانه، نوع پرداخت دقیق و بی‌واسطه به موضوعات است اینکه به مسائل مختلف بدون حب و بغض و با نگاهی کارشناسانه و مصلحانه پرداخته شود، ما برنامه می‌سازیم چون امید به اصلاح ساختارهای غلط داریم. 

آیا پیش آمده مدیری شرط سانسور برای پخش بخشی از حرف‌هایش داشته باشد یا عده‌ای اصلاً جلو دوربین نیایند؟
بخشی از دشواری‌های ساخت این شکل از برنامه‌ها، در مرحله دعوت از میهمانان است یعنی در مرحله ابتدایی که میهمان باید بپذیرد وارد چنین چالش و فضایی از گفت‌وگو شود. ما برای ساخت «بی‌واسطه» مسیر پیش‌تولید سختی را گذراندیم. این برنامه در قالب مستند یک روزه ضبط می‌شود و آن مسئول، ساعت زیادی را باید همراه گروه باشد، هماهنگی لوکیشن‌هایی که باید به آنجا برویم هم سخت و زمانبر است. مسئولی بوده که چند بار هماهنگی ضبط را با او انجام دادیم ولی در همان هفته و در مجموعه‌های تابعه‌اش، گرانی یا کمبود کالایی به وجود آمده و طرف حاضر نشده جلو دوربین بیاید. مشکلاتی از این دست داریم چون قرار است بی‌واسطه به سراغ دستگاه‌ها برویم.

چرا دلاوری برای اجرای این برنامه انتخاب شد؟
نوع پرداخت محمد دلاوری به مسائل برای عده‌ای چالش‌برانگیز است و ما نیازمند چنین چهره‌های رسانه‌ای مستقلی هستیم تا بدون تعارف با دولت‌ها، مجلس‌ها و مجموعه‌های مختلف با صراحت و کارشناسی به مسائل بپردازند. ما تلاش می‌کنیم پرونده‌های مهم کشور را در «بی‌واسطه» باز کنیم، آن‌ها را ادامه دهیم و فقط در یک قسمت جمعشان نکنیم. اگر مسئله آب، دغدغه جدی امروز کشور است از زاویه‌های مختلف به مسائل مرتبط با آن بپردازیم و رهایش نکنیم. تنوع موضوعات این برنامه، دستگاه‌های مختلفی را شامل می‌شود؛ از نهادهای مرتبط با قوای سه‌گانه گرفته تا دستگاه‌های دیگری که در حوزه‌های مختلف کار می‌کنند. دایره موضوعات بسیار وسیع است و تلاش داریم در هر قسمت یک پرسش و دغدغه محوری داشته باشیم و درباره آن ماجراجویی کنیم.

سراغ موضوعات فرهنگی و عرفی چالشی همچون مسئله «حجاب» هم خواهید رفت؟
ما مرزبندی نکردیم که سراغ فلان موضوع برویم یا نرویم بلکه دایره موضوعات را باز گذاشتیم. نسبت به موضوعات مختلف مرزی نداریم و علاقه‌مندیم سراغ مسائل مهم کشور برویم. در اتاق فکر برنامه درباره موضوع «حجاب» هم صحبت‌هایی شد و درباره حضور میهمانان و زاویه‌های مختلف آن در حال بحث و تبادل نظر هستیم. هنوز ضبط برنامه‌ای در این باره نداشتیم اما موضوعی است که حتماً «بی‌واسطه» باید از زوایای مختلف به سراغ آن رفت. پرداختن به ابعاد مختلف این موضوع به جامعه کمک می‌کند که از ایجاد فضای دوقطبی پرهیز کند.

​​​​​​​خبرنگار: زهره کهندل