​​​​​​​در مورد زندگی و شخصیت ولی‌نعمتمان آقا علی‌بن موسی‌الرضا(ع) این نکته قابل توجه است که حضرت در دوره امامتشان با چند چالش جدی روبه‌رو بودند و اگر این چالش‌ها را با نور امامت و عقلانیت خدادادی حل نمی‌کردند امروزه در مکتب تشیع ثابت‌قدم نبودیم.
نخستین چالش، خطری بود که حضرت را از ناحیه هارون و خلیفه وقت که دستش به خون پدر‌ ایشان موسی‌بن جعفر(ع) گلگون بود، تهدید می‌کرد. امام رضا(ع) این تهدید را تبدیل به یک فرصت کرد و به اصحاب خود فرمود اگر یک موی سر من به دست هارون جلاد کم شد، بدانید من امام شما نیستم. در دوران ۱۰سال آغازین امامت امام رضا(ع) در دوره هارون، هیچ تعرضی از طرف هارون به حضرت صورت نگرفت و این خود دلیل امامت امام رضا(ع) در مقابل مخالفان شد. نکته هم این بود که هر چه به هارون گفته می‌شد علی‌بن‌موسی‌الرضا به عنوان امام شیعه مشغول فعالیت است، او می‌گفت: هنوز خون موسی‌بن جعفر از انگشتان من پاک نشده، عجله نکنید تا من فکری کنم.
چالش دوم، چالش وقف بود که تعداد قابل توجهی از نمایندگان مالی موسی‌بن جعفر(ع) واقفی شدند، یعنی گفتند موسی‌بن جعفر(ع) غیبت کرده و بازمی‌گردد و امامی پس از او نیست. سرّ مطلب این بود که در دست آن‌ها اموال فراوانی بود و چون حضرت در زندان شهید شده بود، نتوانسته بودند این اموال را بازپس بگیرند و آن‌ها از این سوءاستفاده و برای تصرف و خوردن اموال، امامت علی‌بن موسی‌الرضا(ع) را انکار کردند.
حضرت(ع) با معجزات و کرامات علمی و عملی -که یکی همان بود که فرمودند هارون نمی‌تواند یک تار مو از سر من کم کند- دل شیعیان را به امامت خود قرص کردند، به‌گونه‌ای که تعداد زیادی از واقفی‌ها برگشتند و این عقلانیت امام رضا(ع) بود که با صبوری و تحمل توانستند فتنه وقف را که از پیچیده‎‌ترین فتنه‌های دوران امامت ائمه(ع) بود، خنثی کنند.
چالش سوم، مسئله دیر شدن تولد امام جواد(ع) بود. امام رضا(ع) مدت‌ها فرزندی نداشت و به نظر مرحوم شیخ مفید و دیگران، امام رضا(ع) تک‌فرزند هستند و خداوند این فرزند را در دوران کهولت سن به ‌ایشان عطا کرده است. از این رو از طرف دوست و دشمن شایعه شد امام رضا(ع) امام نیست، چون فرزند ذکوری از او به دنیا نیامده است. پس از این سخنان بود که خدای بزرگ عنایت کرد و امام جواد(ع) به دنیا آمد. تعبیر امام رضا(ع) از تولد امام جواد(ع) این شد: «خیر مولود ولد فی‌الاسلام» یعنی بهترین مولودی است که در اسلام متولد شده است.
بالاترین چالش زندگی امام رضا(ع) مسئله ولایتعهدی آن حضرت است که مأمون می‌خواست با این ولایتعهدی چندین هدف را دنبال کند و با یک تیر، اهداف متعددی را هدف بگیرد؛ ازجمله کنترل کردن شیعیان انقلابی و بد نام کردن امام شیعه داخل دربار. هدف دیگر این بود مأمون بتواند نسل خود را به امامت معرفی کند، چون دخترش را با زور به امام جواد(ع) تزویج کرد که فرزند پسری بیاورند و آن فرزند پسر را امام بعدی معرفی کند.
 همچنین قصد داشت حضرت را از درون شیعه بیرون بکشد و به‌گونه‌ای حذف کند، ولی امام هشتم شیعیان با نور امامت و ولایت و با عقلانیت خدادادی چنان این تهدید را تبدیل به فرصت کرد که مأمون در همه اهدافش شکست خورد.
زندگی زاهدانه امام در دربار، کوچک‌ترین تغییری نکرد و امام رضا(ع) بر همان زندگی زاهدانه تأکید ورزید. همچنین حضرت(ع) به همه اعلام کرد: این ولایتعهدی زوری است و من تهدید به قتل شدم و مأمون در این زمینه درصدد جنایت و خیانت است.
امام رضا(ع) به اندک مناسبت، خود را بین مردم می‌رساند و در میان مردم می‌زیست. خداوند متعال نیز عنایت کرد و از این دو ازدواج فرزندی به دنیا نیامد و هدف مأمون محقق نشد.
درسی که از زندگی امام رضا(ع) می‌گیریم این است به‌خصوص در این دوران که دوران تراکم تهدید‌هاست و به تعبیر رهبر معظم انقلاب در یک پیچ تاریخی حضور داریم، باید با عقلانیت و با نور مذهب شیعه که نوری بی‌بدیل است، بتوانیم تهدید‌ها را تبدیل به فرصت کنیم. همچنان که ملت ایران توانست از تحریم‌های فلج‌کننده به تعبیر آمریکا به صنعت‌های نوظهور و توانایی‌های موشکی و پهپادی دست یابد و در بسیاری از این مسائل در میان ۱۰کشور برتر جهان قرار گیرد. درسی که از زندگی علی‌بن موسی‌الرضا(ع) می‌گیریم این است مثل ‌ایشان به دنبال کمال حداکثری در زندگی فردی، خانوادگی و جمعی باشیم.