شیخ ابوحامد احمد بن ابی طاهر محمد بن احمد اسفراینی، مشهور به ابوحامد اسفراینی از علما و بزرگان مذهب شافعی بود که در سال 334 قمری در اسفراین به دنیا آمد.
وی در سال 363 قمری برای ادامه تحصیل راهی بغداد شد و در آنجا نزد بزرگان آن زمان، فقه شافعی و حدیث را فرا گرفت و مدتی بعد نیز به عنوان پیشوای محدثان و رئیس فقهای آن سامان مشهور شد و از نظر فقه و تدریس به پایه‌ای رسید که همه به فضل و کمال او معترف بودند.
ابوحامد اسفراینی از سال 370 قمری در دارالخلافه بغداد به تعلیم و تعلم مشغول شد و ریاست فقهی و مذهبی در بغداد به وی اختصاص یافت و تا پایان عمر به این كار اشتغال داشت. در مجلس درس او دانشمندان و فقیهان زیادی حاضر می‌شدند که از آن میان می‌توان به خطیب بغدادی، ابوالطیب طبری، ابوالحسن ماوردی، احمدبن محمد محاملی و حسن بن محمد خلال اشاره کرد.
از برخی حکایات تاریخی برمی‌آید که ابوحامد نزد سران حکومتی حرمت بسیار داشته است. وزیران و بزرگان آن عصر، جایگاه علمی و فقهی وی را ستوده و از نقاط مختلف وجوهات شرعی را نزدش می‌فرستادند. از آثار وی می‌توان به «التعلیقة الکبری» اشاره کرد که از منابع اصلی مکتب فقهی شافعی عراق است. او همچنین دارای تعلیقاتی بر «مختصر مزنی صحابی» امام شافعی است و ابن خلکان کتاب دیگری را با نام «البستان» برای او نام برده است.
ابوحامد اسفراینی که بزرگ‌ترین پیشوای شافعی در قرن چهارم بود، در دوران تحصیل و طلبگی، گرفتار فقر مالی بوده و بعضی منابع نوشته‌اند مدتی به حمّالی اشتغال داشته است.وفات او در بغداد در سال 406 و در 82 سالگی بود. در تشییع‌جنازه‌اش جمعیت زیادی شرکت کردند و خطیب جامع منصور، ابوعبدالله بن مهتدی بر او نماز خواند و در باب حرب مدفون است.