درباره ویژگی‌های فنی موسیقایی مرحوم کریمخانی
مداحی که همه را حیرت زده کرد
محمدعلی کریمخانی، مداح اهل بیت(ع) دارای ویژگی‌هایی است منحصر به فرد که او را در جایگاه ویژه‌ای قرار می‌دهد، تا آنجا که منتهی می‌شود به خلق شاهکاری ماندگار همچون «آمدم ای شاه پناهم بده» و تعداد قابل توجهی از دیگر اجراهایش. علیرضا سپهوند در یادداشتی در خبرگزاری فارس در این خصوص نوشت:
بی‌شک مهم‌ترین علت پرورش اینچنین مداحی که در سطح خواننده‌های حرفه‌ای موسیقی ردیف‌دستگاهی می‌خواند، وجود سطح بالای موسیقی مداحی به‌ویژه بین مناطقی از قزوین تا آذربایجان غربی و شرقی است که در خود میراثی مستقل از اجرای مراثی اهل بیت دارد که به درست‌ترین شیوه ممکن در تقابل موسیقی ایرانی با رنگ و بو و اصالت مداحی کهن این خطه به جایگاه و سبکی منحصر به فرد رسیده است.
از بسیاری اجراها و فایل‌های صوتی مداحان آذری‌زبان می‌توان به یک نقطه اشتراک در بین ایشان رسید. اول اینکه همه، مداحی را با اصول موسیقایی و در گوشه‌ها و ردیف‌های ایرانی که بیشتر از تونالیته «شور» استفاده می‌شود، اجرا می‌کنند و دوم اینکه تمام این مداح‌ها دارای وسعت صوتی بالایی بوده و بنابر سبک موصوف در کوک‌های بالا(زیر یا اوج) می‌خوانند. بدین معنی که مداحان این دیار بیشتر در محدوده نت‌های چپ کوک هستند، ضمن اینکه باید این نکته را هم یادآور شد که مرحوم کریمخانی و چند مداح سرشناس دیگر این سبک علاوه بر توانایی و اجرای غالب آثار در کوک بالا، دارای وسعت صوتی قابل ملاحظه‌ای بوده که معروف به شش‌دانگ یا معادل سه اکتاو است.
از ویژگی‌های مرحوم کریمخانی می‌توان به این نکته اشاره کرد که صدای او با اینکه در کوک‌های بالا با قدرت به اجرا می‌پرداخت اما دارای یک شاخصه‌ای بود که به ندرت در بین خواننده‌هایی در این سطح دیده و شنیده می‌شود و اینکه صدای وی در کوک‌های بسیار زیر و بالا «نَرو» (narrow) نمی‌شود یعنی صدا، همچنان حجم خود را حفظ می‌کند. این مسئله از این باب حائز اهمیت است که صدا هرچه به سمت نت‌های زیر می‌رود از حجمش کاسته می‌شود و ماهیچه‌های حنجره باید با انقباض هرچه بیشتر آن نت زیر را تولید کنند که همین انقباض باعث باریک شدن صدا شده و از زیبایی و صلابت آن می‌کاهد، اما در صدای مرحوم کریمخانی این «نورنس» در حداقل‌ترین حالت خود است به گونه‌ای که به‌خصوص توسط گوش‌های غیرموزیکالیته(غیر موسیقیدان) احساس و شنیده نمی‌شود.
از دیگر ویژگی‌های صدای مرحوم کریمخانی می‌توان به رنگ زیبای صدا و کوک دقیق وی اشاره کرد. تا جایی‌که در تمام نسخه‌های صوتی و تصویری این مداح ارزشمند اهل بیت(ع) دیده و شنیده می‌شود و حتی یک مورد ناکوکی در بین این آثار ثبت نشده است.
اثر ماندگار «آمدم ای شاه پناهم بده» . با موسیقی خوب و استاندارد «آریا عظیمی‌نژاد» با بهره از آرتیکولاسیون و فضاسازی‌هایی هارمونیک توانست هرچه بیشتر جلوه درخشان خوانش و اجرای مرحوم کریمخانی را درخشان‌تر کند.
عظیمی‌نژاد در این اثر که در آواز دشتی از متعلقات دستگاه شور اجرا شده، تنظیمی فیوژن(تلفیقی) ارائه داده که در آن پد‌ها و استرینگ سکشن‌ها به صورت بستری بر پایه نت‌های تونیک و رنگ‌آمیزی خطوط هارمونیک کنترپوئنتیک، و بهره از ساز سه‌تار ایرانی که در آن حتی به نت‌های عَرَضی مایه دشتی اشاره می‌کند تا تأکیدی باشد بر اصالت نغمگی این اثر ایرانی و همه این ترکیبات در نهایت موجب می‌شود صدای مرحوم کریمخانی آنجا که می‌گوید «آمدم ای شاه پناهم بده» به غایت جلوه‌گری و دلربایی کند.
بی‌شک مهم‌ترین علت پرورش اینچنین مداحی که در سطح خواننده‌های حرفه‌ای موسیقی ردیف‌دستگاهی می‌خواند، وجود سطح بالای موسیقی مداحی به‌ویژه بین مناطقی از قزوین تا آذربایجان غربی و شرقی است که در خود میراثی مستقل از اجرای مراثی اهل بیت دارد که به درست‌ترین شیوه ممکن در تقابل موسیقی ایرانی با رنگ و بو و اصالت مداحی کهن این خطه به جایگاه و سبکی منحصر به فرد رسیده است.
از بسیاری اجراها و فایل‌های صوتی مداحان آذری‌زبان می‌توان به یک نقطه اشتراک در بین ایشان رسید. اول اینکه همه، مداحی را با اصول موسیقایی و در گوشه‌ها و ردیف‌های ایرانی که بیشتر از تونالیته «شور» استفاده می‌شود، اجرا می‌کنند و دوم اینکه تمام این مداح‌ها دارای وسعت صوتی بالایی بوده و بنابر سبک موصوف در کوک‌های بالا(زیر یا اوج) می‌خوانند. بدین معنی که مداحان این دیار بیشتر در محدوده نت‌های چپ کوک هستند، ضمن اینکه باید این نکته را هم یادآور شد که مرحوم کریمخانی و چند مداح سرشناس دیگر این سبک علاوه بر توانایی و اجرای غالب آثار در کوک بالا، دارای وسعت صوتی قابل ملاحظه‌ای بوده که معروف به شش‌دانگ یا معادل سه اکتاو است.
از ویژگی‌های مرحوم کریمخانی می‌توان به این نکته اشاره کرد که صدای او با اینکه در کوک‌های بالا با قدرت به اجرا می‌پرداخت اما دارای یک شاخصه‌ای بود که به ندرت در بین خواننده‌هایی در این سطح دیده و شنیده می‌شود و اینکه صدای وی در کوک‌های بسیار زیر و بالا «نَرو» (narrow) نمی‌شود یعنی صدا، همچنان حجم خود را حفظ می‌کند. این مسئله از این باب حائز اهمیت است که صدا هرچه به سمت نت‌های زیر می‌رود از حجمش کاسته می‌شود و ماهیچه‌های حنجره باید با انقباض هرچه بیشتر آن نت زیر را تولید کنند که همین انقباض باعث باریک شدن صدا شده و از زیبایی و صلابت آن می‌کاهد، اما در صدای مرحوم کریمخانی این «نورنس» در حداقل‌ترین حالت خود است به گونه‌ای که به‌خصوص توسط گوش‌های غیرموزیکالیته(غیر موسیقیدان) احساس و شنیده نمی‌شود.
از دیگر ویژگی‌های صدای مرحوم کریمخانی می‌توان به رنگ زیبای صدا و کوک دقیق وی اشاره کرد. تا جایی‌که در تمام نسخه‌های صوتی و تصویری این مداح ارزشمند اهل بیت(ع) دیده و شنیده می‌شود و حتی یک مورد ناکوکی در بین این آثار ثبت نشده است.
اثر ماندگار «آمدم ای شاه پناهم بده» . با موسیقی خوب و استاندارد «آریا عظیمی‌نژاد» با بهره از آرتیکولاسیون و فضاسازی‌هایی هارمونیک توانست هرچه بیشتر جلوه درخشان خوانش و اجرای مرحوم کریمخانی را درخشان‌تر کند.
عظیمی‌نژاد در این اثر که در آواز دشتی از متعلقات دستگاه شور اجرا شده، تنظیمی فیوژن(تلفیقی) ارائه داده که در آن پد‌ها و استرینگ سکشن‌ها به صورت بستری بر پایه نت‌های تونیک و رنگ‌آمیزی خطوط هارمونیک کنترپوئنتیک، و بهره از ساز سه‌تار ایرانی که در آن حتی به نت‌های عَرَضی مایه دشتی اشاره می‌کند تا تأکیدی باشد بر اصالت نغمگی این اثر ایرانی و همه این ترکیبات در نهایت موجب می‌شود صدای مرحوم کریمخانی آنجا که می‌گوید «آمدم ای شاه پناهم بده» به غایت جلوه‌گری و دلربایی کند.
برچسب ها :
ارسال دیدگاه
