رزمنده‌ای در تراز انسان منتظر

در نشست «بررسی سیر تدریجی محبوبیت حاج قاسم سلیمانی» مطرح شد

رزمنده‌ای در تراز انسان منتظر

نشست «بررسی سیر تدریجی محبوبیت حاج قاسم سلیمانی از ابتدای دفاع مقدس تا زمان شهادت (رزمنده‌ای در تراز انسان منتظر)» از مجموعه نشست‌های همایش ملی «فرهنگ انتظار و راهبرد مقاومت در مکتب شهید سلیمانی» سه‌شنبه 30 آذرماه برگزار شد.به گزارش شبستان، در ابتدای این نشست حجت‌الاسلام یدالله حاجی‌زاده، استادیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با اشاره به مختصری از زندگی‌نامه و روند حضور سپهبد شهید حاج قاسم سلیمانی در امور نظامی، اظهار کرد: فعالیت‌های جهادی ایشان سبب شد از جانب سازمان ملل و اتحادیه اروپا تحریم شود و آمریکا ایشان را در سال 2005 به عنوان تروریست معرفی کند! درنهایت خباثت‌های آمریکا منجر به شهادت حاج قاسم در 13 دی ماه سال 1398 به دستور مستقیم دونالد ترامپ، رئیس جمهور سابق ایالات متحده شد.دبیر کرسی «بررسی سیر تدریجی محبوبیت حاج قاسم سلیمانی از ابتدای دفاع مقدس تا زمان شهادت (رزمنده‌ای در تراز انسان منتظر)» تصریح کرد: حاج قاسم همیشه خود را سرباز ولایت می‌دانست و هم در دوران دفاع مقدس و هم در دوران فرماندهی سپاه قدس محبوبیتی ویژه داشت، محبوبیتی که با شهادت ایشان چندین برابر شد. جایگاه شهید سلیمانی و تأکید رهبری معظم انقلاب بر سیره ایشان به عنوان مکتب و الگو، سبب شد به صورت علمی به ابعاد شخصیت سیدالشهدای جبهه مقاومت بپردازیم.

هم شهادت را درک کرد هم پیروزی را
بنابر این گزارش، حجت الاسلام والمسلمین «مجید احمدی کچایی» در این نشست با تسلیت ایام فاطمیه، اظهار کرد: این گونه کرسی‌ها لزوماً نظریه‌پردازی نیست بلکه ترویج مرام و مکتب و گفت‌وگوی مهم درباره یک شخصیت است، گرچه از لابه‌لای این مباحث و شخصیت حاج قاسم سلیمانی می‌توان نظریات مختلف به‌ویژه با ابتنا بر سنت‌های قرآنی استخراج کرد.
استادیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با بیان اینکه راز محبوبیت حاج قاسم را در دو وجه می‌توان بررسی کرد، گفت: یکی ویژگی‌های شخصی ایشان و دیگر ویژگی‌های منتظرانه‌ای که ایشان را به شیعه‌ای تبدیل کرد که می‌تواند بگوید: من منتظر امام زمان(عج) هستم و اگر حضرت بقیه‌الله الاعظم(عج) بیایند می‌توانم در رکاب ایشان باشم.

نه شاهزاده بود نه آقازاده!
وی اضافه کرد: شهید سلیمانی از قشر محروم جامعه بود، نه شاهزاده بود نه آقازاده بلکه از طبقات محروم جامعه برخاسته بود و تا همین اواخر پدرشان به شبانی اشتغال داشت، در حالی که پسرشان چنین جایگاه ویژه‌ای داشت! این بعد یعنی عدم وابستگی به جایگاه اجتماعی خاص، در محبوبیت حاج قاسم تأثیری شگرف داشت.
حجت‌الاسلام احمدی کچایی تأکید کرد: شهید سلیمانی از باقیماندگان شهدای سلف یعنی امثال شهیدان همت و خرازی و از جمله فرماندهان تراز اول انقلاب بود. برخی خاطرات ایشان را مدت‌ها پیش از شهادتشان خواندم که در سال‌های دهه 60 فرمانده‌ای بی‌باک و شجاع بود. خیلی‌ها می‌دانند اگر امروز امثال همت‌ها و خرازی‌ها حضور داشتند بر چه عهدی بودند. حاج قاسم نشان داد مسیر سیاسی این افراد اگر بودند چه می‌شد، چنان‌که خود بر میثاق و عهد خود با شهدا باقی ماند. ایشان هم پیروزی را درک کرد و هم شهادت را، عده‌ای از شهدا شهادت را درک کردند اما به اندازه حاج قاسم پیروزی را درک نکردند.
استادیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در ادامه ابراز کرد: حاج قاسم در ماه‌های ابتدایی جنگ از ناحیه دست‌ جانباز شد، بعدها در کربلای5 تا مرز شهادت پیش رفت اما مقرر بود این ذخیره برای آیندگان باقی بماند... آن جانبازی و شجاعت و رشادت در نبرد با دشمن بعثی و بعد داعش که بعضاً سنگین‌تر بود، بی‌نظیر بود. حاج قاسم می‌گفت: بارها هلیکوپترهای دشمن می‌توانستند من را بزنند اما جسارت آن را نداشتند! یعنی دائم توسط دشمن کاملاً غدار و بی‌هویت رصد می‌شد اما باز هم خود را در مهلکه شهادت قرار می‌داد!
وی با بیان اینکه شهید سلیمانی از مصادیق آخرالزمانی آیه «أَشِدَّاءُ عَلَی الْکُفَّارِ رُحَمَاءُ بَیْنَهُمْ» بود، گفت: لبخند از چهره ایشان در دیدار با مردم کنار نمی‌رفت، با ایتام شفقتی خاص داشت. ایشان با همه رفتار انسانی داشت. یکی از خبرنگاران می‌گفت در ماجرای سیل 98 دنبال حاج قاسم بودم و پس از چند روز که دنبال ایشان بودم درنهایت ایشان خواسته من را رد کرد و وقتی از شدت دلخوری من مطلع شد انگشترش را برایم فرستاد و عذرخواهی کرد! با دشمن حقیقتاً دشمن و با دوست حتی دوست نادان، دوستی می‌کرد!

تجلی «لِلظّالِمِ خَصماً وَ لِلمَظلومِ‌ عَونا»
در وجود حاج قاسم
استادیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با بیان اینکه تعبیر امام حسین(ع) درباره «لِلظّالِمِ خَصماً وَ لِلمَظلومِ‌ عَونا» در ایشان تجلی خاص داشت، تأکید کرد: تهجد و نوع عبادات حاج قاسم هم ماندگار شده است، نماز خواندن حاج قاسم ما را به یاد خدا می‌اندازد. بی‌توجه به دنیا و دنیاگریز بود، هنوز به شهادت نرسیده بود که پیشنهاد شد در انتخابات ریاست جمهوری شرکت کند اما ایشان پاسخ داد من نامزد توپ و گلوله هستم.
وی با اشاره به محبوبیت مالک‌اشتر در دوران حکومت امیرالمؤمنین(ع) و نیز در تاریخ، بیان کرد: حاج قاسم بسیار به مالک شبیه بود، توسل به‌خصوص به صدیقه طاهره(س) و گریه و تضرع علنی آن هم گریه‌هایی از اعماق وجود و توسلات به ولی الله الاعظم(عج) در محبوبیت شهید سپهبد سلیمانی نزد مردم تأثیری شگرف داشت. ایشان با همه مشغله‌ها مراسم فاطمیه را ترک نمی‌کرد؛ نه تندرو بود نه کندرو، می‌گفت: منشور امام(ره) به من اجازه حمایت از کاندیدایی خاص را نمی‌دهد!
حجت‌الاسلام احمدی کچایی با اشاره به فرازی از زیارت جامعه کبیره که می‌فرماید: «الْمُتَقَدِّمُ لَهُمْ مَارِقٌ وَ الْمُتَأَخِّرُ عَنْهُمْ زَاهِقٌ وَ اللَّازِمُ لَهُمْ لَاحِقٌ»، ادامه داد: شخصیت ایشان لاحق به ولایت بود، اتصال به آمریکا را سبب بر باد رفتن امنیت و اقتصاد ما می‌دانست.
همان حاج قاسم دهه 60 باقی ماند
وی با اشاره به حدیثی از امیرالمؤمنین(ع) که فرمودند: نادان دیده نمی‌شود مگر در تندروی یا کندروی، گفت: تاریخ انقلاب اسلامی الگو و آینه حقیقی از تاریخ اسلام است، چنان‌که برخی تندروهای دهه 60 الان متقاضی سازش با آمریکا هستند اما حاج قاسم همان شخصیت دهه 60 خود را فارغ از تندروی و کندروی حفظ کرد، چراکه رفتارش بر مدار عقل بود، عقل برخاسته از تقوای راستین.
استادیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در تشریح ویژگی‌های فردی حاج قاسم که آن شهید بزرگوار را در تراز انسان منتظر قرار داده است، ابراز کرد: نخست آنکه ولایتمداری در ایشان در اوج بود؛ از وجوه محبوبیت برخی امامزادگان در طول تاریخ همین ولایتمداری بوده است؛ مقایسه کنید بین حضرت عباس(ع) و محمدحنفیه، که انسان خوبی بود اما نگاهی که مردم به حضرت عباس(ع) دارند اصلاً قابل مقایسه با وی نیست. ولایتمداری ابوالفضل العباس(ع) چنین جایگاهی به حضرت(ع) بخشیده، همچنین است درباره حضرت فاطمه معصومه(س) که حتی در میان برادرانشان سرآمد هستند و نیز تمایز بین عبدالعظیم حسنی(ع) و دیگر سادات حسنی(ع).
وی افزود: حاج قاسم هم با ولایتمداری متمایز شد. امام جمعه رابر کرمان تعریف می‌کرد زمانی یکی از اشرار توسط حاج قاسم با ترفندهایی دستگیر شد، وقتی جزئیات را به رهبری عرضه کردیم، ایشان فرمودند: کار اشتباهی بوده او را آزاد کنید؛ حاج قاسم لحظه‌ای درنگ نکرد و بلافاصله دستور آزادی آن تبهکار را داد.
حجت‌الاسلام احمدی کچایی در ادامه بیان کرد: هنر ولایتمداری در آن است که وقتی همه امام را زیرسؤال می‌برند، یک تنه بایستیم و از او و اهدافش دفاع کنیم؛ امروز یکی از شخصیت‌های استثنایی تاریخ رهبر معظم انقلاب هستند که دفاع از ایشان هنر است.
به مردم امید می‌داد
وی تصریح کرد: یکی دیگر از دلایل محبوبیت شهید سلیمانی، امیدواری به آینده انقلاب و اسلام است؛ این روحیه در شرایطی که دشمن می‌کوشد روحیه یأس و ناامیدی را بین مردم ترویج کند، بسیار راهگشاست. حاج قاسم مردم را باوجود مشکلات بی‌شماری که تحمل می‌کردند در محاصره‌های
360 درجه، ناکارآمدی دولت و... امیدوار می‌ک��د.
استادیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با بیان اینکه توسل به حضرت بقیه‌الله الاعظم(عج) به‌ویژه در نبرد با دشمن نمونه عینی انتظار در سیره شهید سلیمانی است، خاطرنشان کرد: نتیجه آنکه حاج قاسم یکی از مصادیق بسیاری از آیات قرآن است، ازجمله «إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ سَيَجْعَلُ لَهُمُ الرَّحْمَنُ وُدًّا؛ (مریم، 96) همانا آنان که به خدا ایمان آوردند و نیکوکار شدند، خدای رحمان آن‌ها را (در نظر خلق و حق) محبوب می‌گرداند». این لرزش دل‌ها پس از شهادت حاج قاسم و تصرفی که ایشان در دل‌ها داشت نشان می‌دهد محبت در دست خداست و او است که محبت انسان‌های مخلص را در دل‌ها قرار می‌دهد؛ چنان‌که روضه حضرت عباس(ع) به روضه امام حسین(ع) تنه می‌زند!... سلام بر حاج قاسم بزرگ در روزی که متولد شد، در روزی که از دنیا رفت و در روزی که مبعوث خواهد شد.

ارائه مکتب حاج قاسم با زبان علمی
در ادامه این نشست دکتر «حسین قاضی‌خانی» از ناقدان این کرسی، اظهار کرد: نقدهای مطرح به معنای مرسوم و جداسازی سره از ناسره نیست چون موارد مطروحه درباره خصائص شهید سلیمانی مورد قبول همه است، بلکه درصدد هم‌افزایی معیارها و ایده و مکتوب‌سازی آن هستیم. انتظار داشتم به دلیل عنوان سیر تدریجی، نقاط عطف این محبوبیت و چرایی‌اش تصریح می‌شد.
استادیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی تأکید کرد: برای مثال محمدحنفیه در جنگ‌ها همراه امیرالمؤمنین(ع) بود اما در نقطه عطف کربلا، امام حسین(ع) را همراهی نکرد، بنابراین همراهی‌های حاج قاسم با ولایت به عنوان نقاط عطف محبوب و جاودانه شدن ایشان هم باید بُلد شود.
وی ادامه داد: مباحث مطرح شده، صرف معرفی سردار بزرگ اسلام نیست؛ هدف ما ارائه الگو است، با توجه به اینکه ایشان در دسترس ماست در مقایسه با معصومان(ع) که بعضاً می‌گویند مربوط به 14 قرن قبل هستند. اما درباره حاج قاسم در همین جامعه این اوصاف و اخلاقیات را درک کرده‌ایم، ایشان در کنار سیاستمداران و نیروهای مسلح و اقشار مختلف جامعه حضور داشت و کسانی وی را درک کرده‌اند که در همین جامعه زندگی می‌کنند.
قاضی‌خانی در ادامه با بیان اینکه الگوسازی در مباحث تربیت مطرح است، گفت: چنان‌که در قرآن هم بر اسوه گرفتن و برخورداری از الگوی عملی در رفتارها تصریح شده: «لَقَد كانَ لَكُم في رَسولِ اللَّهِ أُسوَةٌ حَسَنَةٌ». برای جامعه ما امثال سردار سلیمانی و شهدای دیگر الگوبخش هستند. در علوم تربیتی بخشی از عوامل را ارثی می‌دانند و بخشی هم عوامل بیرونی مثل جغرافیا، خانواده و مدرسه و اجتماع؛ البته بین این بیرونی‌ها هم تفاوت است و الگو اینجاست که اهمیت می‌یابد.
دلبستگی به سردار را آگاهانه کنیم
وی تأکید کرد: سردار حاج قاسم سلیمانی به دلیل عینی و در دسترس بودن و به عنوان کسی که از همه زندگی‌اش برای اعتلای اسلام مایه گذاشت، الگویی کارآمد برای جامعه است. با توجه به اینکه افراد از اقشار مختلف به ایشان دلبستگی دارند اگر این دلبستگی را آگاهانه کنیم، مانایی بیشتری می‌یابد. باید توجه داشت سردار سلیمانی شخصیتی فراملی و متعلق به همه جوامع و انسان‌های آزادی‌خواه است اعم از محور مقاومت و عراق و... . علاوه بر این، ایشان مکتب و جریان‌ساز است. رهبری بر این وجه تأکید می‌کنند؛ باید تأمل کنیم ویژگی‌های مکتب و جریان‌سازی چیست که روی آن تأکید می‌شود. رفتار و سبک زندگی حاج قاسم به‌ویژه در ساماندهی محور مقاومت چه بوده است؟
استادیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در ادامه ابراز کرد: دوست و دشمن برای ایشان احترام قائل هستند، علاوه بر این، سردار سلیمانی محور وحدت بود، پشت ولایت حرکت کرد و این‌طور نبود که خود را در دامن این جریان و آن جریان بیندازد. این هم از مواردی است که باید به آن توجه شود.

مکتب سردار دل‌ها را دست‌نیافتنی جلوه ندهیم
قاضی خانی با تأکید بر ضرورت توجه به همه ابعاد شخصیتی شهید سلیمانی، ابراز کرد: ایشان در میدان نبرد شیوه خود را داشت و در دیدار با فرزندان شهدا نیز شیوه‌ای خاص؛ ذوابعاد بودن شخصیت و نظامی‌گری ایشان در عین سیاسی بودن باید نگریسته شود، باید بکوشیم ایشان را دست‌نیافتنی مطرح نکنیم. طرح مطالب باید به‌گونه‌ای باشد که الگوپذیری از سردار میسر و ممکن به نظر آید. از این رو، طرح برخی مطالب، نیازمند مباحث مقدماتی و ظرفیت‌سنجی مخاطب است.
حجت‌الاسلام والمسلمین «محمود ملکی‌راد» دیگر ناقد این کرسی نیز در ادامه اظهار کرد: خوب است به تناسب بحث، عنوان به «نقش فرهنگ انتظار در محبوبیت شهید سلیمانی» اصلاح شود؛ علاوه بر این، مسئله روش‌شناسی هم باید در بحث لحاظ شود. مفهوم‌شناسی بحث نیز نیازمند توجه است تا نقاط عطف به‌تدریج‌ مشخص شود، بنابراین مفهوم‌شناسی سیر تدریجی باید تبیین شود. آخرین نکته آنکه الگوی بحث را به شیوه‌ای دیگر ارائه دهیم مثل توجه به ابعاد باوری و معرفتی حاج قاسم؛ بُعد ارزشی و درنهایت بُعد رفتار و کنش‌های سردار سلیمانی هم باید بررسی شود. ایشان به نجات همه انسان‌ها فارغ از قومیت و ملیت و مذهب آن‌ها توجه داشت.
علاوه بر این، حجت‌الاسلام والمسلمین «حسین الهی‌نژاد» با بیان اینکه شخصیت‌شناسی خیلی با نگاه علمی پژوهشی جور درنمی‌آید، گفت: عنوان، خوب است اما ساختار بحث بهتر است شیوه‌ دیگری بگیرد. باید عوامل و خاستگاه محبوبیت ایشان تبیین و سپس مؤلفه‌ها و شاخصه‌های آن بحث شود، بحث ما علمی است نه مصداقی؛ سوم، ضرورت پرداختن به نتایج و آثار این محبوبیت در جامعه است که از مهم ‌ترین آن‌ها الگوگیری اقشار مختلف از این شخصیت است. چهارمین نکته پیامدهای بیان این محبوبیت است یکی از آن‌ها می‌تواند دست‌نیافتنی جلوه دادن باشد که باید از این آسیب پرهیز شود؛ شخصیت‌ها باید واقعی معرفی شوند نه ایده‌آلی.