ویژگی‌ منحصر به‌فرد حضرت علی(ع) تنها در شخصیت و رفتار ویژه ایشان خلاصه نمی‌شود، بلکه روایت ولادت آن حضرت نیز متفاوت از تمام انسان‌های دیگر است. او تنها بشری است که در خانه خدا متولد شد و این فضیلتی است که محدثان شیعه و دانشمندان علم انساب آن را در کتاب‌های خود نقل کرده‌اند و در میان دانشمندان اهل تسنن گروه زیادی به این حقیقت، تصریح و آن را یک فضیلت بی‌نظیر خوانده‌اند. حاکم نیشابوری، عالم بزرگ اهل سنت در روایتی  درباره ولادت حضرت علی(ع) می‌نویسد: «روایات متواتری وارد شده که فاطمه بنت اسد، امیرمؤمنان علی بن ابیطالب، کرم الله وجهه را در داخل کعبه به دنیا آورده است». این فضیلتی است که خداوند به منظور بزرگداشت و بالا بردن مقام و اظهار کرامت او مخصوص حضرتش قرار داده و تنها علی(ع) شایسته این امر بود.تمام علمای اسلام متفق‌اند نخستین کسی که به پیامبر(ص) ایمان آورد از میان زنان، خدیجه کبری(س) و از میان مردان علی(ع) بود. آن هم وقتی که حضرت تنها 10سال داشت و از آن پس همیشه همراه پیامبر(ص) بود و در تمام جنگ‌ها از پیامبر(ص) دفاع می‌کرد. از رشادت‌های علی(ع) در میدان نبرد، سخنان زیادی نقل شده است. وقتی در جنگ احد حضرت علی(ع) کافران را که قصد حضرت رسول(ص) را داشتند، متفرق کرد و پرچمداران را کشت و جمعی را به دوزخ فرستاد، جبرئیل گفت: «ای پیامبر خدا، ازخودگذشتگی این است. پیامبر گفت او از من است و من از اویم. جبرئیل گفت من نیز از شمایم. گویند: در این وقت بانگی برآمد که شمشیری جز ذوالفقار و جوانمردی جز علی نیست».
شجاعت، زهد و تقوا، قناعت و ساده‌زیستی، صبر، تواضع، امانت‌داری، مردم‌داری و دادرسی به یتیمیان برای ما شیعیان تا همیشه تاریخ درس انسانیت است. علی(ع) جامع اضداد بود؛ یعنی شخصیتی چند بعدی داشت، نه یک بعدی. آن حضرت در تمام ابعاد والای انسانی و امتیازات بشری، سرآمد دیگران بود و صفات و ویژگی‌های مختلف و گوناگونی را که به ظاهر با هم قابل جمع نیستند، یکجا دارا بود. دینداری، عدالت و مردم‌داری یکی از مهم‌ترین شاخصه‌های حکومت حضرت علی(ع) است. آن حضرت در نهج‌البلاغه مهم‌ترین اوصاف و ویژگی‌های جامعه مطلوب و نقش و وظیفه هر کدام از مردم و زمامداران را به‌عنوان ارکان جامعه در حوزه‌های متعدد اقتصادی، سیاسی، فرهنگی، اخلاقی و... بیان کرده است. نامه امام علی(ع) به عثمان بن حنیف، کارگزار حضرت در بصره بسیار قابل توجه است. این نامه پس از اطلاع امام علی(ع) از رفتن عثمان به یک میهمانی‌ در بصره، نوشته شد. در این نامه از رفتن عثمان به مجلسی که تهیدستان به آن دعوت نمی‌شوند و مختص ثروتمندان است، انتقاد شده است. در این نامه به ساده‌زیستی رهبران و کارگزاران حکومت اسلامی تأکید شده؛ چرا که امام جامعه باید در سختی‌ها و تلخی‌های مردم شریک و الگوی آنان باشد. همچنین امام علی(ع) از کارگزارانش خواسته اگر به روش او که به دو جامه کهنه و دو قرص نان قناعت می‌کرد، نمی‌توانند زندگی کنند با رعایت تقوا، کوشش در عبادت، پاکدامنی و درستی، او را یاری کنند.