​​​​​​​بافت‌های فرسوده با خطر جدی مواجه‌اند و هر لحظه این امکان وجود دارد که با کوچک‌ترین زلزله، سیل و یا آتش‌سوزی تخریب شوند و خسارات جبران‌ناپذیری به همراه داشته باشند. 

بافت‌های فرسوده، پاشنه آشیل کشور
رئیس انجمن آمایش سرزمین ایران با بیان اینکه بافت‌های فرسوده در شهرهای بزرگ پاشنه آشیل کشور در زمان وقوع حوادث غیرمترقبه خواهند بود، به ما می‌گوید: ضرورت دارد این بافت‌ها در برنامه تولید مسکن دولت مورد توجه قرار گیرند، زیرا شهرهای بزرگ ظرفیت جمعیت‌پذیری بیشتر را ندارند، اما می‌توان با در نظر گرفتن اصول معماری و شهرسازی هر شهر، نوسازی این بافت‌ها را مورد توجه قرار داد. در روستاها نیز باید ساختمان‌های خشت و گِلی را با برنامه‌ای منظم مقاوم کرد تا در زمان وقوع حوادث غیرمترقبه تا حد قابل توجهی از میزان خسارت‌ها و تلفات جانی کاسته شود. 
امیر محمودزاده می‌افزاید: در مورد بافت‌های فرسوده هنگام وقوع حوادث طبیعی چند موضوع اهمیت دارد؛ موضوع نخست امداد و نجات و ارائه خدمات مدیریت بحران امداد و نجات است که متأسفانه به دلیل تراکم ساختمان‌ها، عرض کم معابر و دسترسی‌هایی که بسیار ناقص و کوتاه است به‌کُندی صورت می‌گیرد. موضوع دوم حجم آوار بسیار زیاد است که در بافت‌های فرسوده وجود دارد و نکته دیگر اینکه بافت‌های فرسوده معمولاً برای بارهای جانبی مثل زلزله طراحی نشده‌اند به همین دلیل حجم تخریب و آوار موقع وقوع زلزله در این بافت‌ها بسیار زیاد است.
وی با اشاره به اینکه براساس برنامه ششم توسعه باید با استفاده از روش غربالگری در کوتاه‌ترین زمان ممکن برای بافت‌های فرسوده چاره‌اندیشی کرد تا سالانه 10درصد از بافت‌های فرسوده کشور مرمت شود، اضافه می‌کند: در این روش غربالگری، ساختمان‌ها به چهار دسته ساختمان‌های مقاوم در برابر زلزله، ساختمان‌هایی که آسیب‌پذیری زیادی دارند و باید تخریب شوند، ساختمان‌هایی با آسیب‌پذیری متوسط و ساختمان‌های دارای آسیب‌پذیری کم تقسیم می‌شوند. سپس می‌توان از طریق تخصیص بودجه برای مرمت، ترمیم و تقویت این مناطق اقدام کرد. اما متأسفانه تاکنون رقمی که در مورد بازسازی بافت‌های فرسوده در برنامه ششم توسعه تصویب شده، محقق نشده است.
به گفته محمودزاده با توجه به اینکه حدود یک چهارم جمعیت کشور ساکن بافت‌های فرسوده هستند و در بیشتر مواقع تراکم این بافت‌ها در مقایسه با سایر مناطق بالاست و پس از وقوع حوادث طبیعی باید خدمات مدیریت بحران گسترده به ساکنان این بافت‌ها داده شود، ضرورت دارد این مناطق به‌سرعت اولویت‌بندی و بر مبنای آن، مباحث امداد و نجات، تخلیه اضطراری جمعیت و مقاوم‌سازی روی آن‌ها پیاده شود.

سکونت 21میلیون ایرانی در بافت فرسوده 
معاون وزیر راه و شهرسازی نیز درباره بافت‌های فرسوده کشور در گفت‌وگو با ما اظهار می‌کند: براساس آخرین ویرایش شاخص‌هایی که شورای عالی معماری و شهرسازی ایران در تیر1400 تصویب کرده و سه شاخص نفوذناپذیری، ریزدانگی و ناپایداری ملاک است، اکنون 167هزار هکتار در 640شهر کشور به عنوان بافت فرسوده تاریخی یا حاشیه‌ای شناخته می‌شود که بیشترین وسعت به استان‌های تهران، خراسان رضوی، اصفهان، خوزستان و کرمان اختصاص دارد و حدود 21میلیون نفر از جمعیت کشور در این بافت‌ها سکونت دارند. 
محمد آیینی با بیان اینکه باید بین بافت فرسوده روستایی و بافت فرسوده شهری تفاوت قائل شد، می‌افزاید: در مورد بافت فرسوده روستایی تمهیداتی اندیشیده شده تا در سال به 200هزار واحد تسهیلات ارزان‌قیمت با نرخ 5درصد برای مقاوم‌سازی بافت‌های فرسوده روستاییان پرداخت شود. براساس آمارهای ارائه شده از سوی بنیاد مسکن، تاکنون 2میلیون و 700هزار واحد فرسوده مقاوم‌سازی و نوسازی شده که براین اساس می‌توان گفت 50درصد واحدهای غیرمقاوم روستایی نوسازی شده‌اند و خوشبختانه در زلزله‌های اخیر این واحدها کمترین تلفات را داشته‌اند و به نظر می‌رسد همین مدل می‌تواند برای بافت‌های فرسوده شهری نیز کارساز باشد. 
مدیرعامل شرکت بازآفرینی شهری ایران اضافه می‌کند: در دوره‌های گذشته نیز هرگاه حمایت‌های دولت و شهرداری‌ها در قالب بسته‌های تشویقی برای بازسازی بافت‌های فرسوده فراهم شده شاهد سرعت گرفتن نوسازی واحدهای فرسوده در بافت‌های شهری بودیم. اما آنچه تاکنون براساس آمارها وجود دارد این است که 220هزار واحد از واحدهای واقع در بافت‌های فرسوده شهری تخریب و 710هزار واحد هم بنا شده و نکته حائز اهمیت این است واحد‌های شهری این ویژگی را دارند که علاوه بر مقاوم‌سازی در برابر زلزله، ظرفیت اضافه‌ای برای تولید واحدهای مسکونی جدید ایجاد می‌کنند.

گام‌های دولت برای بافت‌های فرسوده 
دبیر ستاد ملی بازآفرینی شهری پایدار با اشاره به اینکه آذرماه سال جاری در مقایسه با آذرماه سال گذشته شاهد رشد 40درصدی صدور پروانه در بافت‌های فرسوده تهران بوده‌ایم، ادامه می‌دهد: با توجه به اینکه در محدوده بافت‌های فرسوده اراضی و املاک متعلق به مردم است و بیشتر ساکنان این بافت‌ها  سطح درآمد پایینی دارند و به تنهایی نمی‌توانند به نوسازی واحدهای فرسوده اقدام کنند، دولت باید ضمن رفع موانع نوسازی از سر راه مردم، در یک بسته تشویقی جامع، شرایطی را فراهم کند تا سرمایه‌گذاران و سازندگان نیز انگیزه ورود به این بخش را پیدا کرده و در قالب مشارکت مدنی به نوسازی این واحد‌ها بپردازند. 
دولت در این مورد علاوه بر اختصاص تسهیلات نوسازی و همچنین ارائه تسهیلات اسکان موقت به مالکان این واحدها، بسته تشویقی جامعی را تکمیل و به شهرداری‌های کل کشور ابلاغ کرده؛ ضمن آنکه بسته تشویقی شهرسازانه نیز در نظر گرفته که به‌تازگی از سوی شورای عالی شهرسازی و معماری ایران ابلاغ شده است. براساس این بسته تشویقی، در صورتی که سازندگان تجمیع کنند و به حد نصاب تفکیک برسند، یک طبقه و اگر بلوکی‌سازی داشته باشند تا دو طبقه می‌توانند تراکم تشویقی بگیرند ضمن آنکه در حوزه پارکینگ و نما نیز تسهیلاتی برای سازندگان درنظر گرفته شده تا به جای سرمایه‌گذاری در محلات برخوردار و شمال شهر، در بافت‌های فرسوده شهرها سرمایه‌گذاری کنند تا شتاب نوسازی افزایش یابد. همچنین در تلاش هستیم به منظور سبک‌سازی تراکم بافت‌های فرسوده پیشنهاد معاوضه واحد فرسوده را با یک قطعه زمین در حاشیه شهرها و یا واحدهای ساخته شده در همان منطقه بدهیم.

خبرنگار: اعظم طیرانی