برای یافتن پاسخی هماهنگ با قرائن آیات قرآن کریم و منطبق با تحلیل آیات حجاب، با حجت‌الاسلام سید محمدحسن جواهری، عضو هیئت علمی گروه قرآن‌پژوهی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و پژوهشگر حوزه حجاب به گفت‌وگو پرداختیم که در ادامه می‌خوانید.

قرآن تکلیف حجاب را به روشنی مشخص کرده است
حجت‌الاسلام جواهری در ابتدا با بیان اینکه نزول حکم حجاب تدریجی بود، می‌گوید: قرآن کریم حکم حجاب را در دو مرحله صادر کرد. ابتدا آیات 30 و 31 سوره نور (خمار) نازل شد و سپس در آیه 60، زنان سالخورده استثنا شدند و پس از مدتی که حدود دو یا سه سال تخمین زده می‌شود و با ایجاد زمینه لازم برای فرود حکم حجاب کامل، آیه حجاب کامل یا همان جلباب نازل شد. حجاب ابتدایی و همان خمار بر اساس آیات قرآن شامل همه بدن است و حکم پاها تا قوزک، حد دست‌ها و گردی صورت با مراجعه به روایات آشکار می‌شود. حکم حجاب ابتدایی و کامل زمانی نازل شده که جامعه اسلامی از اقتدار لازم برخوردار بود و این نشان‌دهنده اهمیت و آثار وسیع اجتماعی این حکم از یک سو و وظیفه نظام اسلامی در قبال اجرای آن از سوی دیگر است. آیه حجاب تضمین بلاغی دارد، یعنی تضمین است. آخرین حرف خدای متعال که پس از آن دیگر حرفی نبود در حجاب کامل چیزی است که نه به بدن بچسبد و نه خیلی باز باشد، مشابه چادر ایرانی. در این زمینه قرآن تکلیف را به روشنی مشخص کرده است.
او اضافه می‌کند: حجاب کامل پس از زمینه‌چینی لازم و اسوه‌سازی همراه با بیان اثرگذارترین حکمت آن نازل شد تا تأثیرگذارتر باشد. حکم حجاب کامل، دائمی است و حفظ زنان از تعرض، حکمت آن بوده و هر چند مخاطب آیه، زنان پیامبر(ص) در آن دوره هستند ولی مخاطب این حکمت نبوده‌اند زیرا با آیاتی پیش از نزول حجاب کامل، ایمنی لازم را بدست آورده‌اند.

حجاب نماد است
این پژوهشگر حجاب تأکید می‌کند: هر کشور علاوه بر مذهب، قانونی مشخص دارد و تمام افراد جامعه هم ملزم به رعایت آن هستند. حجاب یکی از همین قوانین لازم‌الاجراست و خانم و آقا هم ندارد و حتی غیرمسلمان‌ها هم باید رعایت کنند. تمام افراد باید شأن و حجاب متعارف جامعه اسلامی را حفظ کنند. الزام به حجاب ضروری است چرا که حجاب نماد است. وقتی تصاویر شهری ناشناخته را می‌بینید با دیدن تصاویر محجبه بودن خانم‌ها برایتان مشخص می‌شود تصاویر جامعه‌ای اسلامی را مشاهده می‌کنید، زیرا حجاب، نماد است در صورتی‌که نماز یا روزه نماد نیستند.
دکتر جواهری تصریح می‌کند: وظیفه جامعه اسلامی تبیین و حفظ حجاب است و البته مسلمانان وظایف بالاتری دارند؛ حفظ نماد و دیگری حکم شرعی و اگر تخلفی در این زمینه صورت گرفت از دو جهت عقاب می‌شوند، یکی به‌خاطر رعایت نکردن حکم شرعی و دیگری شکستن نماد و البته جهات دیگر که در فرصتی دیگر در مورد آن صحبت خواهیم کرد. بنابراین نظام اسلامی در برابر اجرای این حکم مسئولیت دارد. حجاب، حکم شرعی اجتماعی است، یعنی آثار اجتماعی مهمی دارد و به دلیل اینکه نماد است، اجرای آن وظیفه است. افرادی که می‌گویند نظام و جامعه اسلامی در مورد حجاب افراد وظیفه‌ای ندارد یا این امر را به خوبی درک نکرده‌اند یا غرض دارند و یا اهل مطالعه و فهم آیات و استنباط آن‌ها نیستند.
حجت‌الاسلام جواهری در پاسخ به شیوه‌های بهتر دعوت افراد به حجاب نیز می‌گوید: عقلا باید در مورد این راهکارها تصمیم بگیرند. اسلام توصیه به زور نکرده و سخن از تشویق دارد.
پیامبر(ص) برای گسترش حجاب از روش روان‌شناختی بهره برد و از این رو ضرورتی برای برخورد فیزیکی پدید نیامد. مسئولیت حاکم اسلامی به تناسب آثار و تبعات اجتماعی این حکم، تعریف می‌شود اما باید توجه داشت الزام حجاب از سوی حکومت به معنای برخورد شدید نیست، بلکه تشویق به شکل‌های گوناگون و تنبیه در قالب محرومیت از برخی امکانات در کنار فرهنگ‌سازی و ارائه الگو می‌تواند ضمانت اجرای این حکم باشد. اندیشمندان و عقلا باید متناسب با شرایط موجود و برای نهادینه و اجرایی کردن آن تصمیم‌هایی بگیرند. تصمیم‌هایی که حکم شرعی، تأثیر اجتماعی و نماد بودن را دربرگیرد. به نظر می‌رسد مسیری که اکنون در حال پیگیری است صحیح و مطابق با شریعت باشد.

خبرنگار: مریم احمدی شیروان