از سوی دیگر متأسفانه سال تحصیلی محمل شرایط پیش‌بینی نشده دیگری همچون آلودگی هوا و ماجرای مسمومیت دانش‌آموزان در مدارس شد تا بار دیگر آموزش در مدارس را با چالش روبه‌رو کند.
این ماجرا به حدی جدی است که رهبر معظم انقلاب نیز در دیدار امسال با معلمان و فرهنگیان بدان اشاره داشتند: «... عرض کردیم که کرونا ضربه زد، این فتنه‌ها و اغتشاش‌ها و مانند این‌ها هم ضربه می‌زند؛ یعنی این‌ها با این ناامنی‌هایی که در خیابان و از این قبیل درست می‌کنند، یکی از ضرباتی که به کشور می‌زنند همین است که مدرسه‌ها را ناامن می‌کنند. یا همین مسائل مربوط به مسمومیت و مانند این‌ها اگر حالا واقعی باشد یا شایعه باشد، دست دشمن اگر در کار باشد که ظاهراً هم همین‌جور است، این واقعاً یک ضربه‌ به اساس کار در کشور و اساس آموزش‌ و پرورش است، چون از حضور در مدرسه مانع می‌شود... ».
همه این‌ها تکلیفی سخت را در سالی منحصر به‌فرد پیش روی مسئولان مدارس و خانواده‌ها به عنوان نهادهای غیررسمی و رسمی آموزش قرار داده است. 

حذف 2تریلیون ساعت آموزش حضوری 
عباس فرجی، مشاور آموزش و پرورش با اشاره به افزایش ناهنجاری‌های رفتاری در مدارس به ما می‌گوید: براساس آمار اعلام شده از سوی سازمان ملل، طی دوسال برگزاری کلاس‌های مجازی 2تریلیون ساعت آموزش حضوری از دانش‌آموزان حذف شده که رقم بسیار قابل ملاحظه‌ای است و همین موضوع موجب بروز اختلال جدی در روابط بین فردی دانش‌آموزان شده است، زیرا دانش‌آموزان ارتباط خود را با دوستان، معلمان و همچنین جامعه قطع کرده بودند که این موضوع در مقطع ابتدایی می‌تواند آسیب‌های دائمی برای بعضی از دانش‌آموزان به همراه داشته باشد. 
وی ادامه می‌دهد: شواهد بسیاری نشان می‌دهد در تعداد زیادی از مدارس کشورهای مختلف پس از فروکش کرونا دانش‌آموزان به مدارس بازنگشته و ترک تحصیل کرده‌اند که این رقم در دانش‌آموزان دختر بسیار بیشتر است.  
فرجی ادامه می‌دهد: نتایج تحقیقی که در 32 کشور انجام شده نشان می‌دهد دانش‌آموزان کلاس هشتم درصد قابل توجهی از مهارت‌های خواندن خود را از دست داده و این وضعیت در دانش‌آموزان پایه اول نشان می‌دهد دست‌کم 50درصد این دانش‌آموزان مهارت‌های محاسباتی لازم را کسب نکرده‌اند که متأسفانه رقم چشمگیری است و این اعداد و ارقام در رده سنی دبستان می‌تواند آسیب‌های دائمی و جبران‌ناپذیری به همراه داشته باشد.
به گفته وی، نمودارهای بدست آمده از تحقیقات نشان می‌دهد دانش‌آموزان در درس‌های ریاضی و علوم بیشتر از دیگر درس‌ها دچار افت تحصیلی شده‌اند که دلیل آن نبود امکانات آموزشی لازم در دوران کرونا بوده و موجب تحمیل این وضعیت به دانش‌آموزان شده است. البته این آسیب‌ها و ناهنجاری‌ها از مدرسه‌ای به مدرسه دیگر متفاوت است. به عنوان نمونه میزان آسیب‌های اجتماعی در مدارس غیردولتی کمتر از مدارس دولتی است به این دلیل که فاصله‌گذاری‌های اجتماعی در مدارس غیردولتی قابل اجرا بوده و برخی از این مدارس در دوران کرونا به صورت حضوری برگزار شده و دانش‌آموزان از آموزش حضوری بهره‌مند بوده‌اند. در حالی که مدارس دولتی چنین امکاناتی را ندارند و در عمل مدارس تعطیل بوده است. ضمن آنکه نحوه آموزش مجازی نیز در مدارس دولتی با مدارس غیردولتی متفاوت بود. به‌طوری که دانش‌آموزان مدارس غیردولتی از فضاهای مختلفی برای آموزش بهره‌مند بودند، اما دانش‌آموزان مدارس دولتی مجبور بودند آموزش‌ها را از طریق شبکه شاد دنبال کنند و ما می‌دانیم شاد محدودیت‌ها و مشکلات زیادی داشت که پهنای باند و اینترنت هم مزید بر علت شده بود و مجموع این عوامل موجب افت تحصیلی آن‌ها شده است. به این ترتیب یکی از بزرگ‌ترین آسیب‌های وارد شده از کووید19 به آموزش و پرورش، عمیق‌تر کردن شکاف بی‌عدالتی آموزشی بود. در ایران رشد آسیب‌های اجتماعی در مدارس مناطق محروم، بیشتر از مدارس مناطقی بوده که سهم بیشتری از عدالت آموزشی داشته‌اند. 

خالی بودن دست مدارس از نیروی انسانی متخصص 
ناصر کوهستانی، یکی از مدیران بازنشسته آموزش و پرورش با بیان اینکه ناهنجاری‌های رفتاری و آسیب‌های اجتماعی متعددی از سال‌ها پیش در مدارس وجود داشته، اما در دوران پساکرونا به طور چشمگیری افزایش یافته، می‌گوید: با توجه به اینکه پیشگیری از ناهنجاری‌های، رفتاری مهم‌ترین رسالت نظام تعلیم و تربیت است، از مدارس انتظار می‌رود در کنار آموزش، از بروز آسیب‌های اجتماعی پیشگیری کنند، اما متأسفانه در سال‌های اخیر به دلیل کمبود نیروی انسانی در این حوزه دچار ضعف اساسی شده که شیوع کرونا و ورود زودهنگام دانش‌آموزان به فضای مجازی به گسترش آسیب‌ها دامن زده است. این کمبودها در حوزه نیروهای متخصص تربیت بدنی، پرورشی، بهداشت و روان‌شناسی بسیار مشهود است و دست مدارس را برای پیشگیری از وقوع آسیب‌های اجتماعی به‌ویژه در دوره اول و دوم متوسطه که دانش‌آموزان ما در مرحله بلوغ قرار دارند و دوره حساس رشد را طی می‌کنند، خالی گذاشته است. 
این پژوهشگر حوزه آموزش و پرورش در گفت‌وگو با ما می‌افزاید: آسیب اجتماعی به‌طور کم و زیاد در سطح جامعه وجود دارد و نه تنها آموزش و پرورش بلکه همه نهادها ازجمله صدا و سیما، وزارت ارشاد، تبلیغات اسلامی و حتی وزارت کشور در حوزه فرهنگ‌سازی کاهش آسیب‌های اجتماعی مسئولیت دارند. 
مدیر پیشین آموزش و پرورش منطقه 2 تهران با تأکید بر نقش خانواده به عنوان یکی از تأثیرگذارترین نهادها در حوزه پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی اضافه می‌کند: به‌طور حتم آموزش و پرورش توان پیشگیری از همه آسیب‌های اجتماعی در جمعیت دانش‌آموزی را ندارد، اما می‌تواند با آموزش و ارتقای سطح دانش خانواده از بخش قابل توجهی از آسیب‌های اجتماعی پیشگیری کند که این مهم کم‌هزینه‌ترین و بهترین راهکار برای جلوگیری از بروز آسیب‌های اجتماعی است. 
کوهستانی ضمن تأیید افزایش آسیب‌های اجتماعی در دوران پساکرونا می‌گوید: با شیوع کرونا و تعطیلی ناگهانی مدارس، دانش‌آموزان سه سال از پرورش و تربیت محروم ماندند. 

خبرنگار: اعظم طیرانی