امام رضا(ع) در حدیثی زیارت را راه ادای دِین شیعیان و محبان به امامان معصوم(ع) معرفی کرده‌اند، در زیارت چه ظرفیتی وجود دارد که چنین شأنیتی می‌یابد؟ 
این حدیث را هم مرحوم کلینی در کتاب کافی، هم شیخ صدوق(ره) در چند اثر و نیز مرحوم ابن‌قولویه و مرحوم شیخ مفید و دیگر محدثان شیعه ذکر کرده‌اند؛ راوی حدیث از رجال معتبر به نام حسن‌بن علی‌وشاء از امام هشتم(ع) روایت می‌کند که حضرت(ع) فرمودند: هر امامی به گردن دوستان و شيعيان خود عهدی دارد كه وفای كامل به اين عهد و بجا آوردن نيكوی آن با زيارت قبور آنان است. پس كسانی كه با رغبت و علاقه به زيارت ايشان و باور داشتن آنچه آنان ترغيب كرده‌اند، زيارتشان كنند، امامانِ آن‌ها در روز قيامت شفيعشان باشند. در تعبیر روایت بر باور به زیارت و امامی که زائرش می‌شویم تأکید و تصریح شده اگر کسی چنین زیارتی را انجام داد، اضافه بر منافع مادی و دنیایی زیارت، در آخرت به جایی می‌رسد که نه فقط بهشت برای او حتمی می‌شود بلکه ائمه معصومین(ع) شفیع او می‌شوند!
یکی از مسائلی که رهبر معظم انقلاب در جهاد تبیین بر پرداخت به آن تأکید دارند، زیارت حضرات معصومین(ع) است چون وقتی مردم به این زیارت مشرف شده و در فضای معنوی و تربیتی آن قرار می‌گیرند، بصیرت و آگاهی‌ای به‌واسطه زیارت در آن‌ها ایجاد می‌شود که مانع فریب‌ و نفوذ دشمن در آن‌ها خواهد شد.

ماجرای عهد شیعه به امامان معصوم(ع) و ضرورت ادای آن به واسطه زیارت از کجا ریشه می‌گیرد؟
بنابر روایات، ماجرای امامت همچون رابطه پدر و مادر و فرزندان، دوسویه است، همان‌طور که ائمه(ع) از سوی خدای متعال برای امت اسلام پدری و هدایتگری کرده و واسطه فیض هستند ما نیز در مقابل این مقام پدری و رهبری، وظیفه‌ای داریم و باید به آن عمل کنیم؛ عمل کردن همان عهدی است که در روایت به بجا آوردن آن اشاره شده است. نعمت هدایت به‌قدری مهم است که ما را مدیون خود می‌کند و به تعبیر امام رضا(ع) بهترین راه ادای این دین، زیارت بااشتیاق و رغبت است؛ همان حالتی که مردم ایران در زیارت ثامن‌الحجج(ع) دارند.

در زیارت چه ظرفیت‌هایی وجود دارد که انجام با رغبت و انگیزه آن سبب ادای دِین اهل‌بیت(ع) می‌شود؟
معمولاً در زیارت ائمه(ع) به جنبه‌های معنوی نگاه داریم، مثل نیایش در حرم‌ها، مناجات و توسل که این حق است، اما باید توجه داشت امامان(ع) بر نکات تربیتی و ارتباط علمی با خود نیز در زیارت تأکید دارند، برای همین هم به دست زائران زیارت‌نامه داده‌اند! این زیارت‌نامه‌ها متون علمی درسنامه‌های تربیتی اهل‌بیت(ع) هستند. زائر با تدبر در این درسنامه به مقامات بالای تربیتی می‌رسد، یعنی همان‌طور که بیوت اهل‌بیت(ع) در زمان حیاتشان دانشگاه تربیت شاگرد و انسان‌سازی بود، پس از شهادت هم حرم مقدس آن حضرات(ع) چنین نقشی را ایفا می‌کند؛ چنان‌که در اذن دخول هم ما را متوجه کرده‌اند بر در خانه پیامبر(ص) ایستاده‌ایم «اللَّهُمَّ إِنِّي وَقَفْتُ عَلَی بَابٍ مِنْ أَبْوَابِ بُيُوتِ نَبِيِّكَ» و طبق تصریح پیامبر(ص) می‌دانیم ایشان شهر علم هستند و ائمه(ع) باب آن! اگر زائر متوجه این شأن و ظرفیت باشد و اضافه بر نگاه معنوی، رویکرد علمی تربیتی هم به زیارت داشته باشد، هنگام خروج از حرم درس‌های بسیاری فراگرفته و عهدی را که باید، ادا کرده است. ما باید متوجه این نعمت باشیم چون روز قیامت از نعمت معلمانی همچون پیامبر(ص) و ائمه(ع) مورد سؤال قرار می‌گیریم. 

آیا هر زیارتی چنین اثری دارد و سبب ادای دِین اهل‌بیت(ع) می‌شود؟
هر زیارتی که زائر با معرفت به مقام امام معصوم(ع) یا امامزادگانی همچون حضرت معصومه(س) که به زیارتشان توصیه شده، انجام دهد چنین اثراتی را در پی دارد. از زیارت پیامبر(ص) در مدینه تا امام زمان(عج) که همگی زیارت‌نامه مخصوص و نیز زیارت جامعه دارند، چنین تأثیری دارد.
زیارت از دور و نزدیک چهارده معصوم(ع) چه با زیارت‌نامه‌ها -که هر یک از ائمه(ع) زیارت منصوص و نیز زیارت روزانه در هفته دارند- و چه با عرض ارادت و محبت، زیارت محسوب می‌شود و اثری را که ذکر شد، در بُعد تربیتی و معرفتی به دنبال دارد.

رهاورد دنیایی زیارت همراه با اعتقاد و باور برای سبک زندگی فردی و اجتماعی ما چیست؟
در برکات زیارات تصریح شده زیارت رزق، علم و آبرو را افزایش داده و غم را برطرف می‌کند؛ ائمه(ع) در زمان حیات و پس از شهادت به یک میزان در استجابت دعا و مقام شفاعت منشأ اثر هستند چنان‌که خطاب به آن حضرات(ع) می‌گوییم: «يا وَجيهاً عِنْدَ اللهِ اِشْفَعْ لَنا عِنْدَ اللّهِ». زائر برای هر مسئله مادی و غیرمادی که دست دراز کند، دست پر بازمی‌گردد. 
برای مثال در زیارت کربلا روایات متعدد بر افزایش رزق تأکید دارند و درباره زیارت امام رضا(ع) از پیامبر(ص) نقل کرده‌اند: هيچ غمگينی او را زيارت نمی‌‏كند، مگر آنكه خدا غمش را زائل می‏كند و هيچ گناهكاری او را زيارت نمی‌‏كند، مگر آ نكه خدا گناهانش را می‏‌آمرزد. یا در برکات زیارت آقا جوادالائمه(ع) بهره‌مندی از جود و سخای حضرت(ع) تصریح شده است.
این تصریح روایات ثابت می‌کند بهترین جا برای گره‌گشایی از مشکلات، حرم‌های مقدس اهل‌بیت(ع) است و با حضور در آن‌ها می‌توان عقده‌گشایی و مشکل‌گشایی کرد.
 چنان‌که در دوران طلایی دفاع مقدس رزمندگان از کیلومترها فاصله، در مرزهای غربی و جنوب غربی با توسل به امام حسین(ع) و امام رضا(ع) بدون تجهیزات و دست خالی فتح‌الفتوح‌های شگفت و عجیبی را رقم می‌زدند! حاج قاسم، سیدالشهدای جبهه مقاومت در سخنرانی‌های متعددی تأکید داشت کارهای بزرگی در فتح و پیروزی بر دشمنان و ابرقدرت‌ها با حضور در حرم امام هشتم(ع) حل می‌شد. باید گره‌گشایی با توسل به ائمه اطهار(ع) را از این بزرگان یاد بگیریم.

خبرنگار: آمــــنه‌مستقیمی