عالِم منصف اهل سنت، شیخ عبدالله علایلی می‌گوید: «هجرت رسول اکرم(ص) برای احداث ساختمان دین بود و حرکت امام حسین(ع) برای محافظت از این بنا». باور کنید از این بهتر دیگر نمی‌شود گفت... بدانید کتاب‌های ما، علمای ما و دانشمندان ما همه از برکت نهضت امام حسین(ع) است... در واقع یزید می‌خواست با کشتن سیدالشهدا(ع) درِ دانشگاه دین را ببندد ولی امام حسین(ع) با خون خود و عزیزانش این در را باز نگه داشت... از همان روزهای نخستین شهادت امام حسین(ع)، امام سجاد(ع) و حضرت زینب کبری(س) به عنوان استادان دانشگاه دین کار خود را آغاز کردند... در تمام سفر کوفه و شام درس دایر بوده تا رسیدند به مدینه و مستقر شدند. در فضای خفقان مدینه فردی می‌گوید رفتم خدمت سیدالساجدین(ع) عرض کردم: یابن رسول الله! چگونه صبح کردید؟
 جواب خیلی تلخ است. برای این جمله امام سجاد(ع) باید خون گریست. حضرت فرمودند: «شب را به صبح رساندیم در حالی که به خاطر انتساب به رسول خدا امنیت نداریم. ولی بقیه مسلمین در امنیت هستند...» اما در همان اختناق مدینه حضرت نهضت علمی به راه انداختند و این نهضت را به حضرت باقر(ع) سپردند. باز هم فضای خفقان بنی‌امیه بود. حضرت شاگردان زیادی مثل «کمیت» را تربیت و این نهضت را احیا کردند.
پس از شهادت امام باقر(ع) مدرسه به دست امام صادق(ع) افتاد. آوازه علمی امام صادق(ع) در عالم پیچید به نحوی که از سراسر جهان برای کسب علم خدمت ایشان می‌رسیدند. این مدرسه از عجایب علمی عالم است. ما در دنیا مدرسه‌های طب داریم که پزشکان به آنجا مراجعه می‌کنند. مدرسه‌های اقتصاد داریم که اقتصاددان‌ها به آنجا رفت و آمد دارند. مدارس فقه را فقها مراجعه می‌کنند اما مدرسه امام صادق(ع) جامع همه علوم بود. فلاسفه، عرفا، فقها، کلامیون همه و همه گمشده خود را در این نهضت علمی امام صادق(ع) می‌یافتند. پس از امام صادق(ع) نیز بقیه ائمه(ع) به سهم خود در گسترش این نهضت تلاش کردند تا رسید به عصر ما که شیخ طوسی حوزه نجف را پایه‌گذاری می‌کند. تاریخ تشکیل حوزه نجف با دانشگاه الازهر همزمان بوده و هر دو هم با اندیشه شیعی تشکیل شده. دانشگاه الازهر را فاطمیون تأسیس کردند. «ازهر» مذکر کلمه زهراست که به یاد حضرت زهرا(س) این دانشگاه تأسیس شد. ببینید هر دو مدرسه هزار سال سابقه دارند... نجف «قاضی، بهجت، بحرالعلوم، کاشف الغطا و شیخ انصاری» را پرورش داده است. این‌ها بزرگانی بودند که لُبّ اسلام را فهمیدند. همه این برکات و معارف ثمره نهضت حضرت سیدالشهدا(ع) بوده است... .