سیره در زبان عربی از ماده سیر به‌معنای رفتن و رفتار مستمر یا همان روش و برنامه ثابت بوده و سیره اولیای دین، نبی مکرم اسلام(ص) و ائمه(ع) برای ما قابل بهره‌برداری و الگوگیری است.

خانواده‌ای متعالی با سیره علوی
وقتی سخن از سیره امام علی(ع) می‌شود، یعنی نوع و سبکی از رفتار آن حضرت در تمام زندگی ایشان مراعات شده و به صورت سیره درآمده است. اصول حاکم بر زندگی امام علی(ع) در همه ابعاد و زمینه‌ها مبتنی بر قرآن و سنت پیامبر اکرم(ص) بوده است. در زمینه اجتماعی و برخورد با جامعه نیز آن حضرت روابط خود را براساس دستورات الهی و نبوی قرار داده بود. سیره امیرالمؤمنین(ع) در بُعد فردی و نیز در زندگی شخصی قابل بهره‌برداری و استفاده است.
همسرداری و تربیت فرزندان در سیره حضرت علی(ع) بهترین الگو برای ماست. در روایتی داریم روزی پیامبر خدا(ص) از امیرمؤمنان(ع) پرسید: فاطمه(س) را چگونه همسری یافتی؟ علی(ع) در پاسخی پرمعنا گفت: «نِعْمَ الْعَوْنِ عَلی طَاعَةِ الله» یعنی او را بهترین یاری‌کننده در مسیر اطاعت خداوند یافتم. این جمله، هدف را برای زندگی زوج‌های جوانی که می‌خواهند در مسیر این بزرگواران حرکت کنند، مشخص می‌کند. مسیر باید مسیر طاعت و هدف نهایی نیز رسیدگی به بندگی پروردگار و اطاعت او باشد. باید زن و شوهر همدیگر را در مسیر بندگی و اطاعت خداوند کمک کنند. صداقت رکن رکین خانه حضرت فاطمه(س) و حضرت علی(ع) بود.

سکوت علی(ع) در قبال خلافت، نه ولایت
در سیره اجتماعی امام علی(ع) نیز نکات برجسته‌ای وجود دارد. می‌دانیم به نص خداوند و رسول او(ص)، خلافت و حاکمیت حق مسلم امیرالمؤمنین(ع) بود، ولی از این حق منع شده و اجازه به عملی شدن دستور الهی ندادند. در این مدت آن امام(ع) مصیبت‌های زیادی مانند شهادت حضرت زهرا(س) را نیز متحمل شد اما آن سختی‌ها سبب نشد امیرالمؤمنین(ع) از جامعه و مردم دور شود. حضرت سکوت کرد اما سکوت او در مورد مسئله قدرت و برای حفظ وحدت مسلمانان بود. در اصول و عقاید و آنچه مربوط به تبیین رسالت و اصول اعتقادات بود، ایشان كوچک‌ترین سكوتی نكرد و هر جا انحراف یا خلافی از اصول می‌دید، بیان می‌کرد. مردم هم حضرت علی(ع) را به عنوان امام و پیشوایی كه می‌تواند بهتر از هر كسی رسالت و قرآن را تبیین كند، قبول داشتند و او هم از این لحاظ به هیچ‌وجه در این 25سال سكوت نكرد. امیرالمؤمنین(ع) در این سال‌ها قهر و گوشه‌نشینی نكرد. این‌طور نبود بگوید حال كه حق خلافت و زمام‌داری من ضایع شده، پس كاری به كار مردم ندارم و هر اتفاقی هم می‌خواهد بر سرشان بیاید، بلكه حضرت علی(ع) به عنوان یک شخص مسئول كه احساس مسئولیت و تعهد می‌كند، در میدان ایستاده و نظر مشورتی خود را در مورد مسائل اجرایی بیان می‌كرد.
امیرالمؤمنین علی(ع) در خطبه ۷۳ نهج‌البلاغه خود را از همه برای حکومت، شایسته‌تر و حکومت را حق خود دانسته و بیان می‌کند: «خوب می‌دانید که من از همه کس به خلافت شایسته‌ترم. به خدا سوگند تا هنگامی که اوضاع مسلمین روبه‌راه باشد و در هم نریزد و به غیر از من به دیگری ستم نشود همچنان خاموش خواهم بود. این کار را به خاطر آن انجام می‌دهم که اجر و پاداش برم و از زر و زیورهایی که شما به‌سوی آن می‌دوید پارسایی ورزیده باشم».

حقیقت زهد از نگاه امام علی(ع)
زهد امیرالمؤمنین(ع) نیز مثال‌زدنی است و چه آن زمانی که در مسند حاکمیت بود و چه پیش از آن، وضعیت زندگی او متفاوت نشد.
امام علی(ع) در نهج‌البلاغه در تعریف حقیقت زهد مى‌فرماید: «اى مردم! زهد همان كوتاهى آرزو، شكر و سپاس در برابر نعمت و پارسایى در مقابل گناه است». حضرت علی(ع) خود زاهد بود و دیگران را به زهد و اعراض از دنیا دعوت می‌کرد. حضرت می‌فرمود: «شما را به اعراض از این دنیا توصیه مى‌كنم كه شما را رها خواهد ساخت، اگر چه شما جدایى از آن را دوست ندارید».
نکته مهم در سیره امیرالمؤمنین(ع) این است ایشان هر چند به عموم مردم توصیه به زهد دارد اما آن را برای حاکمان لازم و واجب می‌داند، چرا که محرومان وقتى افراد مرفه پیرامون خود را می‌بینند، دچار رنج بیشترى می‌شوند. کارگزاران متعهد، در برابر این موقعیت احساس مسئولیت کرده و درصدد تغییر وضعیت برمی‌آیند و با ازخود گذشتگی، اقدام به ترمیم نابسامانى فقیران می‌کنند و با شرکت در غم آن‌ها، موجب تسکین خاطر فقیران می‌شوند. امام علی(ع) در این باره می‌فرماید: «خداوند بر پیشوایان عادل واجب کرده خودشان را در حد ضعیف‌ترین مردم قرار دهند تا فقر و بیچارگى فقیر، او را به سرکشى وادار نکند». به فرموده ایشان، کسی که در مسند حاکمیت قرار می‌گیرد نباید زندگی او فراتر از طبقات معمولی و ضعیف جامعه باشد.