روزنامه قدس | تحصن بزرگ در صحن «موزه»

حرم مطهر در انقلاب اسلامی – قسمت چهارم

تحصن بزرگ در صحن «موزه»

محمدحسین نیکبخت

مقاومت دولت بختیار در برابر بازگشت امام خمینی و بستن فرودگاه‌ها در پنجم بهمن سال 1357، نه تنها از موج اعتراض‌ها کم نکرد، بلکه موجب افزایش خشم مردم نسبت به رژیم شاه شد. این امر در مشهد نیز باعث راهپیمایی‌های گسترده و تحصن‌هایی شد که بیشتر آن‌ها ارتباط مستقیمی با تحصن بزرگ علما در صحن موزه داشتند.

مقدمات تحصن بزرگ
صحن موزه، جایی که امروزه آن را با نام رواق امام خمینی(ره) می‌شناسیم در دهه 1310 ساخته شد و در حافظه تاریخی آن، اتفاق‌های فراوانی وجود دارد که یکی از مهم‌ترین آن‌ها، تجمع نیروهای نظامی رضاشاه در آن پیش از هجوم به متحصنان مسجد گوهرشاد در شب 21 تیر 1314 است. روز هفتم بهمن سال 1357، همزمان با سالروز رحلت رسول‌ خدا(ص) و شهادت امام مجتبی(ع) هزاران نفر از زائران و مجاوران مطابق سنت سالیان قبل در قالب دسته‌های عزاداری خودشان را به حرم رضوی رسانده‌ بودند، اما این بار فضا و شور انقلابی، وضعیت حضور مردم را به شدت تحت تأثیر قرار داده ‌بود. دسته‌های عزاداران به همراه زائران و مجاوران حرم رضوی در صحن موزه اجتماع کردند. این اجتماع شاید نخستین اجتماع گسترده، در چنین حجم و ابعادی بود که در صحن موزه برگزار می‌شد. سخنران این تجمع بزرگ، شهید هاشمی‌نژاد بود. شاهدان عینی نقل کرده‌اند در این تجمع، صحن موزه از جمعیت آکنده شد و شعاع حضور مردم به خیابان تهران (امام رضا(ع) فعلی) هم امتداد یافت. دو روز پس از این تجمع باشکوه، در نهم بهمن‌ ماه، حضور مردم و اعلام انزجار از رژیم شاه دوباره در صحن موزه تکرار شد. این بار هم سخنران مراسم شهید هاشمی‌نژاد بود.

تصمیم تاریخی علمای مشهد
ماموران رژیم روز 10 بهمن سال 1357 به بیت آیت‌الله العظمی شیرازی در بالاخیابان هجوم بردند و ناغافل حاضران در بیت را به گلوله بستند. در این هجوم تعدادی از مردم مشهد به شهادت رسیدند. اقدام مأموران فرمانداری نظامی، علمای مشهد را به واکنشی سخت واداشت؛ آن‌ها در اعتراض به قتل‌عام مردم و جلوگیری دولت بختیار از بازگشت امام خمینی، ساعاتی پس از هجوم به بیت آیت‌الله شیرازی، راهی حرم مطهر شده و در صحن موزه، جایی که طی چند روز گذشته، نقطه ثقل فعالیت‌های انقلابی در مشهد بود، تحصن کرده و خواستار بازگشت امام خمینی (ره) به میهن و محاکمه عوامل جنایت‌های چند روز گذشته شدند. تحصن بزرگ علما با استقبال گسترده طلاب مدارس علوم دینی و اقشار مختلف مردم روبه‌رو شد و در پی آن، هزاران نفر از زائران و مجاوران نیز در صحن موزه گرد آمدند. یک روز بعد، در 11 بهمن سال 1357 و در حالی که خبر بازگشت قریب‌الوقوع امام خمینی به ایران توسط شهید هاشمی‌نژاد به متحصنان حاضر در صحن موزه داده شد، راهپیمایی بزرگ دانشگاهیان مشهد از مسیر خیابان‌های جنت، ارگ، امام رضا(ع) و خسروی نو به سمت حرم مطهر و صحن موزه آغاز شد. طی مسیر حرکت راهپیمایان، جمع زیادی از اصناف و بازاریان مشهد نیز به این راهپیمایی پیوستند، به طوری که با رسیدن آن‌ها به نزدیکی حرم مطهر، فلکه حضرتی و خیابان‌های منتهی به ورودی صحن موزه از جمعیت موج می‌زد. همزمان بیانیه جامعه پزشکی و همچنین بیانیه جامعه اساتید دانشگاه درباره ضرورت بازگشت امام خمینی به میهن قرائت شد و با استقبال گسترده متحصنان و حاضران در صحن موزه و اطراف آن روبه‌رو گردید. یکی از نکات بارز تحصن بزرگ صحن موزه، سخنرانی‌های مداوم و منظم روحانیان و علمای مبارزی همچون شهید هاشمی‌نژاد و مرحوم آیت‌الله واعظ طبسی بود، سخنرانی‌هایی که به غیر از محتوای انقلابی و بیان خواست قاطبه مردم برای بازگشت امام، بحث‌های عقیدتی و مربوط به مبانی حکومت اسلامی هم در آن‌ها مطرح می‌شد و از این منظر، نقش مهمی در تنویر افکار عمومی داشت. تحصن بزرگ با بازگشت امام خمینی(ره) به میهن خاتمه یافت.