مناسبت‌های اسلامی در فرهنگ مسلمانان یکی از برجسته‌ترین جلوه‌های زیست مسلمانی است و بخش عمده‌ای از جلوه فرهنگ جهان اسلام در دنیا معطوف به مناسبت‌های دینی آنان است. فرهنگ در میان تمامی جوامع بشری به مثابه اکسیژن حیات ملت‌هاست که موجب حفظ پویایی و پایداری آنان می‌شود. اجزای تشکیل دهنده فرهنگ عناصر مختلفی را شامل می‌شود که یکی از مهم ترین آنها مناسبت‌های ملی یا مذهبی است. هیچ ملت و کشوری در دنیا وجود ندارد که فرهنگ آن خالی از مناسبت‌ها و روزهای ویژه و خاص باشد. تمامی جوامع انسانی روزهایی را برای بزرگداشت مفاهیم ارزنده نزد خود تعیین کرده‌اند. اشتیاق انسان‌ها به بقا و تداوم، آنان را نیازمند حفظ عناصر محبوب خود در قالب‌های تکرارشونده کرده است.
تمامی کشورهای دنیا با تعیین روز ملی، به ملت و همسایگان و دیگر کشورها هویت و منزلت خود را یادآوری می‌کنند و برای آن برنامه‌های متنوعی را به اجرا می‌گذارند. این رویکرد در میان مجامع جهانی نیز یک رویه مورد اهتمام است. سازمان ملل متحد و سازمان‌های تابعه آن تقویمی بین‌المللی را عرضه داشته‌اند که در آن مناسبت‌های گوناگونی را به عنوان نقاط عطف در فرهنگ جهان معرفی می‌کنند. روز جهانی حقوق بشر، روز جهانی زن، روز جهانی محیط زیست، روز جهانی کودک و... بخشی از این مناسبت‌های جهانی است که آیین‌های مختلفی برای پاسداشت آن در سراسر دنیا برگزار می‌شود.
این رویه حتی در میان سازمان‌ها و مجامع جهان اسلام نیز به کار گرفته شده است و مجموعه‌هایی مانند سازمان همکاری‌های اسلامی یا سازمان آیسسکو برای این مهم دارای ابتکاراتی هستند و روزها و مناسبت‌هایی را برای گسترش فرهنگ اسلامی و اهداف مصوب خود تعیین کرده‌اند.
در میان ادیان جهان مناسبت‌های دینی بخش اساسی فرهنگ دینی پیروان را تشکیل می‌دهد. مبدأ تاریخ میلادی و تقویم‌های رسمی جهان مرتبط با میلاد یا رویدادهای سرنوشت‌ساز در زندگی انبیای الهی است. حتی در میان ادیان غیرابراهیمی نیز مناسبت‌های مذهبی دارای برجستگی است.
ماه‌های رجب، شعبان، رمضان و ذی‌الحجه از جمله ماه‌های پرمناسبت در جهان اسلام و تشیع هستند که شایسته است نسبت به آن‌ها اهتمام ویژه‌ای داشت. این مناسبت‌ها که همگی دارای شعائر مخصوص به خود است بهترین زمینه و فرصت برای نوسازی فرهنگ دینی و ارزش‌های انسانی و همزمان عاملی برای همبستگی جهان اسلام است که کمتر به آن‌ها از این زاویه توجه شده است.
حتی برخی مناسبت‌ها و شعائر جزئی‌تر مانند لیلة‌الرغائب یا شب نیمه شعبان در بسیاری از کشورهای اسلامی بزرگ داشته می‌شود که نشان از گستره و فراوانی مشترکات دینی میان مسلمانان دارد. در واقع جوامع اسلامی در عبادت، شریعت، اخلاق و عقاید دارای مظاهر مشترکی هستند که گاه خود توجهی به آن ندارند اما همین شعائر اسلامی مشترک، مفهوم جهان اسلام در دنیا را به وجود آورده است. سال‌هاست که برخی مناسبت‌های مرتبط با ارزش‌های اسلامی نیز توسط خود مسلمانان بنیان گذاشته شده مانند روز جهانی حجاب که بار دیگر اهمیت برنامه‌ریزی و بهره‌مندی از مناسبت‌های مذهبی را یادآور می‌شود.
بازآرایی هویت دینی و احیای بیداری اسلامی و تمدن نوین برای مسلمانان با بازخوانی و اهتمام والا به مناسبت‌ها و شعائر الهی موجب تقویت بنیان‌های حیات طیبه پویا و پیشرو در جهان می‌شود. ماه شعبان که میلاد منجی بشر در آن قرار دارد اکنون در پیش روی ماست. ماهی سراسر سُرور که واقعه شهادت یا رحلت ائمه(ع) یا بزرگان دین در آن ثبت نشده است و امام خمینی(ره) احیاگر تفکر دینی معاصر می‌گوید: «انتظار فرج، انتظار قدرت اسلام است». از این رو باید مناسبت‌ها و شعائر دینی را منابع قدرت فرهنگی و اجتماعی به شمار آورد آنچنان که برگزاری مناسک حج به عنوان نمونه و مصداق برجسته شعائر الهی در قرآن، شکوه بی‌همتایی را هر ساله نصیب مسلمانان می‌کند. پیاده‌روی میلیونی اربعین نیز در این زمره قرار دارد. در این میان توجه و اهتمام افزون‌تر به اعیاد و رویدادهای فرح‌بخش و پرنشاط دینی که خالی از غفلت‌های نهفته در شادی‌های القایی فرهنگ عرفی است می‌تواند ابعاد بیشتری از امتیازات مکتب اهل بیت(ع) را آشکار کند و زمینه پیوستگی اقشار بیشتری را در حوزه‌های شیعی، اسلامی و ادیانی فراهم سازد و در زمانه‌ای که ایجاد خرسندی و حال خوب و دم غنیمت شمردن، بهانه‌ای در دست ابزارهای رسانه‌ای و فرهنگی نظام سلطه برای تسخیر اذهان و قلوب مردمان شده است، نسیم تازه‌ای بر چهره انسان‌ها وزیدن گیرد.