با شفیع آقامحمدیان، کارگردان و از مدیران فرهنگی که از داوران این دوره بخش شهید آوینی بود و سابقه دبیری ششمین دوره این رویداد را داشته درباره روند برپایی شانزدهمین جشنواره سینما حقیقت، تأثیراتش در سینمای مستند و آینده پیش روی آن به گفت‌وگو نشستیم. 

۱۲ مستند به بخش جایزه شهید آوینی این دوره جشنواره سینما حقیقت راه پیدا کرد. به نظرتان در مجموع کیفیت و تنوع موضوعی این آثار چطور بود؟
 آثار بخش شهید آوینی از چند جهت قابل تأمل بود و فیلم‌های مهمی از نظر موضوع و نوع پرداخت وجود داشت که می‌توان آن‌ها را به نوعی یک سند تاریخی قلمداد کرد. از این منظر می‌توان به فیلم‌هایی اشاره کرد که نگاه متفاوتی داشتند مانند «سه نُهزارم» ساخته بهروز نورانی‌پورکه به جنایت‌های داعش و زنان مظلوم ایزدی پرداخته و با نگاهی دقیق و ژرف آن را بررسی کرده بود. به نظرم این فیلمساز کار بسیار سخت و مهمی انجام داده که در تاریخ باید ثبت شود چون زبان گویای ظلم و ستمی است که بر ایزدی‌ها رفته و آیندگان باید با دیدن این فیلم به قضاوت تاریخ بنشینند. 
یا فیلم‌هایی با محوریت شهید سلیمانی که با نگاه متفاوتی روایت شده بودند. متفاوت از این جهت که عموماً آنچه تاکنون ساخته شده بیشتر روی ویژگی‌های شخصیتی شهید سلیمانی متمرکز بود اما فیلمی داشتیم که رفتار عمل‌گرایانه این شهید را بررسی کرده و نگاه مدافعانه‌ای داشت و راوی مقطع زمانی پیش از داعش بود، زمانی که شهید سلیمانی فعالانه به مبارزه و دفع اشراری پرداخت که در اطراف کرمان مصیبتی را برای اهالی به وجود آورده بودند و شاید تا به حال چیزی از آن برای مردم گفته نشده است. یا مستند «آغازگر یک پایان» درباره تاریخچه عراق و نقش محوری آیت‌الله صدر در شکل‌گیری گروه‌های مجاهد از آثار مهم این دوره بود که نگاه تاریخی و خوبی به موضوع داشت.

اتفاقاً از نکاتی که برخی از آثار این دوره را تا حدودی متمایز از سایر فیلم‌ها می‌کرد همین نگاه متفاوت به سوژه بود.
 دقیقاً یکی از زیبایی‌های جشنواره همین است که هر سال نگاه جدیدی وارد سینما شود و همین پرداخت غیرتکراری است که مخاطبان را جذب می‌کند. اتفاقاً یکی از اشکالاتی که ما در سینما داریم این است که نگاه‌های بکر و متفاوت را کمتر در آثار سینمایی می‌بینیم و عمدتاً فیلم‌ها تکراری و ضعیف هستند و نگاه سطح پایینی نسبت به موضوعات دارند. در حالی که این رویکرد متفاوت و رو به جلو است که می‌تواند تماشاگر را با خودش همراه کند.
 
بر این اساس معیارتان برای انتخاب فیلم‌های برگزیده چه بود؟
 شاید دو مسئله برای ما از همه چیز مهم‌تر بود؛ نخستین معیار این بود که موضوع متفاوت باشد که خوشبختانه همین مسئله هم اتفاق افتاد و همه آثار برگزیده فیلم‌هایی با نگاهی متفاوت بودند. از سویی دیگر نگاه خاص کارگردان به لحاظ ساختاری اهمیت ویژه‌ای برای ما داشت زیرا فرم فیلم نشان می‌دهد کارگردان چقدر بر سوژه مسلط است. به نظرم در آثاری که انتخاب شدند تقریباً این اتفاق افتاده بود و مستندهایی که من دیدم چند گام رو به جلو بودند به خصوص در بخش شهید آوینی که آثار شاخصی داشتیم.

یکی از ویژگی‌های این دوره حضور پررنگ هنرمندان شهرستانی در جشنواره بود. به نظرتان سینما حقیقت چقدر می‌تواند مسیر ورود جوانان شهرستان را به فضای حرفه‌ای فیلم‌سازی هموار کند؟
 ما هنرمندان خوبی در شهرستان‌ها داریم اما در عین حال نیازمند افرادی در بدنه مدیریتی هستیم که کنجکاوانه سراغشان بروند و آن‌ها را شناسایی کنند. مهم‌تر اینکه برای شناسایی آن‌ها نیازمند طرح و یک برنامه راهبردی هستیم و البته مرحله بعدی حمایت کردن از آن‌ها در تولید است.  به نظرم سینما حقیقت در این مسیر به خوبی قدم گذاشته، به ویژه این دوره که حمایت از فیلمسازان شهرستانی جزو اولویت‌های جشنواره بود. 
اما مسئله مهمی که مدیران باید به آن توجه کنند این است که هنرمند برای ساختن فیلمش نیاز به تبیین موضوع دارد اما این بخش در عرصه فرهنگی ما به محاق رفته، در حالی که بارها نسبت به جهاد تبیین تأکید شده است. به نظرم سینما بهترین ابزار برای جهاد تبیین است و به دلیل گستردگی ارتباطی که با مخاطب دارد می‌تواند در خط اول جبهه جهاد تبیین قرار گیرد. اگر نگاه متولیان فرهنگی با این مسئله همسو شود می‌توان امیدوار بود که در آینده سینمای ما حرفی برای گفتن داشته باشد.
متأسفانه ما از کنار برخی مسائل به سادگی عبور می‌کنیم. من چندین جشنواره در خارج از کشور برگزار کردم و براساس تجربه با اطمینان به شما می‌گویم مردم مسلمان جهان تشنه تماشای فیلم‌های ایرانی به عنوان سینمای سالم هستند، اما اگر درست عمل نشود امید این‌ها را به ناامیدی تبدیل می‌کنیم.   

شما پیشتر سابقه دبیری جشنواره سینما حقیقت را هم داشته‌اید. عملکرد این دوره را چطور ارزیابی می‌کنید و چه مسیری پیش روی این جشنواره متصور هستید؟
 اگر جشنواره‌هایی مانند فیلم کوتاه، رشد و سینما حقیقت دست به دست هم بدهند در راستای راهبرد فرهنگی، فیلم‌های بسیار مؤثری می‌سازند. به طور مثال جشنواره رشد بهترین فضا برای ارتباط با کودکان، نوجوانان و اولیا و مربیان است. اصلاً چه جایی مهم‌تر از آن یا در جشنواره فیلم کودک و نوجوان قرار است فرهنگ‌سازی کنیم؛ طبیعتاً اگر سیاست‌های فرهنگی به درستی به اجرا درآید یک نسل تربیت می‌شود.
من معتقدم انجمن سینمای جوان و مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی برای یک سینمای عالی نیرو تربیت می‌کنند که خودشان را در جشنواره‌ای مانند فجر نشان می‌دهند. بنابراین اگر ریل‌گذاری درستی انجام شود این جشنواره‌ها از اهمیت بالایی برخوردارند اما مسئولان برخی مسائل را به فراموشی سپردند و نتوانستند در حوزه اقتصادی و فرهنگی کار مؤثری انجام دهند. نکته دیگر اینکه عموماً در جشنواره‌ها یک اشکال اساسی وجود دارد و ما درگیر کمیت‌گرایی شده‌ایم و سالیانه فقط آمار می‌دهیم چه تعداد فیلم در جشنواره شرکت کرده‌اند در حالی که این دردی را درمان نمی‌کند، امیدوارم زمانی برسد که بگوییم فیلمسازان ما توانستند 10 فیلم کیفی برای راهنمایی و تربیت کودکان بسازند. قاعدتاً کار کیفی نیازمند تبیین سیاست‌های فرهنگی است و اگر این اتفاق بیفتد می‌توان به سینما امیدوار بود.

خبرنگار: صبا کریمی