عدم برخورداری از الگوی کلان ساخت شهرها و واحدهای مسکونی، ناهماهنگی بین دستگاه‌ها در اجرای قوانین و مقررات مربوط، کمبود زمین و سرپیچی نهادهای دولتی از واگذاری زمین‌های مازاد، عدم همکاری و عمل به وظایف بانک‌ها در پرداخت تسهیلات و... ازجمله چالش‌هایی است که تحقق وعده را با ابهام روبه‌رو کرده است. در همین زمینه، در گفت‌وگو با محمدرضا رضایی کوچی، رئیس کمیسیون عمران مجلس به بررسی آخرین روند ساخت مسکن توسط دولت و میزان پیشرفت طرح نهضت ملی مسکن با توجه به کمبود زمین، ساخت شهرک‌های مسکن مطابق الگوی توسعه افقی و یک طبقه و ویلایی پرداخته‌ایم.

آیا پروژه مسکن مهر می‌تواند الگوی موفقی برای پیاده‌سازی طرح نهضت ملی مسکن باشد؟ بزرگ‌ترین تجربه منفی طرح مسکن مهر چه بود که برای موفقیت در طرح نهضت ملی نباید تکرار شود؟
بانک مسکن برای تأمین اعتبار ساخت مسکن مهر وام 50 هزار میلیارد تومانی از بانک مرکزی دریافت کرد و همچنین تسهیلات ارزان‌قیمت 4درصد برای این کار در نظر گرفت. تمامی اقدام‌ها موجب شد تا حدود 2میلیون واحد مسکونی در کشور ساخته شود و بسیاری از افراد از طریق مسکن مهر صاحب ‌خانه شوند. به نظرم مسکن مهر الگوی خوبی در راستای حمایت دولت از بحث مسکن و ایجاد اشتغال بود و کار و تحول بزرگی را ایجاد کرد. البته مسکن مهر کاستی‌هایی هم داشت، برای مثال برخی جانمایی‌ها به‌خوبی صورت نگرفت و واحدها روی گسل ساخته شد یا نظارت مناسبی روی برخی واحدها نبود و موجب شد کیفیت ساخت‌وسازها پایین باشد. همچنین برخی واحدهای مسکونی در نقاط دوردست ساخته شد که خدماتی مانند آب، گاز و برق و دسترسی مناسب نداشت. اما در مجموع پروژه مسکن مهر اقدام صحیحی بود که موجب شد با حمایت و تشویق دولت بتوان اقشار ضعیف را صاحب ‌خانه کرد، اقشاری که هیچ‌گاه فکر نمی‌کردند به‌جز مسکن مهر بتوانند سرپناهی برای خودشان داشته باشند. 

یکی از مهم‌ترین مسائل در حوزه مسکن و طرح‌های مسکن، نظام تأمین مالی آن برای دولت و خریداران است. دراین‌باره چه راه‌هایی وجود دارد؟
 میزان منابع تدارک دیده شده برای طرح ملی مسکن دست‌کم 360 هزار میلیارد تومان است که به‌جز بانک مسکن مابقی بانک‌ها عملکردشان در این زمینه صفر است. همچنین مجموع تسهیلاتی که پرداخت‌شده، 30هزار میلیارد تومان است. درواقع این عدد تنها 5درصد از تعهداتی که برای بانک‌ها در قانون بودجه تعریف‌شده را شامل می‌شود. ترک فعل بانک‌ها مشخص است و اطلاعات آنان جمع‌آوری‌شده و قرار است به‌عنوان متخلف به قوه قضائیه 
معرفی شوند.

صندوق ملی مسکن در حوزه تأمین منابع مالی چقدر کارساز بوده است؟
این صندوق عملاً خالی است. براساس منابعی که تعریف و مشخص‌شده، قرار بود از این 50هزار میلیارد تومان تولید مسکن مهر حدود 40 هزار میلیارد تومان آن به صندوق برگردد و درآمد مالیات بر خانه‌های خالی و لوکس به صندوق واریز شود، اما یک ریال هم واریزی نداشته است. با صندوق خالی و وعده‌های غیرواقعی نمی‌توان خانه ساخت.

با توجه به کمبود زمین، ساخت شهرک‌های مسکن مطابق الگوی توسعه افقی و یک طبقه و ویلایی چگونه عملیاتی خواهد شد؟
دولت در حال حاضر به دنبال ساخت واحدهای مسکونی در شهرهای جدید و خارج از محدوده شهرهاست، درحالی‌که این اقدام صحیح نیست. در بافت فرسوده خدمات آب، برق و گاز وجود دارد و باید آنجا سرمایه‌گذاری صورت گیرد. باید مشوق‌هایی را برای بخش خصوصی در بافت فرسوده تعریف کرد تا سرمایه‌گذار انگیزه سرمایه‌گذاری داشته باشد. علاوه بر این، دولت ساخت شهرهای جدید را در مناطقی مانند کویر پیگیری می‌کند، درحالی‌که ما در حال حاضر 5هزارو600 کیلومتر نوار ساحلی در جنوب و شمال کشور داریم و بهتر است شهرهای جدید در کنار دریا ساخته شوند، زیرا در آن مناطق امکانات آب، اشتغال و تجارت تأمین است. اما دولت از این موضوع غافل است و به ساخت شهرهای جدید در اطراف مشهد، تهران و دیگر شهرها اقدام می‌کند که موجب تشدید بحران در آن مناطق می‌شود. از سوی دیگر، در جانمایی‌ها نیز عملکرد خوبی وجود ندارد و ضرورت دارد جمعیت کشور را در سواحل اسکان داد. شاید 10درصد شهرها را بتوان زمین ویلایی برای ساخت مسکن در نظر گرفت و عمده مطالبات ما در شهرهای بزرگ است. این در حالی است که در شهرهای کوچک امکانات برای اختصاص دادن زمین محدود است و مشکل دارد، زیرا هزینه خدمات و امکاناتی مانند آب، برق و گاز بالا می‌رود؛ بنابراین بهتر است ساخت مسکن در بافت فرسوده پیگیری شود یا زمین‌های مازاد در اختیار دولت برای پیشبرد طرح‌های مسکن قرار گیرد و از همه مهم‌تر شهرهای جدید را در نوار ساحلی شهرها ایجاد کرد.

مسکن ارزان در طرح نهضت ملی مسکن چگونه امکان‌پذیر است؟
 به خاطر افزایش قیمت‌ها، در حال حاضر قیمت یک مترمربع زمین در هر جای کشور چندین میلیون تومان است و ساخت یک واحد 100 متری دست‌کم 700 میلیون تومان نیاز دارد. در چنین شرایطی فرد باید حداقل 400 میلیون تومان آورده داشته باشد در حالی که برای بسیاری از افراد امکان‌پذیر نیست. باید سقف تسهیلات را افزایش و سود آن را کاهش داد. همچنین می‌توان از منابع اعتباری که برای ساخت مسکن اختصاص می‌یابد برای تحقق مسکن ارزان در نظر گرفت. ما در کشور زمین ‌داریم و می‌توانیم با بخش خصوصی مشارکت داشته و زمین‌های مازاد را به آنان واگذار کنیم. همچنین می‌توان زمین‌ها را در ازای سرمایه‌گذاری بخش خصوصی به آنان واگذار کرد و نیز بخشی از زمین‌های مازاد در اختیار دولت قرار گیرد تا بتواند به اقشار آسیب‌پذیر برای دستیابی به مسکن ارزان کمک کند. الگوهای زیادی وجود دارد تا خانه‌های ارزان‌قیمت با شرایط مناسب ساخت، اما دولت در این زمینه طراحی خوبی نداشته و نمی‌تواند به اهدافی که در قانون ترسیم کرده دست یابد.

برخی معتقدند هدایت نقدینگی به سمت مسکن سبب تورم‌زایی می‌شود،  تجربه مسکن در این زمینه در دولت نهم و دهم چگونه بود؟
این کاملاً اشتباه است، تسهیلات بانکی وقتی به سمت ساخت مسکن هدایت شود یعنی به سمت اشتغال و تولید رفته است. نقدینگی وقتی سر از بازار آزاد دربیاورد و در بازار سکه، زمین‌خواری و رانت و دلالی سرمایه‌گذاری شود آنجا موجب تورم خواهد بود. وقتی نقدینگی کشور در خدمت تولید و مسکن قرار بگیرد، اتفاقاً نه‌تنها تورم‌زا نیست، بلکه موجب رشد اقتصادی و بهبود کسب‌وکار می‌شود.

خبرنگار: مینا افرازه